بخشی از مقاله
چکیده
میدان نفتی لالی در فاصله112 کیلومتری شمال شرقی شهرستان اهواز واقع شده و توسط ساختمان میادین نفتی کمرشاه، لبسفید، زیلائی، کارون و کوهانک احاطه شده است. در این میدان بخش یک سازند گچساران به عنوان پوش سنگ مخزن آسماری محسوب می شود. ارزیابی توالی این بخش جهت پیش بینی عمق احتمالی ورود به مخزن، عملیات جداره گذاری و جلوگیری از هرزروی یا فوران گل حفاری ضروری می باشد.
مطالعه پتروگرافی مقاطع میکروسکوپی و نیز نمودارهای چاه پیمایی 28 حلقه چاه نشان میدهد که پوش سنگ در این میدان از انیدریت، مارن، سنگ آهک و یک لایه شیل بیتومین دار تشکیل شده است و نیز سه لایه راهنمای A,B,F از مطالعات سنگ شناسی و نمودارهای پتروفیزیکی پوش سنگ این میدان شناسایی می گردد . براساس مطالعات پتروگرافی و پتروفیزیکی بهترین محل برای نقطه جداره گذاری درون انیدریت زیر لایه راهنمای F می باشد.
مقدمه
پوش سنگها در واقع سنگهایی هستند که می توانند از حرکت رو به بالای هیدروکربن جلوگیری نمایند. به طور حتم یک پوش سنگ باید در برابر هیدروکربن نفوذ ناپذیر باشد. پوش سنگ ها می توانند از انواع سنگهای رسوبی مانند کربناتها، آواری ها و تبخیری ها باشند. مهمترین گروه پوش سنگها گروه تبخیریها مانند انیدریت و نمک است. آنها از بهترین پوش سنگها هستند، چون تراوایی نزدیک به صفر دارند و عملکردشان در برابر نیروهای تکتونیکی شکننده نیست. در مناطق فعال تکتونیکی سنگهای تبخیری شکل پذیر هستند و رفتار پلاستیک دارند و هرگز شکسته نمی شوند
رسوبات تبخیری از اجزاء اصلی بسیاری از میادین نفتی جهان محسوب می شوند که معمولا به عنوان پوش سنگ مخازن کربناته و یا به عنوان تله های ساختاری دیاپیری در جریان دیاپیریسم نمک عمل میکنند
این رسوبات در اثر تبخیر آبهای شور در شرایط آب وهوایی گرم و خشک و در جایی تشکیل می شوند که میزان تبخیر بیشتر از میزان آب ورودی به حوضه باشد
سازند تبخیری گچساران در حوضه رسوبی زاگرس با وسعتی بسیار زیاد از شمال شرق سوریه تا جنوب غرب ایران گسترش دارد. این سازند با ضخامتی در حدود 1700 متر از هفت بخش تشکیل شده است که بخش یک آن در اکثر میادین نفتی جنوب غرب کشور نقش پوش سنگ را ایفا می کند .در ایران به واسطه وجود میادین بزرگ نفتی متاثر از عملکرد تکتونیک، تاکنون هیچ اشتیاقی در خصوص شناخت، ارزیابی و مطالعه ی پوش سنگ وجود نداشته است. اما در حال حاضر بدلیل اهمیت پوش سنگ و شناخت بخشهای آن بمنظور کاهش ریسک حفاری، نظر کلی صنعت نفت بر مطالعات پیشرفته ی پوش سنگ ها می باشد
زمین شناسی وموقعیت میدان مورد مطالعه
میدان نفتی لالی درناحیه فروافتادگیدزفول شمالی و تقریباً در 112 کیلومتری شمال شرقی اهواز واقع گردیده است. این میدان دارای روند کلی زاگرس میباشد. رخنمون سطحی این میدان از سازندهای آغاجاری، میشان و گچساران تشکیل یافته است. این میدان در افق آسماری دارای طول 34 کیلومتر و عرض متوسط 7 کیلومتر است که در بیشترین حالت به 8 کیلومتر نیز میرسد.
مخزن آسماری میدان لالی از لحاظ موقعیت جغرافیائی بین خطوط 1139000 و1163000 شمالی و 11865000و 11892000 خاوری قرار دارد و از سمت شمال خاور به میدان کمرشاه، از سمت شمال باختر به میدان لبسفید، از جنوب به میدان زیلائی، از جنوب خاور به میدان کارون و از سمت باختر به میدان کوهانک محدود میشود - شکل. - 1از لحاظ ساختمانی میدان لالی یک چین با میل دو سویه - Double Plunge - نامتقارن است که شیب پهلوی جنوبی به طور متوسط 45 درجه بوده و در بیشترین حالت به 77 درجه نیز میرسد و شیب پهلوی شمالی به طور متوسط 17 درجه است که در بیشترین حالت به 23 درجه میرسد.
