بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش، به کمک نگارهاي چاه پیمایی، دو چاه انتخاب شده از میدان نفتی مارون و نرم افزار تخصصی GEOLOG 6.7 به روش ارزیابی احتمالی - Probabilistic - ، اختصاصات مخزنی سازند سروك در میدان مذکور، مورد مطالعه قرارگرفته است. از روي داده هاي نمودارهاي چاه پیمایی، پارامترهاي پتروفیزیکی مشخص گردیدند. بر این اساس، این افق داراي تخلخل خیلی خوب می باشد، به طوري که میانگین تخلخل در آن 41/2 درصد می باشد. همچنین میانگین میزان اشباع آب براي هر دو چاه ، 28/2 درصد می باشد که مقدار مناسبی است. بر اساس کراس پلات نوترون- چگالی، لیتولوژي سازند سروك، ترکیبی از آهک، دولومیت و در برخی فواصل نیز به شیل تعیین شد. همچنین با توجه به نمودار CGR میزان حجم شیل پایین است به طوري که مقدار میانگین آن، 0/55 درصد می باشد.
-1 مقدمه
ارزیابی پتروفیزیکی، علم تعبیر و تفسیر اطلاعات حاصل از نگارهاي چاه پیمایی به منظور بررسی کیفیت مخزنی بخشهاي مختلف سازند و زون بندي مخزن جهت تعیین مناسب ترین زون ها به منظور بهره برداري بهینه از مخازن و توسعه میادین نفتی می باشد. میدان نفتی مارون، یکی از میادین نفتی مهم در فروافتادگی دزفول است. این میدان در بخش باختري فروافتادگی دزفول و در میان تاقدیس هاي آغاجاري، کوپال، رامشیر، شادگان، رامین و اهواز قرار گرفته است.[2] نفت موجود در این میدان در سازندهاي آسماري، ایلام و سروك قرار دارد. [1 ] شناخت نوع لیتولوژي، محاسبه حجم شیل - Vsh - ، میزان تخلخل کل - PHIT - ، تخلخل مؤثر - PHIE - و اشباع آب - SW - ، مهمترین پارامترهایی هستند که در ارزیابی پتروفیزیکی جهت پی بردن به کیفیت مخزنی سازندها تعیین می شوند
در این مطالعه از داده هاي خام حاصل از چاه نگاري دو چاه در میدان نفتی مارون و نرم افزار تخصصی پتروفیزیک GEOLOG 6.7 جهت تعیین پارامترهاي پتروفیزیکی مؤثر بر کیفیت مخزنی سازند سروك استفاده شده است.
-2 بحث و بررسی
-1-2 تعیین لیتولوژي
در این مطالعه، پس از انجام تصحیحات محیطی، جهت تعیین لیتولوژي از نمودار تقاطعی - نوترون – چگالی - که از جمله نگارهاي تخلخل محسوب می شود، استفاده گردید. هنگامی که این دو نمودار، هم زمان در چاه رانده می شوند، دقیق ترین ابزار موجود جهت تعیین سنگ شناسی به حساب می آیند.[4] در این مطالعه با استفاده از نمودار فوق، لیتولوژي غالب سازند سروك، بررسی و از نظر ترکیب سنگ شناسی، ترکیبی از آهک، دولومیت و در برخی فواصل نیز شیل ملاحظه و تعیین شد
شکل - 1 کراس پلات نوترون چگالی جهت تعیین لیتولوژي در منطقه مورد مطالعه براي چاه هاي A و B
-2-2 محاسبه حجم شیل
حجم شیل یکی از مهم ترین پارامترهاي مورد بررسی در کلیه مطالعات پتروفیزیکی و کیفیت مخزنی است. حجم شیل به معنی حجم کانی هاي رسی موجود در مخزن می باشد. محاسبه حجم شیل از طریق نگار - GR نمودار پرتو گاما - و - CGR نمودار پرتو گاما تصحیح شده - انجام می گیرد . در محاسبه حجم شیل تنها از روش CGR می توان به ارزیابی درستی از میزان حجم شیل دست یافت، چون نگار GR علاوه بر پتاسیم - K - و توریوم - Th - که توسط نگار CGR ثبت می شود، اورانیوم - U - کانیهاي غیر رسی رادیواکتیودار مانند دولومیت را نیز ثبت می کند
.[4] به همین دلیل در این مطالعه از روش CGR استفاده شده و نتایج آن در جدول آورده شده است. همانگونه که مشاهده می شود میانگین حجم شیل پایین است که نشان دهنده تمیز بودن سازند سروك است.
