بخشی از مقاله
چکیده
مبارزه با آتش درکشتی ها بدلیل شرایط خاص فنی و عملیاتیمعمولاَ آتش نشانان را با مشکلات زیادی مواجه می سازد، از طرفی افزایش استفاده از خدمات کشتیرانی و پیشرفت صنعت دریانوردی باعث گردیده تعداد حوادث دریایی افزایش چشمگیری داشته باشد. از این رو سیستم های اطفای خودکار گازی طی دهه های اخیر در بخش های مختلفی از صنایع از جمله صنعت کشتی و شناورها مورد استفاده قرار گرفته است تا ضمن کاهش حداکثری خسارات وارده به تاسیسات، امکان انجام عملیات را با دخالت حداقلی انسان مهیا سازد. سیستم های اطفای خودکار گازی رایج و موجود از گازهای FM200 و CO2 جهت اطفاء حریق استفاده می نمایند. این گازها در عملکرد خود از جنبه های گوناگون فنی و زیست محیطی کم و بیش از نواقصی برخوردار بوده اند.
پیشرفت فناوری ها در سیستم های اطفاء خودکار حریق گازی موجب بروز انقلابی در صنعت اطفا حریق شده است، که برگرفته از سوخت جامد راکت های فضاپیما است. Aerosol MAG اولین سیستم اطفاء حریق از این خانواده در این صنعت است.. این سیستم به عنوان ایمن ترین و تاثیرگذارترین گاز جایگزین هالون، هالوکربن ها، پودرهای شیمیایی و گازهای خنثی بوده که در اندازه های مختلف موجود است. با توجه به تنوع فعالیت و پیچیدگی فضاهای مورد استفاده سیستم های اطفاء خودکار گازی در بسیاری از موارد آیروسول بهترین خاموش کننده حریق و تنها جایگزین گاز هالون است. در بسیاری از مواقع این گاز تنها گزینه قابل استفاده میباشد.
در این مقاله ابتدا در بخش بیان مسئله دلایل عمده آتش سوزی در کشتی ها و شناور مورد بررسی قرار می گیرد، در ادامه ضمن معرفی کلی انواع سیستم های اطفاء حریق خودکار، با توجه به موضوع جستار، سیستم ها ی اطفاء حریق خودکار گازی در سه فناوری مورد استفاده در آن شامل گازهای ،FM200، CO2 وAerosol MAG مورد مداقه و بررسی مقایسه ای قرار می گیرد. در ادامه ضمن بررسی مشخصات فنی و توجیه اقتصادی استفاده از سیستم اطفای خودکار گازی Aerosol MAG و مروری بر تاییدیه های و استانداردهای بین المللی اخذ شده، مکانیزم عملکردی سیستم اطفاء حریق Aerosol MAG در دو ساختار Total Flooding و Local Protection مرور می شود.
شرکت توسعه فناوری و ارتباطات حفاظتی ایمن اقلیم بعنوان نماینده انحصاری سیستم های اطفاء حریق خودکار AEROSOL MAG PYROGEN محصول سازمان هوافضای روسیه - SOYUZ - با بهره گیری از فناوری روز و کسب تائیدیه های فنی و زیست محیطی، مناسبترین، اقتصادی ترین و سبزترین راه حل های موجود جهت اجرای پروژه های ایمن سازی اتاق های سرور، خزانه ها، بخش های مختلف و حساس شناور ها و کشتی ها مانند تابلوهای مخابراتی، سرورهای کامپیوتری، موتورهای برق، اتاق های UPS، ترانسفورماتورها، اتاق سوئیچ، اتاق های کنترل و... را ارائه می نماید.
-1 مقدمه
آتش پدیده ای است که همواره بشر را با چالش مواجهه کرده است. مقابله و پاسخگویی با حریق چه درخشکی و چه در شرایط روی آب دریا هر کدام بسته به مقتضیات خود از پیچیدگی ها و چالش های خاصی برخوردارند. در این میان مقابله با آتش در شناورها و کشتی هامعمولاَ آتش نشانان را با مشکلات زیادی مواجه می سازد. بر این اساس در هنگام پهلوگیری در بندر آتش نشانان بایستی در خصوص فاکتورهایی همچون نوع و مشخصات فنی کشتی، مکان پهلو گیری، وضعیت کشتی، بارگیری یا تخلیه، نوع بار، میزان دسترسی و چگونگی در اختیار بودن کشتی های آتش خوار1 اطلاعات کافی داشته باشند.
