بخشی از مقاله
تعیین طرح بهینه جانمایی و بهسازی تجهیزکارگاه مطالعه موردی پروژه اطفاء حریق مجتمع فولاد مبارکه
چکیده
امروزه یکی از بزرگترین مشکلات در سازمان های پروژه محور عدم دستیابی به عملکرد بهینه منابع و در نهایت کمبود بهره وری می باشد. لذا سازمان ها به دنبال جذب نیرو های متخصص و تجهیزات پیشرفته جهت دستیابی به بهره وری بالاتر می باشند البته این راه نیاز به صرف هزینه و زمان قابل توجهی دارد. یکی از راه های افزایش بهره وری جانمایی مناسب تجهیز کارگاه می باشد. زیرا می توان با جانمایی مناسب از بروز بسیاری از اتلاف های مهم مانند حمل و نقل های اضافی و برخورد های بی مورد جلوگیری نمود. با بررسی تحقیقات موجود در این موضوع می توان به راحتی متوجه شد که مقاله های موجود علاوه بر اینکه کمی از اجرا و فضای واقعیت فاصله دارند به بررسی از ابتدا تا انتهای پیاده سازی جانمایی و انتخاب بهترین گزینه نپرداخته اند. لذا این مقاله با رویکردی کاملا اجرایی به شناسایی و انتخاب دپارتمان های مورد نیاز با توجه به چارت سازمانی شرکت مورد مطالعه پرداخته و پس از درج روابط میان دپارتمان ها، آنها را با دو الگوریتم کرفت و آلدپ حل می نماید سپس با تکنیک AHP به انتخاب بهترین گزینه با معیار های تاثیر گذاری، از جمله هزینه، انطباق با وضعیت موجود، دسترسی، ایمنی و انعطاف پذیری پرداخته است. در پایان با تحلیل حساسیت، وضعیت های گوناگون را جهت انتخاب برترین گزینه بررسی نموده است.
کلمات کلیدی : بهره وری، تجهیزکارگاه،کرفت، آلدپ، .AHP
مقدمه
یکی از مهمترین مشکلات کشور های در حال توسعه پایین بودن نرخ بهره وری می باشد. محصول نهایی بهره وری ارتقا کیفیت و افزایش سود آوری برای هر محصول، خدمت یا پروژه در دست سازمان می باشد[1]. بهره وری باعث افزایش دو عامل کارایی و اثر بخشی می شود.[2] کارایی به معنای کارها را درست انجام دادن و اثر بخشی به معنای کارهای درست را انجام دادن می باشد.[2] در ایران به علت پایین بودن بهره وری عموما پروژه ها بیش از زمان و هزینه برنامه ریزی شده به پایان می رسند. لذا در این خصوص سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران ایدرو در سال 2005 در گزارش خود، مدت زمان اجرای پروژه های بزرگ را در سطح بین المللی 3 سال ذکر نموده که این رقم در ایران حدود 9 الی 11 سال است.[3] همچنین به گفته شیر محمدی در سال 2006 مدت زمان پروژه های ملی در ایران 2.5 برابر مدت زمان جهانی می باشد.[3] محاسبه بهره وری در پروژه ها به علت هم جنس نبودن فاز های پروژه مشکل است. لذا یکی از بهترین راه ها جهت محاسبه ی بهره وری بدست آوردن شاخص های بهره وری در هر فاز می باشد اما با توجه به رابطه مستقیم میان این فاز ها با یک دیگر بهره وری هر فاز می تواند روی سایر فاز ها تاثیر گذار باشد. اگر کمی با دقت به فاز ها بنگریم متوجه خواهیم شد که بعضی از فعالیت ها در چندین فاز تاثیر گذار خواهند بود