بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مس سونگون در استان آذربایجان شرقی در130 کیلومتری شمال تبریز و 75 کیلومتری شمال غربی اهر، دریک ناحیه کوهستانی واقع شده است. برای شناسایی این کانسار ازگمانه های اکتشافی استفاده شده که تعداد 156 گمانه دراین بررسی مورد استفاده قرار گرفته است.
به منظور پردازش داده ها از روش های زمین آماری مورد نیاز استفاده گردید وعملیات محاسباتی به کمک نرم افزار دیتاماین انجام شد. بدین منظور ابتداء واریوگرام عیار مس مشخص شد. سپس بااستفاده ازکریگینگ، عیار مس درکلیه بلوکهای استخراجی - 10x10x 10 - مورد تخمین قرارگرفتوذخیره کانسار تخمین زده شد. براین اساس، درمحدوده حفاری، میزان ذخیره کانسار سونگون به ازای عیارمتوسط 0/51 درصد با توجه به وزن مخصوص کانسنگ برابر 891 میلیون تن گردید.
-1 مقدمه
کانسار مس سونگون در شمال غرب شهرستان اهر در استان آذربایجان شرقی،یکی از مهمترین کانسارهای مس ایران است. نفوذ استوک سونگون درواحد کربناته کرتاسه بالایی درائو- الیگوسن، ترک خوردگی شدید درآن وهم چنین سنگهای اطراف و در ادامه، فازهای مختلف دگرسانی و کانی سازی، سبب تشکیل کانسار اسکارن- پورفیری سونگون گشته اند استوک این کانسار به شکل بیضی با کشیدگی شرقی- غربی و به مساحت 3/2 کیلومتر مربع است. قطر بزرگ آن 2/5 وقطر کوچک آن 1/1 کیلومتر برآورد شده است
- شکل : - 1موقعیت جغرافیایی وزمین شناسی این کانسار را نشان میدهد
دراینمقاله، توزیع عیار کانسار مس سونگون با روش زمین آماری بررسی گردید. برای انجام موفق یک پروزه زمین آماری داشتن تجربه وعلم کافی بررفتار هریک از این پارامتر ها و مزایا و مزیتهای انواع روشهای موجوددرآن بسیار لازم بنظرمی رسد. آماده سازی داده ها، ترسیم واریوگرام ها و برازش مدل برآنها، حجم جستجو و مدل بلوکی، درون یابی به روش کریجینگ، اعتبار سنجی و تخمین ذخیره کانسار در عیار حد های مختلف، مراحل این تخمین را تشکیل می دهند. عیار های حدی متفاوت به گونه انتخاب گردیدند که در معادن مس با شرایط اقتصادی مختلف قبلا در نظر گرفته شده اند
-2زمین شناسی منطقه
منطقه معدنی سونگون به بخشی از توده نفوذی نیمه عمیق وپورفیری سونگون که میزبان کانسار مس -مولبیدن پورفیری سونگون است وسنگهای در برگیرنده آن گفته می شود.سنگهای دربرگیرنده توده نفوذی نیمه عمیق سونگون پورفیری را سنگهای کربناتی وشیلی، سنگهای آذرآواری وبرشی وماسه سنگ وکنگلومرا وسنگهای آتشفشانی داسیتی تشکیل می دهند. عدم فرسایش میکانیکی سریع در سنگهای پوششی، مانع ظهور کامل توده های دگرسانی شده است. چندین دسته دایک نیز درمنطقه وجود دارند که توده پورفیری سونگون را قطع کرده اند
- شکل : - 2 نمای ازیک دایک که توده پورفیری را قطع کرده است
مهمترین توده ای که در واقع عامل کانی سازی اصلی معرفی شده است. بافت پورفیری و ترکیبی در حد گرانودیوریت وریوداسیت دارد که در بیشتر بخشهای خود شدیدا تحت تاثیر دگرسانی وکانی سازی قرار گرفته است. واحد دیگری که بعد از توده اصلی بیشترین گسترش را دارد، مرکب از سنگهای بابافت پورفیری و ترکیب لاتیتی هستند که تحت تاثیر دگرسانی وکانی سازی قرار گرفته اند. این سنگها عمدتا در بخش غربی کانسار متمرکزند. دربخش های شرقی وشمالی کانسار سنگ های کرتاسه بالایی تحت تاثیر این توده های نفوذی اسکارنی شده اند وکانی سازی مس، آهن، سرب وروی در آنها مشاهده می شود.
