بخشی از مقاله
چکیده
براي هرگونه تجزیه و تحلیل آماري وجود مجموعهاي از متغیرهاي هیدرولوژیکی که اندازهگیري و ثبت شده باشند، ضروري است. همچنین جهت برازش دادههاي مشاهداتی با توزیعهاي آماري روشهاي گوناگونی وجود دارد که عبارتند از پارامترهاي توزیع، روش گرافیکی و روش ضرایب تناوب. نتایج حاصل از روش پارامترهاي توزیع به خصوص اگر تعداد دادهها کم باشد، از دقت کمتري برخوردار است.
در روش گرافیکی تنها براي توزیعهاي نرمال و لاگ نرمال کاغذهاي احتمال موجود میباشد، در حالیکه مقدار ضریب تناوب - - k به ازاي مقادیراحتمالات و دورههاي برگشت مختلف در توزیع نرمال و نیز به ازاي احتمالات و دورههاي برگشت در توزیع لاگ نرمال و پیرسون تیپ سه و براساس تعداد دادهها و دوره برگشت مورد نظر در توزیع گامبل از جداول موجود در کتابهاي آماري قابل استخراج هستند.
در این پژوهش جهت تعیین توزیع برتر بر داده هاي جریان در حوضه دریاچه ارومیه از داده هاي جریان28 ایستگاه هیدرومتري براي یک دوره 42 ساله آماري با استفاده از آزمون PPCC توزیع برتر آماري تعیین گردید، براي انجام تست PPCC و همچنین نرمالسازي سري زمانی در توزیعهاي پیرسون تیپ سه و لاگ پیرسون تیپ سه، به ضریب تناوب مربوط به این نوع توزیع نیاز میباشد و در نهایت دراین پژوهش پیرسون تیپ سه به عنوان توزیع برتر شناخته شد.
-2 مواد و روشها
2-1 منطقه مورد مطالعه
دریاچه ارومیه که کانون تجمع جریانهاي سطحی مازاد بر مصرف کلیه رودخانه هاي حوضه بسته ارومیه میباشد، با وسعت تقریبی5750 کیلومتر مربع و رقوم متوسط 1276متر از سطح دریا و در میانه ناحیه شمالی حوضه قرار دارد. در اطراف دریاچه ارومیه تعداد 16 تالاب با وسعت هاي 5 تا 120 هکتار - که بعضی خشک شده اند - وجود دارد کهاکثراً داراي آب شیرین و یا شور و شیرین بوده و از ارزش اکوسیستمی بالائی برخوردار هستند.
حوضه آبریز دریاچه ارومیه با وسعت حدود51801 کیلومتر مربع بین مختصات 44-14تا 47-53 طول شرقی و35-40 تا 38-30 عرض شمالی واقع شده است، این حوضه در شمال غربی ایران قرار گرفته و بوسیله بخش شمالی کوههاي زاگرس، دامنه جنوبی کوه سبلان و دامنه هاي شمالی، غربی و جنوبی کوه سهند احاطه شده است. موقعیت ایستگاههاي مورد مطالعه در شکل - - 1آمده است.
2-2 آنالیز اولیه داده هاي آماري
در این بخش به آنالیز دادههاي تاریخی براساس آزمونهاي مختلف پرداخته شد، این آزمونها شامل:تست تصادفی و همگنی دادهها، تست ایستایی بودن دادهها.
3-2 تست همگنی داده ها
معمول ترین روش نموداري که به منظور اطمینان از یکنواختی داده ها استفاده می شود، روش جرم مضاعف1است. این روش معمولاً براي آزمون همگنی داده هاي مربوط به بارندگی و رواناب، می تواند مورد استفاده قرار گیرد.[12] مراحل انجام تست همگنی چنین است:
-1 داده هاي ایستگاه A که قرار است مورد آزمون همگنی قرار گیرد، به ترتیب سال وقوع مرتب میشوند.
-2 یک ایستگاه مبنا مانند B را در اطراف ایستگاه A انتخاب کرده و داده هاي آن را نیز بمانند ایستگاه A مرتب می شوند، البته بایستی آمار ایستگاه B کامل، همگن و صحیح باشد. در صورت عدم دسترسی به یک ایستگاه مبنا میتوان از متوسط چندین ایستگاه در منطقه استفاده نمود.
-3 مقادیر تجمعی داده هاي ایستگاه A محاسبه می شود.
-4 مقادیر تجمعی داده هاي ایستگاه B محاسبه می شود.
-5 در دستگاه محور مختصات، داده هاي تجمعی همگن ایستگاه B در محور افقی و داده هاي تجمعی ایستگاه مورد آزمایش A در محور عمودي مشخص و رسم می گردد.. در صورتیکه نقاط حاصله در راستاي یک خط قرار گیرند، در اینصورت داده هاي ایستگاه A نیز همگن می باشد و در غیر این صورت عدم وجود همگنی در داده هاي ایستگاه A را در طول دوره آماري نشان خواهد داد - شکل. - 2
شکل -2 همگنی ایستگاه لیقوان و ونیار
2-4 تست تصادفی بودن داده ها
داده هاي هیدرولوژي بطور معمول از یک سري حالت تصادفی تبعیت می کنند و کاملاً غیرتصادفی نیستند. تصادفی بودن داده ها به ما این امکان را می دهد که داده ها را به روش آماري تحلیل کنیم. براي استفاده از روش هاي احتمالی براي داده ها باید از تصادفی بودن داده ها مطمئن باشیم.[13] عدم تصادفی بودن داده ها ناشی از نحوه جمع آوري اطلاعات است که در واقع این تست به ما نشان می دهد که در چه مواقعی داده ها دستکاري شده اند:
-1 تعداد دنباله - n1 - f تعیین می شود. - بطوریکه ممکن است یک دنباله فقط شامل یک f باشد و یا ممکن است یک دنباله شامل چندین f پشت سرهم باشد. - و همچنین تعداد دنباله - n2 - s نیز به همین منوال تعیین می شود.
