بخشی از مقاله
چکیده
رودخانه کروسیوند درقسمت شمال غربی استان فارس واقع شده اند . رودخانه کر از بلندی های جنوبی زاگرس سرچشمه گرفته و پس از طی یک مسیر حدودا" 310 کیلومتری به دریاچه بختگان تخلیه می شود این رودخانه در طول مسیرخود مسیل و رودخانه های متعددی را به خود می پذیرد که مهمترین آنها رودخانه سیوند می باشد . رودخانه سیوند پس از 47 کیلومتر طی مسیر , در نزدیکی شهرستان مرودشت , درمحل پل خان به رودخانه کر می پیوندد . این دو رودخانه تقریبا" اصلی ترین منبع تامین آب مورد نیاز کشاورزی دشت های شمالی و مرکزی استان می باشند .
آنچه ازنتایج تحقیقات گذشته بدست می آید حاکی از این است که قسمت هایی از حوضه آبریزکروسیوند دارای کیفیت مطلوبی است در حالی که در مناطق دیگر آلودگی به شدت مشاهده می شود که به دلیل متغییر بودن منابع آلاینده نقطه ای و غیرنقطه ای در این حوضه می باشد برای این که دقیق تربه مسئله منابع آلاینده بپردازیم از نرم افزار BASINS4.0 و مدل HSPF استفاده شده است . که با توجه به استفاده از این مدل منابع آلاینده غیر نقطه ای قبل از اتصال به کر مورد مطالعه قرار گرفته و فاکتورهای DO,NO3 در بازه زمانی 5و10و15 مورد بررسی قرار گرفته است .
مقدمه و هدف :
ایران سرزمینی است نسبتا" خشک با نزولات جزوی بسیار کم , بطوریکه اگر میانگین بارندگی سالانه در سطح خشکی های کره زمین را که حدودا" 860 میلی متر تخمین زده می شود با متوسط بارندگی سالانه در ایران , که تقریبا" رقمی کمتر از 250 میلی متر است مقایسه کنیم , ملاحظه خواهد شد که بارندگی در ایران حتی پایین تر از یک سوم متوسط بارندگی در سطح دنیاست . علاوه براین زمان ریزش نزولات جوی و محل و ریزش آنها نیز با نیازهای بخش کشاورزی , که مصرف کننده اصلی آب در کشورمی باشد , مطابقت ندارد . اکثر شهرهای ایران هم در مناطقی واقعند که به رودخانه هایی که جریان آب آنها مستقیما" از رواناب حاصله از بارندگی ها تامین شده باشد دسترسی ندارند , لذا باید پذیرفت که خشکی در ایران یک واقعیت اقلیمی است و این ما هستیم که باید خود را با آن سازگاری دهیم .
محدودیت منابع آب و افزایش جمعیت کشور , متوسط سرانه آب قابل تجدید را کاهش داده است به طوری که مقدارآن از 7000 m3در سال 1340 به 3400m3 در سال , 1357 حدود 2500m3 در سال 1367 و حدود 2100m3 در سال 1376 کاهش یافته است . با توجه به نرخ رشد جمعیت پیش بینی می شود که این مقدار در سال 1385 به حدود 1750m3و درسال 1400 به حدود 1300m3 کاهش یابد . این ارقام به مفهوم ورود ایران به مرحله تنش آبی در سال 1385 و ورود به حد کم آبی در سال 1415 خواهد بود .
این پیش بینی ها تنها بر اساس کمیت آب قابل دسترس می باشند در حالی که تجربه سال های گذشته نشان داده است که بخشی از منابع آب به ویژه به هنگام وقوع خشکسالی به دلیل آلودگی یا کیفیت نا مناسب قابل استفاده نمی باشد.
توزیع ناهمگون امکانات در کشور موجب پراکنش نامناسب جمعیت و مراکز صنعتی شده است و به دنبال خود مشکلات زیست محیطی فراوانی به ویژه در زمینه آلودگی منابع آب توسط فاضلاب های شهری و صنعتی در پی داشته است. کشاورزی بزرگترین بخش مصرف کننده آب در کشور می باشد و پتانسیل بالایی برای آلودگی منابع آب دارد.
طبق اصل 50 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران:
در جمهوری اسلامی , حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حمایت اجتماعی روبه رشدی داشته باشند وظیفه عمومی تلقی می شود . از این رو فعالیت های اقتصادی و غیرآن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است.
داشتن منابع آب سالم پیش نیازی ضروری و اساسی برای حفظ کیفیت محیط زیست و رشد و توسعه اقتصادی , سیاسی , اجتماعی و فرهنگی کشور است از آنجا که در سال های اخیر منابع آبی کشور مورد تهدید انواع آلودگی ها از قبیل پساب های صنعتی , کودها و سموم شیمیایی و فاضلاب های شهری قرار گرفته است . بنابراین لزوم داشتن یک استراتژی و برنامه مدون برای حفظ منابع آب و کنترل آلودگی منابع آب و لزوم بررسی جامع و همه جانبه آنها و اتخاذ سیاست ها و روش های کارآمد در جهت رسیدن به اهداف مورد نظر, از فرآیند مدیریت استراتژیک به منظور - - تدوین استراتژی کنترل و کاهش آلودگی آب - - استفاده شده است.