به عنوان مثال اگر فاز برنامه ریزی را با بهره وری خوب به پایان ببریم یا به عبارت دیگر هم از نظر کارایی و هم از نظر اثر بخشی عملکرد خوبی داشته باشیم مطمئنا در فاز اجرا نیز با مشکلات کمتری رو به رو خواهیم بود و بهره وری در فاز اجرا نیز بسیار بهتر از زمانی خواهد بود که فاز برنامه ریزی را بی کیفیت به پایان ببریم [4]. بر اساس تحقیقاتی که هندا و لند در سال 1989 انجام دادند تعدادی از خریداران و تهیه کنندگان بزرگ تجهیزات پروژه های عمرانی بر این باورند که به ازای هر یک دلاری که صرف برنامه ریزی شود بین 4 الی 8 دلار صرفه جویی خواهد پذیرفت.[4] یکی از فعالیت هایی که از فاز برنامه ریزی شروع می شود و تا فاز اختتامیه ادامه می یابد و روی عملکرد اجرایی پروژه تاثیر بسزایی خواهد داشت فعالیت تجهیز کارگاه می باشد. اهمیت تجهیزکارگاه به گونه ای می باشد که بندی مجزا در مورد خصوصیات و نحوه بر خورد با این فعالیت در شرایط عمومی پیمان ها ثبت شده است.[5] تجهیز کارگاه عبارتستازعملیات،اقدامات وتدارکاتی که باید بصورت موقت برای دوره اجراانجام میشود.[6] لذا طراحی چیدمان تجهیز کارگاه می تواند یکی از عواملی تاثیر گذار در افزایش بهره وری پروژه باشد. طراحی مناسب تجهیز کارگاه مزایای زیادی از قبیل ارتقاء روحیه کارکنان، افزایش ایمنی، کاهش فاصله حمل، کاستن تعداد بارگیری و تخلیه مصالح، اثرات زیست محیطی، حرکت روان ماشین آلات و افزایش راندمان فعالیت های کارگاهی را دارد.[7] طرح جانمایی کارگاه باتوجه به موقعیت، ابعاد، سیاست گذاری، امکانات مالی و نوع پروژه متغیر بوده اما هدف بر آن است که بر اساس آسایش کارکنان ، سهولت امکانات دسترسی به ساختگاه، اقتصادی بودن هزینه های ساخت و نگهداری آنها به صورتی طراحی شوند که بتوان از حداکثر زمان در دسترس استفاده نمود.[4]طراحی پلان اصلی تجهیز کارگاه عبارت است از محل استقرار تجهیزات و ابنیه های مورد نیاز با توجه به ارتباط میان دپارتمان ها که در فاز برنامه ریزی تهیه و به تایید کارفرمای محترم می رسد.ژ8ب به طور کلی طراحی چیدمان تجهیز کارگاه شامل شناسایی تعداد و اندازه تسهیلات موقتی، شناسایی محدودیتهای بین تسهیلات و تعیین موقعیتهای نسبی بین آنها با در نظر گرفتن این محدودیتها است.[9] این مقاله به بررسی و مطالعه شرکت مهندسی نسل جدید مهر در مجتمع فولاد مبارکه پرداخته است که با شناخت دپارتمان های اساسی مورد نیاز در کارگاه و محاسبه ابعاد مورد نیاز با توجه به استاندارد های موجود مانند ارنست و پیترنویفرت، تحقیقات آقای Rad ، بر اساس نشریه شماره 178 وزارت مسکن و شهرسازی و تجربیات کارگاهی و در نهایت رسم نمودار از-به میان دپارتمان ها، مدل های پیشنهادی با حداقل هزینه حمل و نقل میان دپارتمان ها
توسط الگوریتم های کرفت، آلدپ و کورلپ بدست می آید و سپس با توجه به معیار های مهم جهت تصمیم گیری توسط تکنیک تحلیل سلسله مراتبی به انتخاب بهترین گزینه می پردازیم.
