بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه یکی از بزرگترین مشکلات در سازمان های پروژه محور عدم دستیابی به عملکرد بهینه منابع و در نهایت کمبود بهره وری می باشد. لذا سازمان ها به دنبال جذب نیرو های متخصص و تجهیزات پیشرفته جهت دستیابی به بهره وری بالاتر می باشند البته این راه نیاز به صرف هزینه و زمان قابل توجهی دارد. یکی از راه های افزایش بهره وری جانمایی مناسب تجهیز کارگاه می باشد. زیرا می توان با جانمایی مناسب از بروز بسیاری از اتلاف های مهم مانند حمل و نقل های اضافی و برخورد های بی مورد جلوگیری نمود.
با بررسی تحقیقات موجود در این موضوع می توان به راحتی متوجه شد که مقاله های موجود علاوه بر اینکه کمی از اجرا و فضای واقعیت فاصله دارند به بررسی از ابتدا تا انتهای پیاده سازی جانمایی و انتخاب بهترین گزینه نپرداخته اند. لذا این مقاله با رویکردی کاملا اجرایی به شناسایی و انتخاب دپارتمان های مورد نیاز با توجه به چارت سازمانی شرکت مورد مطالعه پرداخته و پس از درج روابط میان دپارتمان ها، آنها را با دو الگوریتم کرفت و آلدپ حل می نماید سپس با تکنیک AHP به انتخاب بهترین گزینه با معیار های تاثیر گذاری، از جمله هزینه، انطباق با وضعیت موجود، دسترسی، ایمنی و انعطاف پذیری پرداخته است. در پایان با تحلیل حساسیت، وضعیت های گوناگون را جهت انتخاب برترین گزینه بررسی نموده است.
کلمات کلیدی : بهره وری، تجهیزکارگاه،کرفت، آلدپ، AHP1
مقدمه
یکی از مهمترین مشکلات کشور های در حال توسعه پایین بودن نرخ بهره وری می باشد. محصول نهایی بهره وری ارتقا کیفیت و افزایش سود آوری برای هر محصول، خدمت یا پروژه در دست سازمان می باشد. بهره وری باعث افزایش دو عامل کارایی و اثر بخشی می شود. کارایی به معنای کارها را درست انجام دادن و اثر بخشی به معنای کارهای درست را انجام دادن می باشد. در ایران به علت پایین بودن بهره وری عموما پروژه ها بیش از زمان و هزینه برنامه ریزی شده به پایان می رسند. لذا در این خصوص سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران ایدرو در سال 2005 در گزارش خود، مدت زمان اجرای پروژه های بزرگ را در سطح بین المللی 3 سال ذکر نموده که این رقم در ایران حدود 9 الی 11 سال است.
همچنین به گفته شیر محمدی در سال 2006 مدت زمان پروژه های ملی در ایران 2,5 برابر مدت زمان جهانی می باشد. محاسبه بهره وری در پروژه ها به علت هم جنس نبودن فاز های پروژه مشکل است. لذا یکی از بهترین راه ها جهت محاسبه ی بهره وری بدست آوردن شاخص های بهره وری در هر فاز می باشد اما با توجه به رابطه مستقیم میان این فاز ها با یک دیگر بهره وری هر فاز می تواند روی سایر فاز ها تاثیر گذار باشد.
اگر کمی با دقت به فاز ها بنگریم متوجه خواهیم شد که بعضی از فعالیت ها در چندین فاز تاثیر گذار خواهند بود به عنوان مثال اگر فاز برنامه ریزی را با بهره وری خوب به پایان ببریم یا به عبارت دیگر هم از نظر کارایی و هم از نظر اثر بخشی عملکرد خوبی داشته باشیم مطمئنا در فاز اجرا نیز با مشکلات کمتری رو به رو خواهیم بود و بهره وری در فاز اجرا نیز بسیار بهتر از زمانی خواهد بود که فاز برنامه ریزی را بی کیفیت به پایان ببریم . بر اساس تحقیقاتی که هندا و لند در سال 1989 انجام دادند تعدادی از خریداران و تهیه کنندگان بزرگ تجهیزات پروژه های عمرانی بر این باورند که به ازای هر یک دلاری که صرف برنامه ریزی شود بین 4 الی 8 دلار صرفه جویی خواهد پذیرفت.
یکی از فعالیت هایی که از فاز برنامه ریزی شروع می شود و تا فاز اختتامیه ادامه می یابد و روی عملکرد اجرایی پروژه تاثیر بسزایی خواهد داشت فعالیت تجهیز کارگاه می باشد. اهمیت تجهیزکارگاه به گونه ای می باشد که بندی مجزا در مورد خصوصیات و نحوه بر خورد با این فعالیت در شرایط عمومی پیمان ها ثبت شده است. تجهیز کارگاه عبارتست ازعملیات،اقدامات وتدارکاتی که باید بصورت موقت برای دوره اجرا انجام میشود.
لذا طراحی چیدمان تجهیز کارگاه می تواند یکی از عواملی تاثیر گذار در افزایش بهره وری پروژه باشد. طراحی مناسب تجهیز کارگاه مزایای زیادی از قبیل ارتقاء روحیه کارکنان، افزایش ایمنی، کاهش فاصله حمل، کاستن تعداد بارگیری و تخلیه مصالح، اثرات زیست محیطی، حرکت روان ماشین آلات و افزایش راندمان فعالیت های کارگاهی را دارد. طرح جانمایی کارگاه باتوجه به موقعیت، ابعاد، سیاست گذاری، امکانات مالی و نوع پروژه متغیر بوده اما هدف بر آن است که بر اساس آسایش کارکنان ، سهولت امکانات دسترسی به ساختگاه، اقتصادی بودن هزینه های ساخت و نگهداری آنها به صورتی طراحی شوند که بتوان از حداکثر زمان در دسترس استفاده نمود.