در کنار موارد ذکر شده اطفاء حریق در روی آب با چالش هایی نظیر انتقال پرسنل، ادوات و تجهیزات به کشتی را نیز در پی دارد. توسعه روز افزون صنعت کشتیرانی و پیشرفت صنعت دریانوردی در سال های اخیر،متناسب با افزایش عامل فاعلی موجب ازدیاد تعداد حوادث دریایی به نحو چشمگیری شده است. انقلابی در صنعت اطفا حریق رخ داده که برگرفته از سوخت جامد راکت های فضاپیما است آیروسول MAG اولین سیستم اطفاء حریق از این خانواده در این صنعت است.
-2 بیان مسئله
در یک نگاه کلی دلایل عمده آتش سوزی در کشتی ها و شناور در موارد ذیل قابل طبقه بندی می باشند.
- حریق های ناشی از آشپزخانه : اشتعال پارچه، وسایل نظافت و یا سایر مواد اشتعال زا در مجاورت فرها و نظایر آن.
- حریق در اثر انداختن شی مشتعل : انداختن ته سیگار و یا کبریت روشن در محل های غیر مناسب و یا در محل هایی که احتمال بخار و گازهای احتراق زا وجود دارد و نظایر آن.
- حریق ناشی از وسایل الکتریکی : خرابی دستگاه ها و وجود سیم کشی های صدمه دیده ، تغییر فیوز دستگاه ها از حالت استاندارد، اضافه بار2مدارات برقی، خشک نمودن لباس ها توسط هیترها، استفاده از المنت های گرم کن3 در مجاورت سطوح قابل اشتعال و نظایر آن.
- حریق ناشی از موتور خانه : ناشی از نشت اتصالات و فلنجها و فیلترها و مجاورت اجسام قابل اشتعال - مانند کهنه و تنظیف - و موتورهای داغ، استفاده از بنزین در موتورخانه جهت تمیز نمودن قطعات، تخریب و آسیب دیدگی کابل ها و سیم کشی های موتور خانه، انسداد فن های تهویه موتورخانه، عایق بندی ناقص یا ناصحیح کلیه قطعات داغ موتورها، آب شیرین کن ها، بویلرها و سایر دستگاههائی که داغ کار میکنند بایستی از عایق بندی مناسب برخوردار باشند4، انجام کار های گرم در موتور خانه - جوشکاری، برشکاری و سنگ زدن - و عدم اخذ مجور لازم5 و رعایت شرایط مناسب پاکسازی محیط و پوشش مناسب تمام نقاطی که احتمال رسیدن جرقه های حاصل از جوشکاری، برشکاری و سنگ زنی به آنها میرود، تجمع موادی مانند جعبه های چوب، کاغذ، پلاستیک و... بدلیل خاصیت اشتعال زایی سریع در موتورخانه و نظایر آن.
- حریق های خود بخودی : کیسه های روغنی، خاک اره آلوده به روغن که روی هم انباشته شده باشند ظرفیت ایجاد آوردن حریق را دارد و بایستی در محلی مناسب جمع آوری و نگهداری نمود تا در مواقع مناسب به خشکی منتقل شوند. همچنین کهنه و تنظیف آلوده به مواد سوختنی می توانند حریق خودبخود بوجود آورند .وسایل داخل انبارهای کشتی شامل پتو، ملحفه و نظایر آنها در صورتیکه نمناک بوده .و یا آغشته به روغن باشند می توانند تولید حرارت نموده و ایجاد حریق نمایند عدم رعایت شرایط مناسب و ایمن نگهداری آنها - بایستی خشک شوند و یا دور از لوله های آب گرم و بخار قرار گیرد و یا از قرار دادن آنها در مجاورت رنگ و مایعات سوختنی پرهیز گردد - و نظایر آن.
با توجه به این که کشتی ها در اکثر اوقات در حال سفر و ماموریت به دور از آبهای سرزمینی هستند، در نتیجه امکانات نگهداری، تعمیر و شارژ تجهیزات اطفاء حریق به راحتی در دسترس نیست و در صورت نیاز می بایست در کشورهای دیگر و 4 برابر آمار غیر رسمی منتشره بیش از 60 درصد آتش سوزی های موتورخانه کشتی ها بعلت پاشیدن روغن و سوخت روی قطعات داغ بروز می نماید. 5 Hot work permit
شهرهای بزرگ در صورت وجود خدمات مورد نیاز با صرف زمان و هزینه های بیشتر سیستم های اطفاء تعمیر و نگهداری شوندکه در واقعیت عملاٌ این کار با توجه به برنامه های زمانی کشتی ها غیرممکن می نماید. از سوی دیگر مفقودی کپسول ها و مواردی از این دست در جریان فرآیند شارژ از جمله مشکلات دیگری پیش روی خدمه کشتی برای نگهداری سیستم های اطفاء خودکار می باشد. مورد اخیر به ویژه در مورد شارژ کپسول های Co2 بسیار رایج و چالش برانگیز است.