در تدوین استراتژی مناسب برای کنترل و کاهش آلودگی منابع آب هشت موضوع اصلی شامل :
-1 نظام طبقه بندی منابع آب
-2 نظام طبقه بندی منابع آلاینده
-3 نظام پایش منابع آب و آلاینده
-4 آموزش و آگاهی رسانی و مشارکت عمومی
-5 قوانین و مقررات
-6 منابع مالی
-7 سخت افزارها و تجهیزات
-8 نیروی انسانی
بایستی مورد توجه قرار گیرند و این که این محورها مکمل یکدیگر بوده و بایستی همزمان و در قالب یک سیستم یکپارچه مورد توجه قرار گیرند
رودخانه های کر وسیوند دو منبع بزرگ آب سطحی استان فارس محسوب می شوند که زندگی هزاران کشاورز منطقه به آن بستگی داشته و درصد بالایی از آب آشامیدنی شهرهای شیراز , مرودشت و روستاهای مسیر را تامین می کند.
علاوه بر این تامین کننده آب صنایع و کارخانجات حاشیه رودخانه نیز هستند , بنابراین این منبع خدادادی تامین کننده آب آشامیدنی , کشاورزی و صنعتی قسمت مهمی از فارس می باشد , که با توجه به موارد ذکر شده بایستی در حفظ و جلوگیری از آلودگی آن تلاش بیشتری نمود .
اهداف در نظر گرفته شده در این تحقیق به قرار زیر می باشد:
رودخانه های کر وسیوند مهمترین رودخانه های استان فارس می باشند و بیشترین اراضی منطقه مرودشت , کربال و خرامه که زیر کشت می روند از این رودخانه ها تغذیه و آبیاری می شوند . از طرفی عمده ترین منبع تامین آب دریاچه بختگان و طشک که دو زیستگاه مهم زیست محیطی هستند , می باشند . این رودخانه ها دارای حوضه آبریز وسیعی بوده که پرآب ترین حوضه آبریز استان فارس محسوب می شود .
اهدافی که در این تحقیق دنبال می گردد.
-1 جمع آوری تحقیقات انجام شده در گذشته و اطلاعات موجود در مورد وضعیت آلودگی این رودخانه ها.
-2 با استفاده از اطلاعات موجود منابع آلاینده و استفاده از نرم افزار BASINS 4 صورت می گیرد می توان به شناسایی منابع آلاینده و تدوین سیستم پایش در حوزه آبریز کر و سیوند مبادرت نمود.
-3 با استفاده از مدل HSPF و pload به تجزیه و تحلیل آمار و اطلاعات موجود پرداخته می شود و پیش بینی های لازم به عمل می آید .
-4 با تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود می توان به جلوگیری از آلودگی بیشتر آب منطقه مبادرت نمود.
-5 بررسی کلیه منابع آلاینده با استفاده از اطلاعات و آمار موجود در سطح حوضه آبریز : این اطلاعات شامل منابع آلاینده صنعتی، معدنی، کشاورزی، شهری، خطوط انتقال و منابع آلاینده طبیعی می باشد.
-6 طراحی برنامه پایش بر اساس نرم افزار همراه با پارامترها و شاخص های مورد نیاز، تواتر زمانی نمونه برداری، محل دقیق ایستگاه هاو تعیین نوع پایش - لحظه ای و غیر لحظه ای -
-7 جمع آوری اطلاعات موجود و تهیه نقشه های جی آی اس مربوطه - شامل نقشه های کاربری زمین، نقشه زمین شناسی محدوده، نقشه چاه ها ، آبهای سطحی و زیرزمینی و... -
-8 ترسیم نقشه ها، گرافها و جداول در ارتباط با میزان انتشار آلاینده ها ناشی از منابع نقطه ای و غیر نقطه ای
تئوری و پیشینه تحقیق :
---درتحقیقی که توسط زهره نجاتی جهرمی و همکاران تحت عنوان : بررسی زمین آماری توزیع نیترات در آبخوان آبرفتی دشت عقیلی در محیط GIS توسط هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز صورت گرفت .
در این پژوهش برای بررسی مکانی نیترات در آبخوان آبرفتی دشت عقیلی - شمال شهرستان شوشتر در استان خوزستان - از تحلیل های زمین آماری در یکی از بهترین تکنولوژی هایی است که تجزیه وتحلیل و GIS استفاده گردید.
آنالیزهای زمین آماری به دنبال راهی برای توصیف پیوستگی مکانی و همچنین جمع آوری ابزارهای آماری و قطعی، و مدل نمودن این دسته از تغییرات هستند.
