بخشی از مقاله
مقدمه
خاکهای حاصل از مواد آتشفشانی - خاکسترهای آتشفشانی، توف، پومایس، لاهار و دیگر مواد خروجی آتشفشانی - عمدتا دارای خصوصیات ویژهای هستند که اصطلاحا خصوصیات اندیک نامیده میشوند. از جمله این خصوصیات میتوان به فراوانی کانیهای بیشکل - آلوفان، ایموگولایت و فریهیدریت - و کمپلکس شدن آهن و آلومینیوم با مواد آلی، قابلیت زیاد برای تثبیت فسفر، وجود شیشههای آتشفشانی با قابلیت هوادیدگی سریع و وزن مخصوص ظاهری پایین اشاره نمود . - Cuadros, 2012 - اندیسولها غالبا شامل خاکهایی جوان با ویژگیهای اختصاصی متعدد هستند ودر محدوده وسیعی از اقلیمها از مناطق سرد و مرطوب آلاسکا تا نیمهخشک و هاوایی دیده میشوند - موهر و همکاران، . - 1972 خصوصیات اندیک تا حد زیادی در ارتباط با مواد آذرین غیر بلورین است که دارای بار سطحی متغیر و توانایی حفظ ماده آلی میباشند.
به طور کلی قدرت ذخیره فسفر، فرآیند هوادیدگی کانیها، حضور کانیهای بیشکل، کمپلکس هوموس با ترکیبات فلزی، حضور شیشههای آتشفشانی و وزن مخصوص ظاهری پایین از ویژگیهای بارز خاکهای متشکل بر روی خاکستر آتشفشانی است . - Nanzyo,2003 - با توجه به اینکه سازند کرج متشکل از خاکسترهای آتشفشانی و سایر رسوبات آذرآواری حاصل از فعالیتهای آتشفشانی رشته کوه البرز بوده ، هدف از این مطالعه بررسی تشکیل و طبقهبندی خاکهای حاصل از خاکسترهای آتشفشانی در منطقه البرز میانی میباشد.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه دامنه جنوبی رشته کوههای البرز بر روی سازند آذرآواری توف سبز کرج واقع در محدوده عرض جغرافیایی 35 55 10 تا 35 57 10 شمالی و طول جغرافیایی 51 3 5 تا 51 5 24 شرقی واقع شده است. ارتفاع منطقه از 1612 متر در آدران تا 2308 متر در خور متغیر میباشد. میانگین بارش سالانه منطقه مطالعاتی با توجه به تغییرات ارتفاعی شدید از 301 میلیمتر در ارتفاع 1612 متری، تا 444 میلیمتر در ارتفاع 2308 متری متغیر میباشد.
توان تثبیت فسفر به روش طیف سنجی نیوزلاند در طول موج 466 نانومتر اندازه گیری شد . - Parfit,1988 - آهن، سیلیسیم و آلومینیوم قابل استخراج با اگزالات آمونیوم - Parfit,1988 - عصارهگیری و با استفاده از دستگاه جذب اتمی - Shimadzu - مدل AA- - - 670 اندازه گیری شدند. اندازه گیری pHNaF در محلول 1 مولار فلوراید سدیم - NaF - اضافه شده به 1 گرم خاک عبور داده شده از الک 2 میلیمتری و بعد از گذشت 2 دقیقه قرائت شد . - Malucelli,1999 - جرم مخصوص ظاهری به روش استوانه اندازهگیری شد - Malucelli,1999 - ، درصد رطوبت نقطه پژمردگی با استفاده از صفحات و غشاء تحت فشار - Moustakas, - 2005 به دست آمدند.
اندازهگیری بافت خاک با روش متداول در خاکهایی با ویژگی اندیک به سبب حضور ذرات آمورف که به خوبی پراکنده نمیشوند مشکل است برای حل این مشکل نمونهها را به مدت 3 دقیقه در توان 4500 ژول با استفاده از دستگاه مافوقصوت - Hielscher,UP400S - تیمار نموده تا کاملا پراکنده شوند سپس نمونهها به مزورهای یک لیتری منتقل نموده و قرائت بافت خاک در فواصل زمانی 40 ثانیه و 6 ساعت انجام و بافت خاک از روی مثلث بافت خاک تعیین شد.
نتایج و بحث
با توجه به عدم وجود شرایط لازم برای سایر افقهای مشخصه سطحالارضی اپیپدون شناسایی شده در این پروفیل افق اکریک میباشد. همچنین با توجه به شرایط لازم برای احراز خصوصیات افق تحتالارضی کمبیک، و توسعه رنگ و ساختمان نسبت به مواد مادری در خاک وجود افق کمبیک در اغلب پروفیلها اثبات گردید. در خاکهای مورد مطالعه مجموع ذرات سیلت و شن 0/02 - تا 2 میلیمتر - بیش از 30 درصد است. و نمونههای مورد مطالعه بیش از 48 درصد تثبیت فسفر نشان دادند و مجموع آلومینیوم باضافه نصف آهن قابل استخراج با اگزالات آمونیم بیش از 0/4 درصد میباشد.
تهیه و مطالعه میکرسکوپی مقاطع نازک از سنگهای مادری خاکهای مورد مطالعه اثبات نمود که مقدار شیشه آتشفشان بیش از 5 درصد است. حاصلضرب آلومینیوم باضافه نصف آهن اگزالات آمونیوم در عدد 15/625 باضافه درصد شیشه آتشفشانی بیش از عدد 36/25 میباشد - USDA, 2010 - ، بنابراین، خاکهای مورد مطالعه شرایط لازم برای اندیسولها را دارا می باشند.چنانچه مقدار رطوبت در مکش 1500 کیلوپاسکال در 60 درصد یا بیشتر از ضخامت خاک، در حالت هوا خشک شده کمتر از 15 درصد و در حالت غیر خشک کمتر از 30 درصد باشد و در 60 سانتیمتری از سطح خاک معدنی یا یک لایه آلی دارای ویژگی اندیک و فاقد لایه محدود کننده یا سختلایه باشد گروه بزرگ - Vitrixerands - را تشکیل میدهند لذا این خاکها با احراز شرایط قید شده جزء گروه بزرگ - Vitrixerands - قرار میگیرند.
با توجه به اینکه محدودیت عمق وجود ندارد و شرایط اشباع، افق مالیک و آرجیلیک یا کندیک نیز دیده نمیشوند لذا ردهبندی به غیر از پروفیل منطقه آدران و مسجد تا سطح زیر گروه - Typic Vitrixerands - و در منطقه ارنگه و سرزیارت - Lithic Vitrixerands - ولی در منطقه خور - Typic - Haploxerand خواهد بود. در تعیین فامیل خاک ابتدا کلاس اندازه ذرات - PSD - تعیین میشود. با توجه به اینکه خاکهای مورد مطالعه دارای ویژگی اندیک هستند و یا دارای مقادیر بالایی شیشه آتشفشانی و سنگریزه میباشند فامیل آنها در کلاس PSD جایگزین قرار میگیرد. همچنین برای اندیسولهایی که بین خاک سطحی یا بالاتر از یک لایه آلی تا 100 سانتی متری خاک یا لایه محدود کننده ریشه ویژگی اندیک وجود داشته باشد و بخش نرم، بیش از 10 درصد خاک معدنی را تشکیل داده باشد کلاس توزیع اندازه ذرات با استفاده از کلید ردهبندی، برای خاکهایی که دارای بیش از 35 درصد حجمی سنگریزه باشند - Ashy-skeletal - خواهد بود.
