بخشی از مقاله
چکیده
گونه Mentha aquatica L. یكی از گیاهان چند ساله خانواده نعنائیان در ایران است. در این پژوهش تغییرات مقدار رنگیزههای فتوسنتزی و قندهای محلول گیاه در پنج رویشگاه مختلف استان مازندران شامل ساری، بابل، محمودآباد، نوشهر و تنكابن در فاز رویشی مورد بررسی قرار گرفت. نمونههای خاک نیز از سایتهای مورد مطالعه در سه تكرار برداشت شد. ویژگیهای خاک شامل اسیدیته، هدایت الكتریكی و عناصر خاک اندازه گیری شد. سنجش رنگیزههای فتوسنتزی با استفاده از آماده سازی با استن و اندازه گیری قندهای محلول با استفاده از معرف آنترون صورت پذیرفت. آنالیزهای آماری با استفاده از نرم افزار3,4 SAS انجام شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان دهنده تاثیر معنی دار عوامل محیطی و خاکی بر میزان رنگیزههای فتوسنتزی و قندهای محلول در گیاه پونه آبی در سطح پنج درصد و یک درصد - به ترتیب - در مناطق مورد مطالعه است. گیاهان مناطق غربی استان با دارا بودن خاک با pH و سدیم کمتر و عناصر غذایی بیشتر، محتوای کلروفیلی باالتری داشته اما نمونههای گیاهی شرق استان از کاروتنوئید باالیی برخوردار بودهاند. هم چنین میزان قندهای محلول نمونههای گیاهی در شرق استان بیشتر بوده است.
واژگان کلیدی: پونه آبی، قندهای محلول، رنگیزههای فتوسنتزی، عوامل محیطی.
مقدمه
گیاه پونه آبی با نام علمی Mentha aquatica L. متعلق به خانواده نعنائیان است که اثرات طبی مختلفی از جمله فعالیتهای ضد میكروبی و آنتی اکسیدانت دارد - جمشیدی و همكاران، . - 4203 اگر چه تولید مواد موثره در گیاهان دارویی با هدایت فرایندهای ژنتیكی است ولی به طور بارزی تحت تاثیر عوامل محیطی مانند ارتفاع از سطح دریا، دما، نور و رطوبت قرار دارد، به طوری که عوامل محیطی سبب تغییرات در رشد گیاهان دارویی و نیز کمیت وکیفیت مواد موثره آن ها نظیر آلكالوئیدها، گلیكوزیدها، استروئید ها و اسانس ها می گردد - امیدبیگی، . - 4221 کشور ایران با اقلیم های بسیار متنوع از فلوری غنی برخوردار بوده و بسیاری از گیاهان خودرو از خانواده های مختلف گیاهی نظیر خانواده نعنائیان، سیب زمینی، کاسنی و گل سرخ منابعی737 / 864سرشار از ترکیبات موثره و دارویی شامل متابو لیت های ثانویه مثل آلكالوئیدها، اسانس ها و گلیكوزیدها هستند. گیاهان خانواده نعنائیان به دلیل انعطاف اکولوژیک بسیار زیاد نسبت به اقلیم های مختلف به عنوان یكی از ذخایر مهم گیاهی محسوب می شوند - اکبرزاده، . - 4203 در این پژوهش تاثیر عوامل اقلیمی بر روی میزان رنگیزه های فتوسنتزی و قندهای محلول گیاه پونه آبی در رویشگاه های مختلف استان مازندران مورد مطالعه قرار گرفته است.
مواد و روشها
نمونه های خاک و گیاه پونه آبی در فاز رویشی از پنج منطقه مختلف استان مازندران از شرق تا غرب شامل ساری، بابل، محمودآباد، نوشهر و تنكابن در سه تكرار جمع آوری شد. سنجش اسیدیته نمونه های خاک - pH - با استفاده از دستگاه pH متر و هدایت الكتریكی - EC - با استفاده از EC سنج صورت پذیرفت. مقدار عناصر فسفر، کلسیم، منیزیوم، نیتروژن و سدیم خاک پس از آماده سازی های الزم با تیزاب - ترکیب اسید نیتریک و اسید کلریدریک - توسط تكنیک جذب اتمی با دستگاه ICP-OES اندازه گیری شد. اندازه گیری رنگیزه های فتوسنتزی با استفاده از روش Lichtenthaler and Wellburn - 1983 - پس از آماده سازی های الزم با استون و سنجش میزان قندهای محلول با روش Roe - 1955 - با استفاده ار معرف آنترون و اندازه گیری جذب با اسپكتروفتومتری انجام گرفت. آنالیز های آماری با استفاده از نرم افزار SAS 9.1 ، مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانكن و هم چنین ترسیم نمودار با استفاده از نرم افزار Excel انجام گرفت.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس عناصر خاک در رویشگاه های مختلف استان نشان داد که بین عناصر خاک شامل فسفر، منیزیم، کلسیم و سدیم در نقاط مختلف مورد بررسی اختالف معنی داری در سطح یک درصد وجود دارد - جدول . - 4 خاک های مناطق غرب استان از نظر عناصر مغذی فسفر، نیتروژن، کلسیم و منیزیوم غنی تر از خاک های شرق منطقه می باشند. خاک نوشهر در غرب بیشترین مقدار کلسیم، نیتروژن و منیزیوم را به ترتیب با 4211 ppm ، 30/4 و 21 دارا بوده و تنكابن در غربی ترین نقطه بیشترین مقدار فسفر را با 43/33 ppm نشان داده است. بالعكس، خاک شرق منطقه - ساری - از مقدار سدیم باالتری - ppm - 42/13 نسبت به خاک غرب منطقه - - 0/00 ppm برخوردار است. اسیدیته خاکهای مورد مطالعه در دامنه بین 2/23 در غرب منطقه - تنكابن - تا 2/03 درشرق منطقه مورد مطالعه - ساری - متغیر بوده است. مقدار هدایت الكتریكی خاک در دامنه 3/00 در غرب استان - تنكابن - تا 2/00 در شرق - ساری - است.