طراحی پلان اصلی تجهیز کارگاه عبارت است از محل استقرار تجهیزات و ابنیه های مورد نیاز با توجه به ارتباط میان دپارتمان ها که در فاز برنامه ریزی تهیه و به تایید کارفرمای محترم می رسد. به طور کلی طراحی چیدمان تجهیز کارگاه شامل شناسایی تعداد و اندازه تسهیلات موقتی، شناسایی محدودیتهای بین تسهیلات و تعیین موقعیتهای نسبی بین آنها با در نظر گرفتن این محدودیتها است.
این مقاله به بررسی و مطالعه شرکت مهندسی نسل جدید مهر در مجتمع فولاد مبارکه پرداخته است که با شناخت دپارتمان های اساسی مورد نیاز در کارگاه و محاسبه ابعاد مورد نیاز با توجه به استاندارد های موجود مانند ارنست و پیترنویفرت، تحقیقات آقای Rad ، بر اساس نشریه شماره 178 وزارت مسکن و شهرسازی و تجربیات کارگاهی و در نهایت رسم نمودار ازبه میان دپارتمان ها، مدل های پیشنهادی با حداقل هزینه حمل و نقل میان دپارتمان ها توسط الگوریتم های کرفت، آلدپ و کورلپ بدست می آید و سپس با توجه به معیار های مهم جهت تصمیم گیری توسط تکنیک تحلیل سلسله مراتبی به انتخاب بهترین گزینه می پردازیم.
تجهیزکارگاه
تجهیز کارگاه عبارتست از عملیات، اقدامات و تدارکاتی که باید بصورت موقت برای دوره ای در پروژه انجام شود. تجهیز کارگاه از آن جهت مهم می باشد که می تواند به صورت مستقیم و غیر مستقیم روی عملکرد کلیه منابع پروژه تاثیر بسزایی داشته باشد لذا یک تجهیز خوب می تواند یک فرایند خوب را هدایت سامانه ای کند و یک تجهیز نا مناسب آشفتگی و هدر رفت منابع را به همراه خواهد داشت.
جانمایی کارگاه و اهمیت آن
جانمایی کارگاه عبارت است از شناسایی و مشخص کردن ابزار ها، ماشین آلات و تجهیزات موقت و دائمی برای انجام عملیات اجرایی و فنی و تعیین اندازه و تعداد آنها و تخصیص فضای مناسب به آنها در راستای رسیدن به اهداف پروژه.
اهمیت جانمایی کارگاه
افزایش کیفیت مدیریت، کاهش هزینه های اجرایی، کاهش زمان اجرای پروژه، افزایش سطح کیفی پروژه، افزایش ایمنی در کارگاه،کاهش میزان سفر و جابه جایی در کارگاه، کاهش خطرات زیست محیطی،تداخل حداقلی در کارگاه، آسایش و سلامت کارگران و همسایگان. اولین و مهمترین چالش کارگاه ها در پروژه ها نا مناسب بودن طرح جانمایی تجهیز کارگاه می باشد. لذا باید اقتصادی ترین تجهیز کارگاه در راستای صرفه جویی در حرکات و حمل و نقل میان دپارتمان ها پیاده سازی شود.اساسی ترین اجزای تجهیز کارگاه عبارتند از :ساختمان های پشتیبانی، ساختمان های عمومی،محوطه سازی، کارگاه های ساخت، انبار تجهیزات و متریال.
مروری بر الگوریتم های حل مسأله،کرافتCRAFT
هدف این مدل تعیین استقرار بخش ها به نحوی است که هزینه کل حمل و نقل حداقل شود. هزینه حمل و نقل از جمع حاصل ضرب مسافت حمل و حجم جریان مواد در هزینه حمل یک واحد کالا در واحد مسافت بدست می آید. در این الگوریتم هزینه حمل و نقل به صورت تابع خطی از مسافت حمل و نقل تعریف می گردد. - رابطه شماره - 1 در کرافت از جدول از-به استفاده می شود و مسافت بین دو نقطه به صورت پله ای محاسبه می شود و از آن به عنوان یک نرم افزار استقرار کمی یاد می شود. مهمترین مزیت این نرم افزار زمان اجرای کوتاه و مبانی ریاضی ساده می باشد.
آلدپALDEP
از خصوصیات ویژه آلدپ این است که استقرار را در چند طبقه ساختمان نیز انجام دهد و همچنین می تواند در طرح استقرار محل لازم برای سکو، آسانسور، پلکان، محوطه های خالی و راهروها را در نظر بگیرد. الگوریتم این نرم افزار به گونه ای است که طبق عرض مشخص شده از گوشه شمال غربی، بخش ها را مستقر می نماید و طبق یک الگو به صورت زیگزاگ به کار خود ادامه می دهد تا کلیه بخش ها در طرح جای گیرند. مهمترین مزیت روش آلدپ این است که به تمام روابط اهمیت می دهد و گزینه های متعددی ارائه می نماید، همچنین سرعت ارزیابی بالایی دارد.
روش AHP و علت استفاده از آن در انجام مقایسات زوجی
فرایند تحلیل سلسسله مراتبی - AHP - یکی از معروفترین فنون تصمیم گیری چند منظوره است که اولین بار توسط توماس . ال . ساعتی در دهه 1970 ابداع گردید . این روش در هنگامی که عمل تصمیم گیری با چند گزینه رقیب و معیار تصمیم گیری روبرو است می تواند استفاده گردد. معیارهای مطرح شده می توانند کمّی و کیفی باشند . اساس این روش تصمیم گیری بر مقایسات زوجی نهفته است.
