بخشی از مقاله
چکیده
تحقق فرایند امدادرسانی در مدت زمان مناسب، وابستگی زیادی به مکان ایستگاه امدادرسان وایمنی اماکن دارد. هدف از این تحقیق جانمایی بهینه ایستگاههای آتش نشانی و سیتمهای خودکار اتفای حریق است، به نحوی که امداد رسانی به صورت بهینه تحقق یابد. در این تحقیق ضمن بررسی معیارهای مهم در مکانیابی ایستگاههای آتشنشانی، با استفاده از روشهای تصمیم گیری سلسله مراتبی، معیارها مقایسه ودرجه اهمیتشان استخراج شده و محدوده خدمات رسانی استاندارد ایستگاههای منطقه مطالعاتی، با استفاده از روشهای تحلیل شبکه در سیستم اطلاعات مکانی، تعیین شده است. سپس با توجه به فاکتورهای لازم برای مکان مناسب ایستگاه ها، نقشه های فاکتور تهیه و بعد از آن با نتایج بدست آمده از روش وزندهی مقایسه زوجی ، به هر یک از فاکتورها وزنی داده شد و با استفاده از مدل تهیه شده، نقشه های فاکتور به روش همپوشانی شاخص تلفیق و در پایان 5 ایستگاه پیشنهاد و اولویت بندی شده اند ونقشه رستری نواحی حساس نیازمند به تجهیزات هوشمند تهیه شده است.
واژههای کلیدی:مکانیابی، سامانه اطلاعات مکانی - - GIS، تحلیل سلسله مراتبی، سیستمهای هوشمند اتفای حریق
-1 مقدمه
مدیریت بحران مجموعه ای از تصمیم گیری هایی است که با هدف کاهش روند بحران،کنترل و رفع آن در مقابله با بحران انجام می گیرد و شامل اقداماتی قبل از وقوع بحران، هنگام بحران و پس از بحران می باشد. حوادث آتش سوزی از جمله حوادث بسیار شایع در محیطهای شهری همچون تهران است. تهران پنجمین شهر پر حریق جهان است و آمار حوادث نشان می دهد که تنها در 12 روز نخست سال 1391، تعداد 270 مورد حادثه ی آتش سوزی در تهران گزارش شده است. از آنجا که طبق نظر کارشناسان روند توسعه ی حریق منحنی نمایی دارد، فرایند امداد رسانی نیازمند سرعت عمل و اقدام فوری می باشد که تحقق این امر در مدت زمان مناسب، که به زمان طلایی معروف است، وابستگی بسیاری به مکان ایستگاه امداد رسان دارد.استاندارد زمان طلایی بین 3 تا 5 دقیقه می باشد.
مکانیابی بهینه ایستگاههای آتش نشانی ازجمله کارهای مهمی است که در فرایند برنامه ریزی شهری برای قبل از وقوع بحران باید صورت گیرد.به علت عدم توجه به مکانیابی صحیح ایستگاههای آتش نشانی، به ندرت تحقق زمان طلایی میسر بوده است. این امر ناشی ازعدم توجه به شعاع عملکرد ایستگاههای آتش نشانی و عدم تناسب توزیع مکانی ایستگاهها با استاندارد پوشش زمانی می باشد. همچنین می توان از مشکلات دیگری نظیر توزیع مکانی نامناسب ایستگاهها با الزامات و بافت شهری و بی توجهی به پتانسیل خطر از آمار حوادث قبلی مناطق، ناکافی بودن تعداد ایستگاهها طبق استانداردهای جهانی در نظر گرفته شده برای جمعیت و مساحت شهرها وعدم توجه به تمام مسائل موثر در آسیب پذیری و ایمن سازی کاربری ها نام برد. این محدودیت ها با مکانیابی صحیح ایستگاههای آتش نشانی تا حد زیادی برطرف خواهد شد.
از طرفی در برنامه ریزی های شهری با توجه به مسئله ی سازگاری کاربری ها، ایستگاه آتش نشانی با برخی کاربری های بسیار آسیب پذیر از قبیل بیمارستان ها و مراکز آموزشی ناسازگار می باشد. بنابر این در شهری پر ترافیک همچون تهران و با توجه به فاصله ی ایستگاههای آتشنشانی از کاربری ها ی ناسازگارِآسیب پذیر، شاید زمان طلایی امدادرسانی باز هم تحقق نیابد. در نتیجه در کنار فرایند مکانیابی بهینه ایستگاههای آتش نشانی توجه به نحوه ی تجهیز اماکن آسیب پذیر امری ضروری می باشد. رفع آتشسوزی به صورت خودکار در مراحل اولیه ی شروع آتش سوزی امری بسیار مهم است. در این راستا استفاده از سنسور ها وتکنیک های اتفای حریق از راه دور بسیار حائز اهمیت می باشند. راه اندازی سیستم های مانیتورینگ آتش سوزی با ترکیب سنسورهای بی سیم نقش اساسی در کنترل آتش سوزی خواهند داشت.
