بخشی از مقاله
چکیده
محدوده معدنی مسجدداغی یک کانسار مس - مولیبدن پورفیری می باشد. تخمین ذخیره معدن از بخش های مهم مرحله اکتشاف است. هدف این تحقیق تخمین ذخیره کانسارمس مسجد داغی بروش زمین آمار و با استفاده از نرم افزار Win G Slip میباشد داده ها آماده سازی شده و سپس واریوگرام های جهتی برای آن ترسیم و برازش مدل تئوریک صورت گرفته است. بعد از تعیین بیضوی ناهمسانگردی و پارامترهای مورد نیاز در عملیات تخمین عیار متوس برای مرکز هر بلوک تخمین زده شده است. بعد از آماده سازی و تصحیح داده ها و نرمالسازی، واریوگرافی صورت پذیرفت و نتایج آن، نشان از وجود یک ناهمسانگردی در منطقه می باشد. آزیموت قطر بزرگ بیضوی ناهمسانگردی درجهت 135 درجه و طول آن 460 متر و آزیموت قطر کوچک درجهت 45 درجه و طول آن 200 مترمیباشد.درمرحله تخمین ذخیره، ابعاد بلوکها 10×25×25 متر انتخاب گردیده و عیار متوس تخمینی 0/161 درصد و تعداد نهایی بلوکها 57750 و در نتیجه تناژ فلز 153993984/375 تن بدست آمد.
کلید واژه ها: زمین آمار ، گمانه ، واریوگرام ، کریجینگ ، تخمین ذخیره ، مسجدداغی
مقدمه :
بعد از طی مراحل مختلف اکتشافی و اثبات وجود یک ذخیره اقتصادی قابل استخراج، یکی از مهمترین مراحل جهت برنامه ریزی کلی معدن، تخمین ذخیره می باشد زیرا یک تخمین و ارزیابی نامناسب می تواند عواقب سنگینی را در بر داشته باشد. روشهای سنتی تخمین که بر مبنای آمار کلاسیک می باشد بدلایل متعدد نمی تواند به عنوان یک روش بدون خطا و معتبر بکار رود فلذا روشهای زمین آمار که مبتنی بر ساختار فضایی داده ها ست امروزه جای روشهای سنتی را گرفته است. این روشها از این جهت مورد توجه اند که کمترین خطای ممکن تخمین را دارند.
بحث:
-1 موقعیت جغرافیایی و زمین شناسی منطقه
معدن مس مسجدداغی با مساحتی در حدود 8 کیلومترمربع در 35 کیلومتری شرق جلفا و 5 کیلومتری غرب سیه رود و در حاشیه رود مرزی ارس قرار دارد و از نظر تقسیمات کشوری جزو استان آذربایجان شرقی می باشد که این موقعیت در شکل - 1 - 1 - نشان داده شده است.کانه زایی پورفیری مسجدداغی در بستر وحاشیه رودخانه فصلی آرپاچای قرار گرفته و عمده عملیات حفاری بر روی آن صورت گرفته است. محدوده مسجدداغی جزء کوچکی از ورقه زمین شناسی 1/100000 جلفا را در چهارگوش تبریز - پلدشت، در زون ساختاری البرز - آذربایجان و در ادامه جنوبی کمربند متالوژنیک و ولکانوپلوتونیک قفقاز کوچک شامل می شود. عمده ترین و قدیمی ترین واحدهای سنگ شناختی این ناحیه شامل مجموعه ای از سنگهای فلیش گونه و آهک می باشد این مجموعه رسوبی توس توده های آتشفشانی و نیمه عمیق داسیتی ، تراکی آندزیتی ، آندزیتی و دیوریتی تحت نفوذ قرار گرفته است.