کانی زایی عمده درکانسار سونگون، از نوع پورفیری است، کانی سازی افشان دربخشهای مرکزی وکانی سازی رگچه ای در سطوح بالاتر و اطراف کانسار، وجود منطقه بندی های شاخص کانسار های پورفیری ونحوه گسترش هاله های دگرسانی نشانه هایی از پورفیری بودن نوع این کانسار است. این کانی زایی ارزش فوق العاده زیادی دارد و از نظر حجمی با کانی زایی نوع پیرومتاسوماتیک قابل مقایسه نیست
کانی های متعددی درکانسار سونگون یافت می شود که می توان آنها را به دو گروه سولفیدی و اکسیدی تقسیم کرد کانی های سولفیدی سونگون شامل پیریت، مولبیدنیت، مارکاسیت،پیروتیت،کالکوپیریت، بورنیت، کالکوسیتوکوولیت هستند.کانی های اکسیدی که در سونگون دیده می شوند ایلمنیت، روتیل، مگنتیت، گوتیت، آزوریت، کالکانتیت، کربزوکولا، کوپریت ومالاکیت هستند
-3مفاهیم زمین آمار
آنالیزآماری داده ها همواره مرحله کلیدی در روشهای زمین آماری است. به همین دلیل آنالیز داده های اکتشافی به وسیله هیستوگرامها و نمودارهای فراوانی تجمعی انجام میگرد.
زمین آمار بر خلاف آمار کلاسیک امکان محاسبه خطای تخمین را برای کوچکترین واحد مورد تخمین - یک سلول یا بلوک - در اختیار می گذارد لذا امکان دستیابی به توزیع خطا نیز فراهم می گردد. زمین آمار بر خلاف آمار کلاسیک امکان محاسبه خطای تخمین را برای کوچکترین واحد مورد تخمین - یک سلول یا بلوک - در اختیار می گذارد لذا امکان دستیابی به توزیع خطا نیز فراهم می گردد
نکته دیگر امکان وجود خطاهای سیستماتیک - نظامدار - ودرنتیجهاریب بودن نتایج حاصل از تخمین ذخیره درروشهای مشتق شده از آمار کلاسیک است. درصورتی که در زمین آمار تخمین ها اساسا نااریب است.تخمین زمین آماری ذخایر معدنی شامل دو مرحله می باشد. مرحله اول، شناخت ومدلسازی ساختار فضایی عیار وضخامت ماده معدنی مورد تخمین است. در این مرحله مفهوم پیوستگی، همگنی وناهمگنی و بالاخره ساختار فضایی ذخایر معدنی بوسیله واریوگرام بررسی می شود. مرحله دوم، تخمین زمین آماری ذخایر معدنی بروش کریجینگ است که به مشخصات مدل واریوگرام برازش شده در مرحله اول وابسته است.
-4توصیف پیکره کانسار
برای محدوده کانسارمعمولاًازگمانه های حفاری اکتشافی در یک الگوی کم وبیش منظم استفاده شده است. عرض خطوط برای مرز ها وسیستم های مختصات باید به دقت وبه گونه ای انتخاب گردند که به سهولت بتوانند دیده شوند. موقعیت گمانه های حفاری برروی نقشه های افقی ومقاطع قائم پیاده می گردد. با تعیین انواع سنگ وعیار های موجود در گمانه های یک مقطع قائم مفروض، زمین شناس ویژگی ها یا واحد های مشابه را به هم وصل می کند. بدین طریق یک دید اولیه از اندازه، شکل وگسترش کانسار به دست می آید.
