بخشی از مقاله
چکیده
یکی از موارد مهم در امر مدیریت ماشین ها،تصمیم گیري در مورد زمان جایگزینی ماشین ها می باشد. چرا که اگر ماشین ها به موقع جایگزین نشوند هزینه هاي سرسام آور تعمیرات از یک سو و عدم انجام به موقع کارهاي محوله به دستگاه از سوي دیگر باعث تحمیل هزینه هاي بی جا وبی مورد شده وبه تبع آن باعث کاهش سود حاصله خواهد گردید.در همین راستا مطالعه اي به منظور تعیین عمر اقتصادي 16 دستگاه تراکتور چرخ زنجیري فعال در شرکت ماشین آلات جهاد نصر استان آذربایجان شرقی انجام پذیرفت.
اطلاعات مورد نیاز در طی یک دوره 10ساله از سال 1376 تا سال 1385 جمع آوري شده و کل هزینه هاي ماشین اعم از هزینه هاي ثابت و متغیر محاسبه گردید. مقرون به صرفه بودن بکارگیري ماشین ها در شرایط فعلی با استفاده از روش کارآیی انرژي مورد بررسی قرار گرفت ودر نهایت عمر جایگزینی ماشین ها تعیین شد. با تحلیل نتایج حاصله و در نظر گرفتن کلیه شرایط می توان نتیجه گرفت که استفاده از تراکتور هاي چرخ زنجیري در این شرکت در حال حاضر ، عملی تر از جایگزین نمودن آن ها می باشد.
مقدمه
با پایان یافتن عمر اقتصادي هر ماشین و یا نزدیک شدن آن، مالک یا مدیر ماشین ها باید نسبت به جایگزینی ماشین، تصمیم گیري کند. دلایل زیادي براي اینکه یک مالک یا مدیر ماشین تصمیم به جایگزینی بگیرد وجود دارد .
از جمله اینکه، صدمه وارد شده به ماشین بر اثر حادثه - تصادف - ممکن است آن چنان شدید باشد که جایگزین کردن آن ارزانتر از تعمیر آن باشد. دلیل دیگر منسوخ شدن ماشین موجود است که علت منسوخ شدن ممکن است به این خاطر باشد که ماشین از خط تولید خارج شده و براي مدت طولانی قطعات یدکی آن به بازار عرضه نشود یا ماشین جدید وارد بازار شده داراي امتیازاتی باشد که استفاده از آن سود بیشتري را عاید نماید. از دلایل دیگر می توان به پایین آمدن قابلیت اطمینان ماشین و افزایش بیش از حد هزینه هاي تعمیر ونگهداري ماشین اشاره نمود.
بهر حال عملکرد مناسب واتخاذ تصمیم صحیح در مورد جایگزین کردن ماشین ، سبب انجام به موقع و با کیفیت عملیات کشاورزي شده و به تبع آن باعث کاهش چشمگیر در هزینه هاي تولید وافزایش در آمد حاصله می شود
سه نظریه اصلی در زمینه جایگزینی ماشین وجود دارد : کمینه سازي هزینه ها، بیشینه سازي سود و محدودیت تعمیر.
نظریه کمینه سازي هزینه ها
غالبا هزینه هاي یک ماشین را می توان در دو گروه هزینه هاي ثابت - مالکیت - و هزینه هاي متغیر - عملیاتی - تقسیمبندي کرد. در ابتداي خرید ماشین ، هزینه هاي سرمایه هاي مالکیت مقادیر زیادي دارند اما هر چه از عمر ماشین می گذرد به دلیل سرشکن شدن هزینه هاي مالکیت بر تعداد ساعات استفاده بیشتر ، مقدار هزینه ثابت سالانه بر واحد کار کاهش خواهد یافت. در مقابل ، متوسط هزینه هاي عملیاتی با گذشت زمان روند افزایشی دارد چرا که در سال هاي اولیه مالکیت ماشین ، میزان هزینه هاي متغیر بسیارپایین است وماشین تحت پوشش خدمات گارانتی می باشد وبا بالا رفتن سن ماشین ، تعدد نیاز به تعمیرات وبه تبع آن افزایش در هزینه هاي متغیر رخ خواهد داد.
نظریه کمینه سازي هزینه ها به دنبال نقطه زمانی است که کاهش هزینه هاي مالکیت و افزایش هزینه هاي عملیاتی به یک حالت تعادلی برسند. عمر بهینه افتصادي زمانی خواهد بود که در آن مجموع هزینه هاي مالکیت وعملیات کمترین مقدار خود را داشته باشند.
نظریه بیشینه سازي سود
این نظریه با سه منحنی متوسط کل هزینه ها ، منحنی متوسط در آمد و منحنی متوسط سود قابل توصیف است.
متوسط در آمد با محاسبه متوسط مقدار عایدي از سرمایه موجود یا ماشین و متوسط سود نیز از کم کردن متوسط هزینه از متوسط درآمد حاصل می گردد. منحنی متوسط سود تقریبا قرینه منحنی متوسط کل هزینه ها است. عمر بهینه اقتصادي درنقطه اوج منحنی متوسط کل هزینه ها اتفاق می افتد. اگر متوسط در آمد ثابت باشد آن گاه منحنی متوسط سود دقیقا قرینه منحنی متوسط کل هزینه ها خواهد شد وعمر اقتصادي بر آورد شده از روش بیشینه سازي سود مشابه عمر اقتصادي تخمینی از کمینه سازي هزینه خواهد شد. اما با ادامه استفاده از ماشین ودر نتیجه دو واقعه فرسودگی و منسوخ شدن مقدار ودرآمد حاصله از سرمایه کاهش خواهد یافت.
به این دلیل عمر اقتصادي به دست آمده از بیشینه سازي سود وکمینه سازي هزینه هیچ وقت مشابه نخواهند شد. با ادامه استفاده از ماشین ، درآمد ها روند نزولی دارند بنابراین عمر مفید به دست آمده از نظریه بیشینه سازي سود کوچکتر از عمر اقتصادي بهینه براي کمینه سازي هزینه خواهد بود. شکل 1 عمر اقتصادي پیش بینی شده از نظریه بیشینه سازي سود - در شکل با عمر مفید نشان داده شده است - را در مقایسه با نظریه کمینه سازي هزینه ها نشان می دهد. متوسط حداقل هزینه سالانه و عمر اقتصادي بهینه براي کمینه سازي هزینه می باشد.
شکل -1 نظریه جایگزینی بیشینه سازي سود
نظریه محدودیت تعمیر
براساس این نظریه ، محدودیت تعمیر براي مسئله جایگزینی به صورت محدودیت مقدار پول پرداختی براي تعمیر ماشین در هر عملیات خاص تعریف می شود ومقدار آن به نوع ، مدل ، سن و سایر عوامل موثر بر موقعیت ماشین بستگی دارد. از این نظریه تا وقتی که ماشین معیوب نشود نمی توان استفاده کرد. در این نظریه مقدار آستانه از هزینه تعمیر تعریف می شود. بطوري که اگر هزینه تعمیر تخمین زده شده کمتر از حد آستانه تعریف شده باشد تعمیر صورت می گیرد و اگر هزینه تعمیر تخمین زده بیشتر از آن باشد بایستی ماشین جایگزین شود.
