بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه شناخت منابع تامین نیازهای غذایی گیاهان زراعی در سیستمهای کشاورزی پایدار که سازگار با محیط زیست باشند، خصوصا در سیستم-های کشت دارویی از اهمیت ویژهای برخوردار است. همیشه بهار یکی از گیاهان دارویی است که سابقه استفاده از آن به تمدن روم قدیم بر میگردد.
به منظور بررسی تاثیر کاربرد کود دامی و اسید سالیسیلیک بر خواص ظاهری و برخی مواد ثانویه در گیاه دارویی همیشه بهار در سال زراعی 1394-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه غیر انتفاعی سنا واحد ساری آزمایشی بر پایه فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد.
تیمارها شامل کود دامی در چهار سطح - شاهد، 20، 60،40 تن در هکتار - و اسید سالیسیلیک در چهار سطح میلی مولار بودند . صفات مورد اندازه گیری در این آزمایش شامل خصوصیات مورفولوژیکی - ارتفاع ساقه گل دهنده، سطح برگ، تعداد برگ در بوته - ، و رنگیزههای فتوسنتزی - کلروفیل a، کلروفیلb، کلروفیل کل و کاروتنوئید - میباشد.
بر طبق نتایج مقایسه میانگینها کود دامی ، اسید سالیسیلیک و اثر متقابل کود دامی و اسید سالیسیلیک بر ارتفاع ساقه گل دهنده سطح برگ، تعداد برگ در بوته ، تعداد شاخه های فرعی و رنگیره های فتوسنتزی در سطح احتمال درصد معنیدار بوده ، در حالیکه اثر متقابل کود دامی و اسید سالیسیلیک بر ارتفاع ساقه گل دهنده معنیدار نشد. نتایج نشان میدهد که تیمار60 تن در هکتار کود دامی و ٌِ میلی مولار اسید سالیسیلیک بر خصوصیات مرفولوژیکی و رنگیزههای فتوسنتزی گیاه همیشه بهار تاثیر بسزایی داشته است .
مقدمه:
یکی از محورهای اصلی قابل دسترس در زمینه صادرات غیر نفتی، توسعه کشت و کار گیاهان دارویی و صنعتی میباشد. . نیاز روز افزون کارخانجات داروسازی به مواد اولیه و لزوم حفظ منابع طبیعی گیاهی و بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف داروهای شیمیایی اهمیت کشت و فراوری گیاهان دارویی را دو چندان نموده است
همیشه بهار گیاهی است علفی ، یکساله از تیره کاسنی - Compositae - که دارای گلهای درشت و معطر به رنگ زرد مایل به نارنجی است - امیدبیگی،. - 1379 مهمترین مواد موثره در همیشه بهار فلاونوئیدهای محلول درآب - ./4 تا ./1 درصد وزن گل خشک - کارتنوئیدها ./.3 - درصد وزن خشک گل - که در آب و چربی محلولند، مواد موسیلاژی محلول درآب نام برد
امروزه از گل و اسانس این گیاه استفاده فراوانی در صنایع داروسازی و صنایع آرایشی و بهداشتی میشود. کود دامی در خاک ضمن تامین عناصر غذایی ، موجب بهبود ساختمان خاک ، افزایش نگهداری رطوبت ، امکان آماده سازی بستر مناسب برای ریشه، افزایش رشد سبزینهای ، اعتدال اسیدیته و حرارت خاک و افزایش فعالیت بیولوژیکی خاک میشود.
رضایی نژاد و افیونی - 1379 - گزارش کردند که کودهای آلی باعث افزایش معنی دار مواد آلی خاک میگردند و قابلیت جذب روی، مس، آهن، فسفر، پتاسیم و نیتروژن خاک را افزایش میدهند Atiyeh - 2000 - . گزارش کردند که استفاده از کمپوست و ورمی کمپوست علاوه بر افزایش غده ، تعداد شاخه اصلی و فرعی را در سیب زمینی افزایش معنی داری داد. سالیسیلیک اسید یا اورتو هیدروکسی بنزوئیک اسید به گروهی از ترکیبات فنلی تعلق دارد . اسید سالیسیلیک در تنظیم فرآیندهای فیزیولوژیکی در گیاه مانند روابط آبی ، افزایش میزان فتوسنتز و محتوی کلروفیل - EL Tayeb, - 2005 ، القای گلدهی، رشد و نمو - - Metwally et al., 2003 نقش دارد.