تجهیزکارگاه
تجهیز کارگاه عبارتست از عملیات، اقدامات و تدارکاتی که باید بصورت موقت برای دوره ای در پروژه انجام شود. تجهیز کارگاه از آن جهت مهم می باشد که می تواند به صورت مستقیم و غیر مستقیم روی عملکرد کلیه منابع پروژه تاثیر بسزایی داشته باشد لذا یک تجهیز خوب می تواند یک فرایند خوب را هدایت سامانه ای کند و یک تجهیز نا مناسب آشفتگی و هدر رفت منابع را به همراه خواهد داشت .[8]
جانمایی کارگاه و اهمیت آن جانمایی کارگاه عبارت است از شناسایی و مشخص کردن ابزار ها، ماشین آلات و تجهیزات موقت و دائمی برای انجام عملیات
اجرایی و فنی و تعیین اندازه و تعداد آنها و تخصیص فضای مناسب به آنها در راستای رسیدن به اهداف پروژه. [9] اهمیت جانمایی کارگاه
(1 افزایش کیفیت مدیریت،
(2کاهش هزینه های اجرایی،
(3کاهش زمان اجرای پروژه،
(4 افزایش سطح کیفی پروژه،
(5 افزایش ایمنی در کارگاه،
(6کاهش میزان سفر و جابه جایی در کارگاه،
(7کاهش خطرات زیست محیطی،
(8تداخل حداقلی در کارگاه،
(9آسایش و سلامت کارگران و همسایگان.
اولین و مهمترین چالش کارگاه ها در پروژه ها نا مناسب بودن طرح جانمایی تجهیز کارگاه می باشد. لذا باید اقتصادی ترین تجهیز کارگاه در راستای صرفه جویی در حرکات و حمل و نقل میان دپارتمان ها پیاده سازی شود.[4] اساسی ترین اجزای تجهیز کارگاه عبارتند از :
(1 ساختمان های پشتیبانی،
(2ساختمان های عمومی،
(3محوطه سازی،
(4کارگاه های ساخت،
(5 انبار تجهیزات و متریال[8]و .[4]
مروری بر الگوریتم های حل
کرافت((CRAFT
هدف این مدل تعیین استقرار بخش ها به نحوی است که هزینه کل حمل و نقل حداقل شود. هزینه حمل و نقل از جمع حاصل ضرب مسافت حمل و حجم جریان مواد در هزینه حمل یک واحد کالا در واحد مسافت بدست می آید. در این الگوریتم هزینه حمل و نقل به صورت تابع خطی از مسافت حمل و نقل تعریف می گردد.(رابطه شماره (1 در کرافت از جدول از-به استفاده می شود و مسافت بین دو نقطه به صورت پله ای محاسبه می شود و از آن به عنوان یک نرم افزار استقرار کمی یاد می شود. مهمترین مزیت این نرم افزار زمان اجرای کوتاه و مبانی ریاضی ساده می باشد.[10]
رابطه شماره Min z (1)
=∑∑fijdijcij
که در آنcij،هزینه حمل از محل i بهj و dij، فاصله حمل از محل i به j می باشد. هزینه× فاصله× جریان= گشتاور
آلدپ((ALDEP
از خصوصیات ویژه آلدپ این است که استقرار را در چند طبقه ساختمان نیز انجام دهد و همچنین می تواند در طرح استقرار محل لازم برای سکو، آسانسور، پلکان، محوطه های خالی و راهروها را در نظر بگیرد. الگوریتم این نرم افزار به گونه ای است که طبق عرض مشخص شده از گوشه شمال غربی، بخش ها را مستقر می نماید و طبق یک الگو به صورت زیگزاگ به کار خود ادامه می دهد تا کلیه بخش ها در طرح جای گیرند. مهمترین مزیت آلدپ این است ک به تمام رابطه ها اهمیت می دهد و گزینه های متعددی ارائه می دهد و سرعت ارزیابی بالایی دارد.[10]
روش AHP و علت استفاده از آن در انجام مقایسات زوجی
فرایند تحلیل سلسسله مراتبی (AHP) یکی از معروفترین فنون تصمیم گیری چند منظوره است که اولین بار توسط توماس . ال . ساعتی در دهه 1970 ابداع گردید . این روش در هنگامی که عمل تصمیم گیری با چند گزینه رقیب و معیار تصمیم گیری روبرو است می تواند استفاده گردد. معیارهای مطرح شده می توانند کمّی و کیفی باشند . اساس این روش تصمیم گیری بر مقایسات زوجی نهفته است.AHP روابط یک طرفه را بین سطوح تصمیم به کار میگیرد وچون هدفماندر این پژوهش مشخص کردن ارتباط بین معیارها نمیباشد در نتیجه نیازی به استفاده ازروش های دیگر از جملهANP نمیباشد و AHP بهترین گزینه است. زیرا در کمال سادگی روش می توانیم مسئله را به طور کامل بازو با استفاده از مقایسات زوجی قضاوت را تسهیل کنیم.با استفاده از روشAHPمی توانیم تحلیل و ارزیابی انواع معیارهای کیفی و کمی را انجام دهیم.در شکل 1، فرآیند تحقیق در این پژوهش نشان داده شده است.