با قرار دادن سنسور هایی ازاین دست در مکان های پیشنهاد شده ،علاوه برکاهش زمان لازم برای اعلام حادثه به مرکز امداد رسانی، مزاحمت های تلفنی مرکز آتشنشانی نیز رفع میشود.هدف از این تحقیق یافتن مکانی مناسب برای ایستگاههای آتش نشانی است به طوریکه سریع ترین دسترسی ممکن جهت امداد رسانی به سایر نقاط شهر انجام شود، همچنین موقعیت ایستگاه جدید به گونه ای باشد تا مساحت مناسبی را تحت پوشش خدمات امدادرسانی خود قرار دهد،ازطرفی هیچ نقطه از شهر فاقد خدمات امداد رسانی باقی نماند.در این راستا برای تحقق امداد رسانی در زمان طلایی معیارهایی باید در نظر گرفته شود که در ادامه بیان شده است. همچنین مکانهایی که آسیب پذیری بالایی دارند ولی بسیار ناسازگار با ایستگاه آتش نشانی هستند به عنوان مکانهای ملزم به نصب سنسورهای اتفای حریق مشخص خواهد شد.
-2 پیشینه ی تحقیق
نباتی،زاهد - 1389 - در پژوهشی در منطقه 6 تهران برای پیدا کردن مسیرهای بهینه امدادی با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی،معیارهای طول مسیر، زمان سفر و عرض معبر امدادی که ازمهمترین فاکتورهای تاثیر گذار در کاهش سفر امدادی به شمار می روند را در نظر گرفته است والگوههای ارتقاء دسترسی، به منظور مطلوبیت زمان سفر امدادی برای چهار نقطه پر خطر از ایستگاه شماره 40 وبرای دو نقطه پر خطر از ایستگاه 18 در این منطقه را مورد مطالعه قرار داده است. زهره هادیانی و شمس اله کاظمی زاد با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از روش تحلیل شبکه در سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - ، توزیع فضایی، مکان استقرار و شعاع عملکرد ایستگاه های آتش نشانی موجود شهر قم را مورد تحلیل و بررسی قرار داده اند و با به کارگیری مدل تحلیل سلسله مراتبی - AHP - و تلفیق آن با قابلیت های GIS، برای مناطق خارج از شعاع عملکردی ایستگاه های موجود، 5 ایستگاه جدید مکان یابی و پیشنهادکرده اند [12,14].
در پژوهشی که رضازاده، حامد - - 1390 با عنوان تحلیل کفایت سطح سرویس ایستگاههای آتش نشانی به منظور امداد در حریق و زلزله شهری، انجام داده است، یک روش توصیفی و تحلیلی مبتنی برمطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی استفاده شده و بر اساس استانداردها، سطح کفایت پوشش ایستگاه های آتش نشانی 31 و 72 در منطقه 8 تهران سنجیده شد ه است. پس از آن به منظور افزایش سطح سرویس دهی هرایستگاه گزینه هایی ارائه شده است که توسط مدل تصمیم گیریTOPSISجهت ارجحیت انجام آنها اولویت بندی شده اند.[13]
-3 مواد و روشها
- 1-3مراحل تحقیق
- 2-3 منطقه مطالعاتی و داده های مورد استفاده
منطقه 2شهرداری تهران از جنوب به خیابان آزادی، از غرب به اتوبان اشرفی اصفهانی و محّمد علی جناح و از شرق به اتوبان چمران محدود می شود و شامل 9 ناحیه می باشد. عمده کاربری آن مسکونی، راه و بزرگراه و فضای سبز است. این منطقه با جمعیتی حدود 650000 نفر و مساحت64کیلومتر مربع دارای چهار ایستگاه آتش نشانی10 ،25 ،77 و58 می باشد.داده های مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از: جمعیت نواحی منطقه، لایه نقطه ای مجتمع های مسکونی، اداری، مساجد، آموزشی، درمانی، فضای سبز، پمپ بنزین، ایستگاههای آتش نشانی، لایه ی خطی شبکه راهها شامل بزرگراه، خیابان اصلی، خیابان فرعی، کوچه، توپوگرافی - - TINتهران، لایه پولیگونی نواحی منطقه، عکسهای هوایی.
