بخشی از مقاله
آنالیز رخساره های سنگی آواری سازند قم در منطقه بستان آباد، شرق تبریز
چکیده
در این مطالعه، بررسی رخسارههای سنگی، به منظور تبیین و تفسیر محیطهای رسوبی سازند قم در منطقه بستان آباد (شرق تبریز) انجام گرفته است. مطالعات انجام شده منجر به شناسایی 7 رخساره سنگی آواری Gmg, Gmm, Gcm, Gh, Sh, Sm, Fl شده است و دو محیط رسوبی ساحلی- دلتایی و دریایی کم عمق برای سازند قم در منطقه بستان آباد تعیین گردیده است.
واژگان کلیدی: سازند قم، رخساره، محیط رسوبی، بستان آباد
مقدمه
نهشته های سازند قم به سن الیگوسن- میوسن در مناطق مختلف ایران گسترش وسیع دارند. این نهشتهها شامل رخسارههای متنوعی میباشند. با توجه به اینکه سازند قم به عنوان یک سازند آهکی در ایران شناخته شده است ولی این سازند، در منطقه بستان آباد به صورت رخساره های سنگی آواری نهشته شده اند و قابلیت مطالعات بیشتر را دارد. سازند فوق در ناحیه شرق تبریز از برونزد فراوانی برخوردار است. برش مورد مطالعه از سازند قم به ستبرای 1974 متر (شکل(2، در 12 کیلومتری شمال شهر تیکمه داش واقع شده است (شکل.(1
رخسارههای سنگی توسط فرآیندهای رسوبی که در مناطق خاصی از محیط رسوبگذاری عمل میکنند، کنترل میشوند، از این رو شناخت رخسارههای سنگی به تفسیر فرآیندهای همزمان با رسوبگذاری کمک شایانی میکنند. تشخیص مجموعه رخسارهها نیز یک عنصر خاص برای بازسازی محیط رسوبی دیرینه است که برای تشخیص تغییرات آب و هوایی و تاریخچه فرونشست حوضههای رسوبی مناسب میباشد .(Catuneanu, 2006) تشکیل رخسارههای سنگی مختلف تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله اندازه دانه، عمق جریان، سرعت جریان، ویسکوزیته جریان و درجه حرارت میباشد
.(Tucker, 2001)
مواد و روشها
برای مطالعه سازند قم در برش مورد نظر، ضمن پیمایش و برداشت واحدهای تشکیل دهنده و تعریف لیتواستراتیگرافی، شناسایی رخساره های سنگی بر پایه شکل هندسی، سنگ شناسی و ساختمان های رسوبی، نامگذاری و تفسیر آنها بر اساس
Miall (2006) و بررسی تغییرات جانبی و عمودی این رخساره ها بر اساس Selley (2000) صورت گرفته است. بررسی های تکمیلی آزمایشگاهی با مطالعه 15 مقطع نازک تهیه شده از نمونه های برداشتی، توسط میکروسکوپ پلاریزان، به منظور تعیین شاخص های ترکیبی و بافتی در این رخسارهها انجام گرفت.
شکل -1 موقعیت جغرافیایی و راه دسترسی منطقه مورد مطالعه
شکل -2 ستون چینه شناسی سازند قم در منطقه مورد مطالعه
بحث و نتایج
رخساره ها سنگی آواری:
رخساره (Matrix-supported,Massive Conglomerate) Gmm
رخساره گراولی ماتریکس پشتیبان تودهای میباشد که عمدتاً حاوی زمینه ریز دانه بوده و فاقد لایهبندی و ساخت رسوبی است. این رخساره توسط جریانهای خردهدار با نرخ رسوبگذاری بالا در نواحی نزدیک منشاء تشکیل میشود .(Miall, 2006)
رخساره Gmm در منطقه مورد مطالعه، بصورت لایه تودهای با خمیره ماسه سنگی بدون گل و دانههایی با گردشدگی ضعیف تا متوسط و جورشدگی ضعیف میباشد (شکل.(3
شکل -3 رخساره Gmm در منطقه مورد مطالعه
رخساره (Matrix-supported,Graded Conglomerate) Gmg
رخساره گراولی ماتریکس پشتیبان همراه با دانه بندی تدریجی میباشد که عمدتاً حاوی زمینه ریزدانه است. این رخساره توسط جریانهای با بار رسوبی زیاد در نواحی نزدیک منشاء تشکیل میشود. با توجه به کاهش اندازه ذرات به طرف بالا در این رخساره، تشکیل آن را میتوان به محیط داخل کانالی نسبت داد .(Miall, 2006)
رخساره Gmg در منطقه مورد مطالعه، دارای لایه بندی تدریجی با خمیره ماسه سنگی بدون گل و دانههایی با گرد شدگی خوب و جورشدگی متوسط میباشد (شکل.(4
