بخشی از مقاله
چکیده
در گذشته مشکلات و مسائل آب در مقیاس محلی مطرح بود، اما اکنون این مشکلات در مقیاس هاي ملی، منطقه اي و حتی جهانی بروز میکند .مقدار آب تجدید شونده اي که کره زمین هم اکنون دریافت می کند، معادل همان میزان آب ثابتی است که هزاران سال پیش، دریافت میداشته است، لذا میزان سرانه آب بشدت در حال کاهش است. با توجه به افزایش جمعیت که افزایش مصرف را در پی دارد اگر تدبیري جهت جلوگیري از تنشهاي آبی در نظر گرفته نشود، ضمن ایجاد مشکلات اجتماعی، تامین آب شرب مناسب نیز با مشکلاتی روبهرو خواهد بود.
در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل شبکهاي و سیستم اطلاعات جغرافیایی به پهنهبندي مکانهاي مناسب تامین آب شرب پرداخت. نقشه تهیه شده این اطلاعات را به ما میدهد که اکثر شهرستانها تا مکانهاي تعیین شده فاصله زیادي نداشته که این مساله تامین آب را از جهت هزینههاي اجرایی و بهرهبرداري میسرتر میکند.
کلمات کلیدي: اسیدیته، دبی، شوري، هزینههاي اجرایی، ANP، GIS
مقدمه
در گذشته مشکلات و مسائل آب در مقیاس محلی مطرح بود، اما اکنون این مشکلات در مقیاس هاي ملی، منطقه اي و حتی جهانی بروز میکند .مقدار آب تجدید شونده اي که کره زمین هم اکنون دریافت می کند، معادل همان میزان آب ثابتی است که هزاران سال پیش، دریافت میداشته است، لذا میزان سرانه آب بشدت در حال کاهش است .در ایران همانند بسیاري از نقاط جهان، توزیع نامناسب آب، خاك، جمعیت و نیز عدم توزیع یکنواخت زمانی و مکانی بارشها، ناهمگونی فضایی منابع و مصارف آبی را به وجود آورده است .بطوریکه چنانچه روند فعلی افزایش جمعیت ادامه یابد میزان سرانه آب موجود در سال 2025 به کمتر از 1000 متر مکعب براي هر نفر در سال خواهد رسید.
توزیع غیر یکنواخت آب در طول مکان و زمان، وجود بیشترین تقاضاي آب در زمان وقوع کمترین بارندگی، عدم توازن بین عرضه و تقاضاي آب وخصوصاً افزایش تقاضاي آب، محدودیت منابع آب و در بعضی مکانها کاهش آن با تنزل کیفیت آبهاي سطحی و زیر زمینی، اتلاف زیاد آب در بخش کشاورزي و حتی در بخش شهري، مدیریت منابع آب کشور را پیچیده کرده است .با این مشکلات، یکی از اهداف بلند مدت مدیریت راهبردي آب کشور برقرار کردن تعادل بین تقاضاي آب و منابع آب موجود با کمترین هزینه ممکن است.
در این پژوهش با توجه به شرایط تغییر اقلیم که نتیجه آن خشکسالی در منطقه گردیده و از طرفی مواجه با افزایش جمعیت و مهاجرتهاي بیرویه به شهرها هستیم، انتظار میرود با مدیریت تامین آب شرب شهرها، از تنشهاي احتمالی جلوگیري نماییم. در این پژوهش با استفاده از سه معیار دبی، شوري و اسدیته چاههاي منطقه خراسان جنوبی مکانهاي مناسب براي تامین آب شرب در شرایط تنش مشخص گردید.
مواد و روشها
استان خرا سان جنوبی در 59 درجه و 13 دقیقه طول جغرافیایی و 32 درجه و 53 دقیقه عرض واقع شدها ست. این ا ستان از شمال به ا ستان خرا سان جنوبی، از شرق به ا ستان یزد و از جنوب به استانهاي سی ستان و بلوچ ستان و کرمان محدود است. میانگین بارندگی سالانه استان خراسان جنوبی، 134 میلیمتر و میانگین دماي سالانه، 5٫17 درجه سلسیوس است.
تکنیک فرایند شبکه تحلیلیANP
بسیاري از مسائل تصمیمگیري نمیتوانند ساختار سلسله مراتبی داشته باشند زیرا وابستگی هاي درونی و بیرونی بر روي خوشهها و یا همان معیارها و گزینهها تاثیر میگذارند. تکنیک ANP یک روش مناسب براي این گونه مسائل میباشد. تکنیک ANP یک چارچوب عمومی براي اخذ تصمیمات فراهم میآورد بدون اینکه فرض غیرواقعی استقلال عناصر سطح بالاتر به عناصر سطح پایینتر و یا استقلال عناصر در یک سطح را در مسأله وارد نماید. در واقع ANP از یک شبکه به جاي سلسله مراتب استفاده می نماید.
تکنیک فرایند شبکه تحلیلی یا ANP اولین بار توسط ساعتی معرفی گردید و در سال 1996 آن را توسعه داد و یک کتاب با نام فرایند شبکه تحلیلی منتشر نمود. در این روش به جاي ساختار سلسله مراتبی از ساختار شبکهاي براي بیان ارتباطات میان عناصر تصمیم استفاده شده است. در واقع ANP حالت عمومی AHP و شکل گستردهي آن محسوب میشود. که در آن موضوعات با وابستگی متقابل و بازخورد را میتوان در نظر گرفت. تفاوت ساختار AHP و ANP در شکل4-3 نشان داده شده است.
پارامترهاي موثر در پهنهبندي تامین آب شرب
در این پژوهش تعداد 232 چاه با پراکندگی مناسب و دبی بالاي 5 لیتربرثانیه انتخاب گردید. در انتخاب محدودهي چاههاي انتخاب شده براي پهنهبندي دقیق، فاصلهي چاهها از یکدیگر زیاد نشود. سه معیار دبی، شوري و اسدیته انتخاب شد و محدودهي هریک از پارامترها مشخص گردید این پارامترها جهت پهنهبندي تامین آب شهرستانهاي خراسان جنوبی توسط متخصصان آب که شامل دانشجویان دکتراي منابع آب دانشگاه بیرجند شدند امتیاز دهی گردید و وزن هر معیار توسط روش ANP مشخصص گردید.نشاندهندهي وزن هر یک از پارامترهاست. در این پژوهش دبی بیشتر، شوري کمتر و اسیتدیته نزدیک به عدد 7 از بیشترین وزن برخوردار است.