به علت اختلاف شیب پهلوهای چین از لحاظ هندسی این میدان از نوع چینهای نامتقارن بوده و زاویه میل محور چین در دماغه خاوری 7 درجه و در دماغه باختری 8 درجه میباشد. طول موج چین به طور متوسط 7کیلومتر و دامنه چین حدوداً 900 متر میباشد زاویه بین پهلوهای چین به طور متوسط 117 درجه است که در نتیجه این چین از نوع باز به حساب میآید.یک گسل تراستی بزرگ در پهلوی شمالی با شیب به سمت جنوب پهلوی شمالی چین را تحت تأثیر قرار داده و گسل معکوس با شیب تند به سمت شمال، پهلوی جنوبی این چین را تحت تأثیر قرار داده است و باعث شکل گیری ساختمانی بالا جسته - Pop Up - گردیده است
روش انجام کار
اساس این مطالعه مبتنی بر دادههای تحت الارضی تعداد 8حلقه چاه در میدان نفتی لالی می باشدکه با توجه به موقعیت چاه ها در تاقدیس ، یعنی یال شمالی، خطالرأس و یال جنوبی انتخاب شدهاند، میباشد - شکل . - 1- در این مطالعه بیش از 200 مقطع نازک تهیه شده از پوش سنگ این میدان با استفاده میکروسکوپ پلاریزان مورد برسی قرار گرفته است. سپس به بررسی نمودارهای پرتو گاما، صوتی، نوترون و نمودارهای ترسیمی سرچاه پرداخته شد و بالاخره از نرم افزارهای مختلفی مانند Surfer و AutoCad بمنظور تهیه نقشهها و نمودارها استفاده گردید.
شکل :1 موقعیت جغرافیایی و نقشه زمین شناسی تلفیقی - سطح الارضی و تحت الارضی - میدان نفتی لالی
بحث:
سازند تبخیری گچساران با گسترش بسیار وسیع در کشورهای ایران، عراق، عربستان، سوریه و ترکیه، بدلیل اینکه پوش سنگ مخازن نفتی محسوب میشود دارای اهمیت بسیار زیادی است. در فروافتادگی دزفول این سازند از هفت بخش تشکیل شده و بخش یک آن که بر روی سازند آسماری قرار گرفته است در اکثرمیادین نفتی جنوب غرب کشور نقش پوشسنگ را ایفا نموده و علاوه بر وظیفه پوشانندگی، دو سازند با فشار متفاوت گچساران و آسماری را نیز از یکدیگر متمایز میکند. مطالعه نمودارهای چاه پیمایی و کنده های حفاری نشان می دهد که این بخش از سازند گچساران در میدان نفتی لالی از انیدریت ،مارن، سنگ آهک و شیل بیتومینه تشکیل شده است.
حضور این لیتولوژیهای با خاصیت پلاستیکی و نیز تکتونیک پویای زاگرس سبب شده است که ضخامت پوش سنگ درقسمتهای مختلف میدان متفاوت باشد. از طرفی، بخش قابل ملاحظهای از آب، طی تدفین ژیپس و تبدیل آن به انیدریت آزاد میشود.
مجموعه این فرایندها سبب ایجاد فشارهای منفذی بالایی در بخشهایی از سازند گچساران و پوشسنگ شده است. نظر به اینکه دستیابی به مخزن آسماری مستلزم حفاری سازند گچساران و پوشسنگ است، لذا بررسی نواحی تغییر فشار در این سازند امری ضروری به نظر می رسد. چراکه برای عبور از این فشارهای کاملا متفاوت باید ازگل حفاری با وزن مناسب استفاده کرد و با نصب لوله جداری در عمق مناسب، مناطق پرفشار را از مناطق کم فشار متمایز نمود.
سنگ شناسی پوش سنگ میدان نفتی لالی
پوش سنگ در مناطق نفت خیز جنوب غربی ایران از دید گاه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه ای که از این تعاریف بدست می آید این است که بخش 1 سازند گچساران در مخزن آسماری میادین نفتی ایران پوش سنگ می باشند و از لایه های راهنما - - A,B,F از شش لایه معرفی شده در میادین نفتی واقع در فروافتادگی دزفول شناسایی شد که در ذیل به صورت اجمالی به بررسی بافتی و لیتولوژیکی افق های پوش سنگ این میدان پرداخته می شود:
لایه کلیدی A عمدتا" از انیدریت سفید تا خاکستری رنگ بلورین با بافت نودولی بوده و در زیر میکروسکوپ دارای بافت پورفیروبلاستیک، اسفرولیت، بادبزنی وشعاعی دیده می شود . این لایه درشت بلور بوده و همراه با آن کریستالهای منفرد معروف به کربناتهایD ,D2 ,E با ناخالصی پیریت دیده می شوند.
شیل قهوه ای تا قهوه ای تیره بیتومین دار با ذرات سیلت، ماسه، پیریت و گاهی انیدریت می باشد، به راحتی در مجاورت شعله می سوزد و بوی لاستیک سوخته از آن متصاعد می گردد. این افق مهمترین لایه راهنمای پوش سنگ در میادین جنوب غرب ایران می باشد انیدریت، مارن، آهک و شیل بیتومینه دار تشکیل یافته است.
در پوش Cap Rock / Key Bed / F* سنگ میادین نفتی جنوب غرب ایران شش لایه کلیدی A, B, C, این لایه راهنما از سنگ آهک خاکستری روشن تا قهوه ای کم رنگ بوده و گاهی به صورت دو باند مجزا از یکدیگر - F2 در پایین و F1 D, E , Fشناسایی می شود که در بعضی میادین لایه کلیدی F به F1 دربالا - در این میدان دیده می شود که به خاطر نزدیکی به سازند و F2 تبدیل می شود
مطالعه کنده های حفاری و آسماری بسیار مهم می باشد. در مقاطع میکروسکپی این لایه دارای مقاطع میکروسکپی در میادین مورد مطالعه نشان می دهدکه پوش رخساره مادستون تا وکستون می باشد
شکل :2 تصاویر میکروسکوپی لایه های راهنمای پوش سنگ میدان نفتی لالیه:A؛ انیدریت با بافت بادبزنی پرکننده حفرات.