شکل :(1) نمودار طرح تحقیق
استاندارد راد
وی پس از ارسال پرسش نامه به 588 شرکت معتبر پیمانکاری در آمریکا اعداد زیر را پیشنهاد نموده است. [11]
5رختکن:. از آنجا که کارکنان مدت زمان محدودی را در رختکن به سر می برند، فضای مورد نیاز چندان زیاد نخواهد بود مثلاً اگر هر کارگر در هر شبانه روز فقط به هنگام صبح در رختکن حاضر شوند، مساحت 2/7 متر مربع برای او مناسب می باشد و اگر کار در سه شیفت دنبال شود عدد 8/3متر مربع برای هر یک از کارکنان عددی معقول است، متوسط اعداد ارائه شده حدود5/82متر مربع برای هر نفر است.
.2 ورودی: در بین جواب های ارسالی به ازای 588 تا 298 نفر، یک ورودی وجود دارد. متوسط آن یک ورودی برای هر 579 نفر است.
.5 پارکینگ: عوامل مهمی همچون موقعیت جغرافیایی پروژه، محدودیت در ارائه حمل و نقل عمومی و وجود سرویس رفت و آمد بر میزان استفاده از اتومبیل توسط کارکنان تأثیر دارد. متوسط جواب های ارسالی، 5 /7 نفر به ازای هر اتومبیل است. همچنین در جواب های ارسالی از2229 تا 35 متر مربع فضا برای یک دستگاه اتومبیل در ظر گرفته شده است.
.3 انبار ها : ابعاد آن ها تابع عواملی مثل نوع و بزرگی پروژه، برنامه اجرایی، زمان بندی خرید و تحویل کالا و مصالح، برنامه زمان بندی نصب قطعات، شرایط محیطی، نوع قرارداد، فاصله تا محل تأمین و میزان در دسترس بودن مصالح است. با توجه به عوامل فوق می توان مطابق برنامه زمان بندی تحویل و نصب ، سطح زیر بنا را تعیین نمود.
.9 دفاتر: اعداد پیشنهادی برای دفاتر مئجود در کارگاه در جدول شماره شماره 5 ارائه شده است.
جدول شماره((1 :مساحت دفاتر کارگاهی بر اساس تحقیق آقای Rad
.3 کارگاه ها: مطابق پرسش نامه، پیمانکاران تمایل دارند در یک محل متمرکز که شامل کلیه تجهیزات است، کارهای مربوطه را انجام دهند تا به این طریق جابجایی نیروی انسانی و تجهیزات کاهش یابد. علاوه بر این، رجوع به برنامه اجرایی و مهمتر از آن درصد ساخت در محل، مشخص کننده میزان نیاز کارگاه ها است. جدول شماره 2 متوسط سطح زیر بنای اختصاص یافته به کارگاه ها، کارخانه ها و تعمیرگاه ها را با توجه به هزینه پروژه مشخص نموده است.
جدول شماره(:(2 متوسط سطح زیر بنای کارگاه ها و تعمیرگاه ها بر اساس تحقیق آقای Rad