شکل - 1 - 2 - نشان دهنده این مطلب است .[1]سنگهای آتشفشانی گستره وسیعی را در کوه کیامکی و الوان در جنوب غرب منطقه اکتشاف و شمالغرب قره داغ واقع در بخش مرکزی را به خود اختصاص داده اند. این توده های آتشفشانی و نیمه عمیق رسوبات فلیشی را قطع نموده و در سطح زمین رخنمون یافته اند.مهمترین رخداد پلوتونیکی ناحیه که غالب کانی سازی های فلزی نیز در ارتباط با آن می باشد ، توده نفوذی قره داغ با وسعتی در حدود 1500 کیلومترمربع 600 - کیلومترمربع در خاک ارمنستان ، 600کیلومترمربع در خاک ایران و 300 کیلومترمربع در خاک نخجوان - می باشد. کانی سازی های متعددی - مس ، طلا و مولیبدن پورفیری - در ارتباط با این باتولیت در آنسوی رود ارس در کشور ارمنستان و آذربایجان شناخته شده و در حال بهره برداری است .[1]
-2 پردازش داده ها
داده های مورد استفاده در این تحقیق عبارت است از اطلاعات ارائه شده از طرف صنایع ملی مس ایران شامل مشخصات 34 گمانه که عیار متوس برای هر پنجاه متر عمق، برای 31 گمانه محاسبه گردیده است. پارامترهای آماری داده های اولیه مس در جدول - 2 -1 - نشان داده شده است.با بررسی داده ها مشاهده گردید که 12 گمانه به صورت مایل حفر شده است. برای اینکه تخمین هر چه دقیق تر گردد این گمانه ها را به حالت قائم تبدیل گردیدند. در مرحله بعد مقادیر خارج از ردیف مورد بررسی قرار گرفتند چون وجود مقادیر خارج از ردیف در داده ها باعث افزایش چولگی در نمودار توزیع عناصر تخمین زده شده می باشد و باعث می شود که نمودار توزیع فراوانی داده های تخمینی از حالت نرمال خارج شود جهت اصلاح از نرم افزار spss استفاده گردید. پارامترهای آماری داده ها بعد از تصحیح مقادیر خارج از ردیف در جدول - 2-2 - آورده شده است.[2]
بعد از بررسی مقادیر خارج از ردیف و تصحیح مقادیر مربوط به گمانه های مایل، نوبت به تعیین توزیع داده ها میرسد.یکی از ماهیت ها و خصوصیات روش کریجینگ، خاصیت توزیع نرمال داده ها می باشد که این ویژگی تاثیر بسزایی در دقت تخمین و واریوگرامهای ترسیم شده به همراه دارد.لازم به توضیح است که این تبدیل صرفا برای انجام مرحله تخمین ذخیره و آمادگی برای انجام محاسبات زمین آماری داده ها می باشد و در پایان تمامی داده ها دوباره به حالت اولیه برگشت داده می شوند. بعد از اینکه مشخص شد داده ها دارای توزیع غیرنرمال می باشند. توس نرم افزار، داده ها را تبدیل به حالت نرمال می کنیم. هیستوگرام های این تبدیل ها در شکل های - 2 - 3 - و - 2 - 4 - نشان داده شده است.
حال نوبت به کامپوزیت کردن داده ها میرسد . در واقع کامپوزیت سازی موجب از بین رفتن تغییرپذیری در مقیاس کوچک می شود و این همان چیزی است که موجب نوعی منظم سازی می شود. نظر به همگن سازی هر نمونه و سپس اندازه گیری کمیت مورد نظر، متغیر ناحیه ای ترکیب شده را اصطلاحا کامپوزیت شده می نامند.در مسجدداغی طول غالب نمونه ها در گمانه ها 2 متر است. این ابعاد نمونه برای محاسبات ذخایر مس پورفیری معمول بوده و امکان استفاده مستقیم از آنها در محاسبات می باشد. اما به منظور ایجاد حجم های یکسان از نمونه و منظم سازی و کاهش حجم محاسبات، طول کامپوزیت ها 10 متر در نظر گرفته شده است.[1]
-3 بررسی ساختار فضایی
در آزیموت های ،ْ15 ،ْ30 ،ْ45 ،ْ60 ،ْ75 ،ْ90 ،ْ105 ،ْ120 ،ْ135ْ150 وْ165 واریو گرام رسم شده است، مدل برازش شده تمامی واریوگرامها از نوع کروی بوده است. پارامترهای لازم جهت ترسیم واریوگرام های جهتی، غیرجهتی و قائم برای مس عبارتنداز: تعداد گام،اندازه گام - متر - ،نوسان گام - متر - و نوسان آزیموت - درجه - می باشد. از بین واریوگرام های رسم شده، واریوگرام جهتی در آزیموت صفر درجه و واریوگرام قایم مس به همراه مدل برازش شده به ترتیب در اشکال - 3 - 1 - و - 3 - 2 - نشان داده شده است.
به منظور شناخت شماتیک و داشتن دیدگاهی اولیه نسبت به جهات ماکزیمم و می نیمم تغییر پذیری، باید فضای ناهمسانگردی - بیضوی ناهمسانگردی - مشخص گردد. بیضوی ناهمسانگردی مشخصه فضایی است اطراف هر نقطه، که در هنگام تخمین، جستجو برای داده های مرتب در آن فضا صورت می گیرد. در واقع این بیضوی معرف فضایی است که هر نقطه از فضای تخمین در درون آن بیضوی با توجه به مدل های برازش شده، بر روی محی خود تاثیر گذار می باشد.