تمامی کشتی ها و شناورها مجهز سیستم های اطفاء حریق اتوماتیک هستند، سیستم های نسل قدیم مجهز به فناوری اطفاء حریق اتوماتیک گاز Co2 بوده اند ولی به دلیل کشنده بودن گاز Co2 و سوابق ثبت شده در زمینه تخلیه های بی مورد کپسول ها که موجب مرگ نیروهای متخصص بسیاری شده است، به طور مرسوم سیستم را از حالت اتوماتیک به تنظیمات دستی تغییر میداده اند. به این ترتیب با به صدا در آمدن هشدارهای حریق، پس از کسب اطمینان از عدم حضور افراد در محیط حادثه نیست تخلیه ی گازCo2 انجام میشده استعملاً. خطرناک بودن کاربرد گاز Co2 ماهیت اصلی سیستم های اطفاء اتوماتیک که هوشمندی و عدم وابستگی به عامل انسانی می باشد را از دور از دسترس قرار می دهد.
همین امر و تاخیر در کشف آتش موجب بروز خسارات فراوانی به تجهیزات و دستگاه های حساس نصب شده در کشتی ها شده است. وجود سوابق تخلیه بی دلیل گاز Co2 و موارد فوتی گزارش شده ناشی از آن باعث شده است که در بسیاری از موارد نصب این سیستم محدود به در موتورخانه ها و قسمت مهمات گردد و کابین های کنترل و بخش فرماندهی با وجود اهمیت استراتژیک و نصب تجهیزات حساس و گرانقیمت به دلیل ترس از بروز خطرات منجر به مرگ با گاز Co2 رغبتی به نصب و یا استفاده از این سیستم در حالت خودکار نداشته باشند.
برخورد کشتی ها با یک دیگر یا موانع ناشناخته، حوادث مربوط به مواد خطرناک حمل شده در کشتی ها از جمله عمده دلایل حوادث دریا و کشتی می باشند. همانگونه که اشاره شد به طور معمول در طی دهه های اخیر اطفاء حریق در شناورها و کشتی ها از طریق روش مقابله با گاز Co2 و گاز FM200 صورت گرفته است که هر یک بنا به شرایط محیطی، مقتضیات فنی، سطح فناوری و رواج استفاده از مزایا و معایبی برخوردار بوده اند.
در سال های اخیر انقلابی در صنعت اطفا حریق در شناور ها رخ داده است. کاربرد فناوری جدید در اطفاء حریق که برگرفته از سوخت جامد راکتهای فضاپیما است. این فناوری که آیروسول MAG نام دارد، اولین سیستم اطفاء حریق از این خانواده در این صنعت است. این تکنولوژی در ابتدا برای ادوات نظامی و هوا فضا، زیر دریایی ها، کشتی ها، تانک ها و هلیکوپترها مورد استفاده قرار میگرفته ولی به تدریج با مقرون به صرفه شدن آن به استفاده عموم رسیده است.
این سیستم به عنوان ایمن ترین و تاثیرگذارترین گاز جایگزین هالون، هالوکربنها، پودرهای شیمیایی و گازهای خنثی بوده که در اندازه های مختلف موجود میباشد. آیروسول MAG گازی است غیر سمی و خنثی که تا زمانی که به وسیله گرما یا فرمان الکتریکی فعال نگردد، به صورت جامد باقی می ماند و در زمان وارد شدن شوک الکتریکی یا گرما تخلیه گاز انجام می گیرد. گاز تولید شده بر روی آتش به صورت شیمیایی و فیزیکی اثر میگذارد.
آیروسول با اثرگذاری فوری و کارآمد جهت خاموش کردن آتش و جلوگیری از جرقه زدن و یا آتش گرفتن مجدد و حتی در موارد خاص پیشگیری از انفجارنقش به سزایی داشته و در بسیاری از موارد آیروسول بهترین خاموش کننده حریق و تنها جایگزین گاز هالون است. در بسیاری از مواقع این گاز تنها گزینه قابل استفاده میباشد. در ادامه مقاله به مقایسه ویژگی ها، کاربردها و نقاط قوت و ضعف سیستم های اطفاء حریق در سه نسل فناوری شامل گاز Co2، گاز FM200 و گاز Aerosol MAG پرداخته می شود.
-3 روش تحقیق
روش تحقیق مورد استفاده در این جستار علمی- مقایسه ای از طریق شیوه همتاسازی متغیرها و مشخصات سه نسل فناوری اطفاء حریق خودکار گازی شامل گاز Co2، گاز FM200 و گاز Aerosol MAG و توصیف و مقایسه ویژگی های کلیدی هریک از این فنآوری ها می باشد.