Moharekar و همکاران - - 2003 در مطالعهای که بر روی گیاه گندم و ماش×داشتند به این نتیجه رسیدند که اسید سالیسیلیک سنتز کاروتنویید و گزانتوفیل را فعال کرده وموجب افزایش نسبت کلروفیل a به b در گیاهان شده است
طی بررسی تیمار بذرهای فلفل با اسید سالیسیلیک و سولفوسالیسیلیک به این نتیجه رسیدند که غلظتهای 0/1 میلی مولار نسبت به غلظتهای 1 و0/01 میلی مولار بیشترین تاثیر برافزایش تعداد برگ داشته است . با توجه به ارزش دارویی و زینتی گیاه دارویی همیشه بهار، تلاش در راستای حصول به حداکثر عملکرد دارویی آن از اهمیت ویژهای برخوردار است. بنابراین هدف اصلی این مطالعه بررسی تاثیر کاربرد کود دامی و اسید سالیسیلیک بر خواص ظاهری و رنگیزههای فتوسنتزی در گیاه دارویی همیشه بهار بوده است.
مواد و روشها
این پژوهش در سال زراعی 1393 در موسسه آموزش عالی و غیر انتفاعی سنا ساری - با طول جغرافیایی 53 درجه و4 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 36 درجه و 49 دقیقه شمالی از نصف النهار گرینویچ و میانگین ارتفاع 16 متر از سطح دریا - به اجرا در آمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار و دو تیمار که شامل کود گاوی با مقادیر - 60،40،20،0 تن در هکتار - و اسید سالیسیلیک نیز در چهار سطح - 5،0/0، 1، 1/5میلی مولار - بود. ابتدا خاک و کود دامی مورد نظر محاسبه و در گلدان ریخته و بعد نشاءها در مرحله 4تا6 برگی به گلدانهای کشت، منتقل و بلافاصله آبیاری گردید، تعداد بوته در هر گلدان 5 عدد بوده است.
در این پژوهش محلولپاشی برگی هورمون اسید سالیسیلیک دو هفته بعد از استقرار نشاء در گلدان - Merck Germany - ، در3 مرحله به فاصله زمانی هر 15 روز یکبار روی نشاء صورت پذیرفت. در طول آزمایش از مصرف علف کش، قارچ کش و آفت کش خودداری شد. صفات مورد اندازه گیزی در این آزمایش خصوصیات مورفولوژیکی - سطح برگ، تعداد گل در بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد شاخه ی فرعی، قطر گل - ، رنگیزههای فتوسنتزی - کلروفیل a ، کلروفیل b و کلروفیل کل و کارتنوئید - میباشند.
ارتفاع ساقه گل دهنده به وسیله خط کش اندازه گیری شده است . تعداد برگ در بوته و تعداد شاخههای فرعی در بوته به طور تصادفی شمارش گردید. اندازه گیری شاخص سطح برگ به روش وزنی انجام شد. برای سنجش کلروفیل a،b و کل ، کاروتنوئید، ابتدا 0/ گرم از بافت تر گیاه در داخل هاون چینی با 5 میلی لیتر استن 80 درصد سابیده شد. سپس محلول به لولههای سانتریفیوژ انتقال و به مدت 5 دقیقه با دور 3000 در دقیقه سانتریفیوژ شد. در نهایت برای اندازه گیری کلروفیل محلول از اسپکتوفتومتر و براساس مقدار جذب محلول ها در طول موج 645 و 663 نانومتر خواننده و مقدار کلروفیل a، b و کل وکاروتنوئید - - T را بر اساس روابط -3 - - 1، - 2-3 - ، - 3-3 - و - 4 -3 - محاسبه میکنیم.
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از این تحقیق از نرم افزار SAS و روش آنالیز MSTAS-C و رسم نمودارها به کمک نرم افزار EXCEL صورت گرفت. مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال ِ درصد انجام پذیرفت.
