بخشی از مقاله
چکیده
در چند دههی اخیر، مدیران در بخش کشاورزی از کامپیوترها و مدلهای کامپیوتری پیچیده به منظور حل مسائل مختلف برنامهریزی استفاده کردهاند. مدلهای تصمیمگیری چند معیاره - MCDM - مبتنی بر تجزیهی یک مسئله به چندین مسئلهی کوچک - زیرمسئله - میباشد. تصمیمگیری چند معیاره زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که ارزیابی شامل چندین متغیر بوده که به راحتی به واحدهای عددی قابل تبدیل شدن نیست. به منظور توسعهی مدل تصمیمگیری در گام نخست متغیرهای ورودی به مدل برای چهار نوع تراکتور انتخاب شدند. این متغیرهای ورودی شامل: عملکرد PTO، عملکرد سه نقطه اتصال، و عملکرد مالبندی میباشد.
تراکتورهای انتخاب شده نیز شامل: مسی فرگوسن 243، کیس مدل پوما180، نیوهلند TM155، و جان دیر 9320 میباشند. روش استفاده شده برای توسعهی مدل روش DEX میباشد که مدلسازی با استفاده از نرم افزار DEX-I 4.0.1 توسعه یافته است. از جمله مزایای نرم افزار DEX-i ، ساده بودن کار با نرم افزار، دسترسی سریع و آسان به منوهای مختلف، نمایش گرافیکی به منظور درک بهتر اثر پارامترهای ورودی بر تصمیم بهینهی نهایی میباشد. نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد که بهترین تراکتور از لحاظ فنی دو تراکتور جاندیر و کیس میباشند. مقادیر کیفی معیارهای انتخاب شده یعنی عملکرد PTO و عملکرد سه نقطه اتصال و عملکرد مالبندی برای تراکتور جاندیر به ترتیب: ضعیف، عالی، عالی و برای تراکتور کیس به ترتیب: خوب، عالی ، و عالی بدست آمد.
کلیدواژهها: تصمیمگیری چند معیاره، حل مسائل در کشاورزی، مدل تصمیمگیری.
مقدمه
پیش از جنگ جهانی دوم، بیشتر مسائل بهینه سازی بر یک تابع هدف متکی بوده است. اما امروزه با در نظر گرفتن چندین معیار به مسائل بهینه سازی پرداخته میشود که گاهی این معیارها با هم در تضاد هستند - مؤمنی، . - 1393 در چند دههی اخیر، مدیران در بخش کشاورزی از کامپیوترها و مدلهای کامپیوتری پیچیده به منظور حل مسائل مختلف برنامهریزی استفاده کردهاند - Rozman . - and Pazek, 2005 مدلهای تصمیمگیری چند معیاره1 مبتنی بر تجزیهی یک مسئله به چندین مسئلهی با پیچیدگی کمتر - زیرمسئله - میباشد . - Buhanec et. al, 2000 - تصمیمگیری چند معیاره زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که ارزیابی شامل چندین متغیر بوده که به راحتی به واحدهای کمی قابل تبدیل شدن نیست . - Rozman and Pazek, 2012 -
برخی روشهای رایج تصمیمگیری چند معیاره مانند فرآیند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی2 مبتنی بر استفاده از متغیرهای عددی میباشد. حال آنکه روش DEX مبتنی بر مقادیر گسسته برای متغیرها بوده و توابع مطلوبیت به شکل قوانین تصمیم گیری If-Then میباشد. سامانهی هوشمند DEX و برنامهی تحت محیط ویندوز آن به نام DEX-i از متغیرهای کیفی به منظور ارزیابی گزینهها استفاده میکند. این روش تصمیمگیری توسط پژوهشگران زیادی مورد استفاده قرار گرفته است - Pavlovic et al., 2011; Buhanec et al., 2008; . - Rozman et al., 2006; Mazzetto and Bonera, 2003 سامانهی تصمیمگیری مبتنی بر شبیهسازی و روشهای برنامهنویسی ریاضی به منظور نمایش سامانههای تولید شیر پاستوریزه ایجاد شد . - Herrero et al., 1999 -
خروجیهای برنامهی بهینهسازی شامل: بهرهبرداری مرتع، نرخ انبارداری، تولید شیر، کود مورد استفاده و غیره به عنوان ورودی به مدل تصمیمگیری چند معیاره مورد استفاده قرار گرفت. این مطالعه نشان داد که یکپارچهسازی شبیهسازی بیولوژیکی و مدلهای تصمیمگیری چند معیاره به منظور توسعه DSS3 برای صنعت دامداری مناسب میباشد. در پژوهشی دیگر نیز چارچوبی برای تصمیمگیری اقتصادی-زیستمحیطی که شامل معیار پایداری اقتصادی و زیست محیطی در زمینهی کشاورزی آبی میباشد با استفاده از روشهای تصمیمگیری چند معیاره توسعه یافت . - Tiwari et al., 1999 - چندین معیار شامل: نرخ ورودی/خروجی انرژی، تقاضا برای آب و هزینههای زیست محیطی به عنوان معیارهای پایداری زیست محیطی در نظر گرفته شدند.
