بخشی از مقاله
چکیده
منابع آب زیر زمینی در کشور ایران و سایر کشورهای دیگر که آب و هوایی مشابه دارند ، مهترین منابع آب مورد استفاده در کشاورزی و شرب به شمار می رود
از سوی دیگر افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی باعث استفاده روز افزون از این منبع می شود. در تامین آب مورد نیاز برای شرب علاوه بر کمیت ، کیفیت آن نیز مهم است
از طرف دیگر پایش کیفیت آب زیرزمینی کاری سخت و هزینه بر می باشد. و استفاده از روش های ارزان و در دسترس را می طلبد.
چاه ها یکی از متداول ترین روش برای استحصال این منبع مهم حیاتی محسوب می شوند. در این تحقیق آب چاه ها فعال شهرستان تبریز از نظر میزان آبدهی و کیفیت آب آن برای مصرف شرب مورد بررسی قرار گرفته است، که نهایتا می توان میزان برداشت آب در کل نقشه را در محدوده 12 تا 40 لیتر در ثانیه دانست.همچنین از نظر کیفیت می توان گفت که بیش از 80 درصد چاه ها دارای هدایت الکتریکی - - کمتر از مقدار میانگین می باشد که نشان از کیفیت آب این منابع است،همچنین میزان تغییرات سختی چاه ها چیزی در حدود 60 میلی گرم بر لیتر می باشدو در حالت کلی کمتر از مقدار مجاز می باشد. و در نهایت با بررسی میزان نمک خشک باقیمانده ،کل چاه های موجود دارای TDS کمتر از مجاز می باشند.
مقدمه
میزان منابع آب تجدیدشونده کشور با توجه به موقعیت اقلیمی، وقوع پدیده تغییر اقلیم و گرمایش جهانی و احتمال تشدید خشکسالیها، محدود و احتمالا رو به کاهش است و از سوی دیگر تقاضای آب برای مصارف مختلف با توجه به افزایش جمعیت و توسعه در ابعاد مختلف، همواره روبه افزایش است؛ بنابراین برای مواجهه با این چالش و به منظور ایجاد تعادل منطقی بین عرضه و تقاضای آب و استفاده پایدار از منابع آب لازم است راهکارهای مدیریتی و حفاظتی موثرتری در زمینه بهرهبرداری از منابع آب اعمال شود. در این میان، منابع آب زیرزمینی با توجه به ریسکپذیری کم آن نسبت به منابع آب سطحی در شرایط خشکسالی و نیز سهولت استحصال آن، از مزیت نسبی بالاتری در تامین نیازهای فعلی و آتی کشور برخوردار است.
منبع آب زیرزمینی، به آبی گفته می شود که در داخل زمین وجود دارد و معمولا چون منشا آن آب باران می باشد و در نفوذ این آب به داخل زمین نیز، فیلتر می شود، کیفیت آبهای زیرزمینی اکثرا بالا می باشد. برای استحصال این آب طرق مختلفی وجود داشته و دارد که مهمترین آن در حال حاضر حفر چاه و در گذشته قنات ها بود.در قدیم به علت نبود امکانات حفاری مدرن برای حفر چاهای عمیق و نیمه عمیق ، حفر قنات و استفاده از آب آن در کشاورزی ، شرب و بهداشت یکی از مهمترین روش های تامین آب بوده است.
قنوات بدون استفاده از پمپهای الکتریکی و فسیلی آب را از سفره آب زیرزمینی در دسترس بهره بردار قرار می دهد. و آبدهی آن برابر با آبدهی طبیعی سفره آب زیرزمینی می باشد. ولی امروزه چاه متداولترین وسیله بهره برداری از منابع آب زیرزمینی است. چاه ها آب را از اعماق مختلف آبخوان به کمک پمپاژ از زمین خارج می کنند. استحصال بیش از حد آب از چاه باعث کاهش سطح ایستابی می شود و در نتیجه افت سطح ایستابی آبدهی طبیعی و کیفیت آب در قنوات و چاه ها کاهش می یابد.کیفیت آب زیرزمینی نقش بسیار مهمی در انتخاب نوع مصرف آب و قابل استفاده بودن آن ایفاء می کند.
با گذشت زمان و تغییر در روش آبرسانی و توزیع آب، سالانه تعداد قابل توجهی از قنات ها در سطح ایران از رده آبدهی خارج می شوند. در 50 سال اخیر حدود 22 هزار قنات درایران خشک و غیر قابل استفاده شده اند که عمده علت آن عبارتند از : خشکسالی، حفر چاه های عمیق، برداشت بی رویه آب.
چاه های آب شرب تبریز :
تعداد چاه های موجود جهت تامین آب شرب تبریز حدود 83 حلقه می باشد که از این 83 مورد حدود 7 حلقه چاه یا به علت واگذاری سازمان پارک ها - شهرداری - یا به علت کم شدن آب آن در زمان مطالعه ،حدود 76 حلقه در مدار بود. این تعداد چاه ها که اکثرا در حومه شهر تبریز حفر شده اند - مراجعه به نقشه شماره - 1 حدود 31 درصد از کل آب مورد نیاز شهر تبریز را تامین می کند .
بررسی خطوط هم دبی چاه های آب شرب :
از برسی نقشه شماره - 2 - به این نتیجه می رسیم که دبی چاه های موجود در منطقه هروی در محدوده 26 تا 31 می باشند همچنین محدوده دبی چاه های سعید آباد و قزل چه میدان ، از 30 تا 38 متغیر می باشد. چاه های موجود در منطقه کرجان دارای محدوده دبی 22 تا 28 می باشند در این میان چاه دارایی با دبی 80 لیتر در ثانیه بیشترین مقدار را دارا می باشد. با توجه به رنگهای نقشه می توان شدت برداشتی در کل نقشه را در محدوده 12 تا 40 لیتر در ثانیه دانست، که این رنگ محدوده جنوب تبریز یعنی جایی که اکثریت جاه ها - 75 درصد - در آنجا قرار دارند که اگر خطا های برون یابی رسم خطوط تراز را در نظر بگیریم به نظر دبی در اکثر چاه ها در همین محدوده است.
روش ها و مواد :
بررسی کیفیت آب شرب چاه های موجود :
در این مطالعه داده های مربوط به EC، سختی کل و TDS یا همان مقدار نمک خشک باقی مانده با برداشت نمونه به صورت میدانی تعیین شده و توسط نرم افزار surfer خطوط تراز هم EC، هم سختی و هم TDS را رسم می شود