-3-2 محاسبه تخلخل
تخلخل مهمترین خاصیت سنگ است، چون ظرفیت و حجم تجمع نفت در سنگ تابع آن میباشد.[1 ]روش احتمالات نرم افزار ژئولاگ بر اساس حل معادلات هم زمان می باشد . [ 5] در این مطالعه براي محاسبه تخلخل از نمودارهاي تخلخل - چگالی ، نوترون ، صوتی - استفاده شده و نتایج آن در جدول 1 آورده شده است.
-4-2 محاسبه اشباع آب
جهت محاسبه اشباع آب، دو روش آرچی [6] و اندونزي [7] مورد بررسی قرار گرفتند و نتایج آنها با یکدیگر مقایسه گردیدند:
-1-4-2 روش آرچی
در سازندهاي تمیز و بدون شیل درصد اشباع آب توسط فرمول آرچی به دست می آید. اساس فرمول آرچی بر آن است که تنها رسانا در سازند، آب نمک باشد؛ اما در سازندهاي شیلی ماسه اي، یونهایی که همراه با شیل ها آزاد می شوند نیز باعث هدایت جریان الکتریکی می شوند. وجود شیلها سبب کاهش انحراف نمودار SP و افزایش رسانایی حقیقی سازند - Ct - می گردد. باید توجه داشت که ظرفیت تعویض یونها که نشان دهنده توانایی شیلها در رسانایی الکتریکی است، اثر قابل توجهی بر ارزیابی سازندهاي هیدروکربوري می گذارد.
براي سازندهاي عاري از شیل، آرچی اصل فاکتور مقاومت الکتریکی سازندF را معرفی کرد که به صورت ذیل است:
در این معادله، R0 مقاومت سازندي است که به صورت 100 درصد از یک الکترولیت مانند آب با مقاومتRw اشباع شده باشد. همچنین C0 و Cw به عنوان رسانایی مطرح می شوند. رسم نمودار C0بر حسب Cw خط راستی گذرا از مبداء با شیب است.
آرچی به این نتیجه رسید که مقاومتی که سازند تمیز نشان میدهد نه تنها به مقاومت آب نمک اشباع کننده و تخلخل بستگی دارد، بلکه به مقدار الکترولیت موجود در فضاي خالی سنگ نیز وابسته است، نتایج فرمول مقاومت آرچی، این مدل را براي سازندهاي ماسه اي مخزن تأیید کرد.
Sw درصد اشباع آب به صورت کسري از فضاي خالی است. n توان اشباع و Ct رسانایی سنگ مخزن در زمان اشباع Sw می باشد.
همچنین فرمول زیر نیز به عنوان فرمول آرچی مطرح می گردد:
= ∅ × × - 1 - aثابت: آرچی که عمدتاً برابر 1 است
:n توان اشباع شدگی :m ضریب سیمان شدگی
:∅ تخلخل
:Rw مقاومت آب سازند :Rt مقاومت حقیقی :Sw اشباع شدگی آب
طبق تعاریف فوق، در سازندهاي حاوي کانی هاي رسی، آبی که در میان لایه هاي نازك شیل محبوس شده باعث رسانایی اضافی می گردد . این امر یعنی اینکه: معادله آرچی میزان اشباع آب را بیشتر از میزان واقعی محاسبه می کند.
-1-4-2 روش اندونزي
در این روش، اشباع آب از طریق رابطه زیر محاسبه می گردد که توسط نرم افزار ژئولاگ محاسبات فوق انجام شده است.
:F ضریب سازندي :Vsh حجم شیل
:Csh هدایت الکتریکی شیل
:Ct هدایت الکتریکی واقعی سازند :Sw اشباع آب
پس از مقایسه دو روش فوق می توان گفت:
مدل اندونزي مقادیر قابل توجهی را براي میزان اشباع آب تخمین می زند. اما مدل آرچی، فاقد این ویژگی است. مدل اندونزي مقدار اشباع آب را با دقت بهتري محاسبه می کند. این مورد بدین دلیل است که مدل اندونزي فاکتور مقاومت و حجم شیل را در محاسبات اشباع آب در نظر می گیرد.
بنابراین براي بدست آوردن آب اشباع آب از رابطه اندونزي استفاده گردیده که نتایج آن در جدول 1 آورده شده است.
جدول -1 میانگین حجم شیل، تخلخل مؤثر ، تخلخل کل و اشباع آب محاسبه شده در چاههاي A , B