معیار پایداری اقتصادی نیز از نقطه نظرات کشاورزان و دولت با استفاده از تجزیه و تحلیل توسعه یافتهی هزینه-سود4 بدست آمد. نتایج بدست آمده از روشهای تصمیمگیری چند معیاره راهنمایی مفیدی برای انتخاب الگوهای کشت بهینه با در نظر گرفتن معیارهای پایداری اقتصادی و زیستمحیطی فراهم آورد. در مطالعهی حاضر نیز به ارزیابی فنی چهار نوع تراکتور - مسی فرگوسن 243، کیس مدل پوما180، نیوهلند TM155، و جان دیر - 9320 پرداخته و در نهایت بهترین تراکتور از بعد فنی با استفاده از روش تصمیمگیری چند معیاره و بر اساس مشخصه های در نظر گرفته شده انتخاب خواهد شد.
روش DEX
روش DEX و برنامهی تحت ویندوز آن DEX-i روشی به منظور مدلسازی تصمیمگیری چند معیاره به صورت کیفی میباشد. وجه تمایز این روش با روشهای دیگر تواناییاش در استفاده از مدلهای کیفی میباشد. DEX-i به جای اینکه از متغیرهای عددی استفاده کند، از متغیرهای کیفی مانند: قابل قبول، مناسب، کم، زیاد، و غیره استفاده میکند. رویهی اصلی در روش DEXiتجزیهی مسئله1 به مسائل کوچکتر2 و با پیچیدگی کمتر میباشد. بدین ترتیب مدل تصمیمگیری که دارای مشخصههایی3 میباشد بدست خواهد آمد. این مشخصهها به صورت سلسله مراتبی سازماندهی یافته و توسط توابع مطلوبیت با یکدیگر مرتبط میشوند. به منظور نمایش و ارزیابی توابع مطلوبیت DEX از قوانین If-Then استفاده میکند.
در روش DEX توابع مطلوبیت به صورت مجموعهای از قوانین تصمیمگیری بیان میشوند. یک قانون تصمیمگیری ارزش مشخصهی اجتماع را برای هر ترکیبی از مشخصههای ورودی بیان کرده و اهمیت نسبی هر مشخصهی اصلی را نشان میدهد. یک روش در تعریف تابع مطلوبیت در مدلسازی با استفاده از DEXi وزن دهی متغیرها4 میباشد. این روش در روابط 1، 2، 3، و 4 آورده شده است. در اولین مرحله مجموعهای از قوانین تصمیمگیری به صورت زیر تعریف میشود:در مرحلهی دوم با توجه به وزن مورد نیاز خواهیم داشت:ایجاد تابع خطی h - x1, x2'…' [n - =K - w1 ord - x1 - +w2 ord - x2 - +…+Zn ord - x n - - +N که به بهترین شکل با قوانین مجموعه S متناسب میباشد. بنابراین خواهیم داشت:
