بخشی از مقاله
چکیده
جهت بررسی اثر محلولپاشی کودهاي مایع آلی بر ارتفاع، تعداد برگ و رنگیزههاي فتوسنتزي سورگوم علوفهاي، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی شهرستان خوي در سال زراعی 1396 در قالب بلوكهاي کامل تصادفی انجام شد. تیمارها شامل محلولپاشی عصاره جلبک دریایی، هومیسان، محلولپاشی با آب و شاهد - بدون محلولپاشی - بودند. نتایج نشان داد که اثر تیمارهاي محلولپاشی بر رنگیزههاي فتوسنتزي، معنیدار، اما تأثیر آن بر ارتفاع و تعداد برگ غیر معنیدار بود. محلولپاشی با جلبک و هومیسان بهترتیب باعث افزایش 24/75 و 20/49 درصدي کلروفیل a نسبت به شاهد گردید. کلروفیل کل نیز با مصرف کودهاي آلی افزایش یافت. در مورد کلروفیل b و کاروتنوئیدها، محلولپاشی با عصاره جلبک دریایی و محلولپاشی با هومیسان، بالاترین گروه آماري و محلولپاشی با آب و شاهد، پائینترین گروه آماري را به خود اختصاص دادند. بنابراین میتوان چنین نتیجه گرفت که جایگزینی کودهاي شیمیایی با کودهاي آلی، علاوه بر کاهش اثرات مخرب کودهاي شیمیایی سبب افزایش تولید محصولات زراعی میگردد.
مقدمه
در دنیاي پیشرفته امروزي بهکارگیري کودهاي آلی میتواند نقش بسیار پررنگی در کاهش اثرات مخرب زیست محیطی ناشی از مصرف بیرویه کودهاي شیمیایی که مسبب اصلی برهم خوردن تعادل عناصر غذایی و در نتیجه کاهش کمیت و کیفیت محصولات و نیز آلودگی منابع آب و خاك میباشند، داشته باشد. جلبکهاي دریایی در سواحل صخرهاي جنوب ایران، بهخصوص سواحل استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر به فراوانی یافت میشوند. استفاده از این جلبکها جهت تهیه کودهاي آلی، میتواند گزینه بسیار مناسبی در جهت پایهگذاري کشاورزي پایدار در کشور محسوب گردد. قابلیتهاي مورد توجه کودهاي هومیکی از یک طرف و قیمت به نسبت ارزان آن نسبت به سایر کودها، کشاورزان را در سراسر ایران و جهان بر آن داشته تا استفاده از اسید هومیک را جهت بهبود تغذیه گیاهی مدنظر قرار دهند . - 3 - افزایش میزان کلروفیل a، b و کاروتنوئیدها با تیمار محلولپاشی اسید هومیک و عصاره جلبک دریایی توسط مفاخري گزارش شده است . - 3 - مطالعات مختلف نشان داده که تیمار عصاره جلبک دریایی سبب افزایش میزان کلروفیل برگ میگردد، که دلیل آن وجود آمینو بوتیرات، گلایسین بتائین و بتائین در عصاره استخراج شده ذکر گردیده است، که در نتیجه موجب تحریک فتوسنتز شده و منجر به تولید بهتر قند و نشاسته میگردد، که این، خود، باعث افزایش عملکرد میشود . - 1 - از علل تأثیر مثبت عصاره جلبک، بر میزان
رنگیزههاي فتوسنتزي، وجود تنظیم کنندههاي رشد در این کود میباشد، همچنین وجود بتائین در این کود منجر به کاهش تخریب کلروفیل میگردد . - 5 - نادري و همکاران گزارش کردند که اسید هومیک از طریق تأثیرات مثبت فیزیولوژیکی از جمله اثر بر متابولیسم سلولهاي گیاهی، سبب افزایش ماندگاري بافتهاي فتوسنتز کننده شده و به این دلیل سبب افزایش کلروفیل برگ میگردد . - 4 -
مواد و روشها
به منظور ارزیابی و تعیین اثر محلولپاشی کودهاي مایع عصاره جلبک دریایی، اسید هومیک بر برخی خصوصیات
مورفولوژیکی و رنگیزههاي فتوسنتزي گیاه سورگوم 1Sorghum bicolor Var. Speed feed آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی شهرستان خوي به اجرا گذاشته شد. محلولپاشی در 4 سطح: جلبک دریایی - عصاره جلبک دریایی%40 ، نیتروژن %8، پتاسیم %22، فسفر %18، آمینو اسید، آلجینیک و سیتوکینین - به میزان 5 در هزار - ، هومیسان - اسید هومیک %12 ، اسید فولیک %12، ماده آلی - %20 به میزان 2/5 در هزار، محلولپاشی با آب - آبپاشی - و شاهد - بدون محلوپاشی - انجام گرفت. جهت تهیه محلولهاي کودي و آبپاشی از آب چاه واقع در ایستگاه استفاده گردید. محلولپاشی در مرحله ساقهدهی و بهمنظور اطمینان بیشتر، دو مرتبه و با فاصله 3 روز انجام شد. فاصله ردیفهاي کاشت 60 سانتیمتر و فاصله بوته روي ردیف 6 سانتیمتر و عمق کشت 3-4 سانتیمتر در نظر گرفته شد. در ابتداي کشت، آبیاري 3 روز یکبار و بعد از سبز شدن هر یک هفته تا 10 روز صورت گرفت. برداشت در مرخله گلدهی انجام شد. بعد از برداشت ارتفاع و تعداد برگ اندازهگیري شد. براي تعیین کلروفیل برگ، بیستوپنج صدم گرم برگ را خرد کرده و در یک هاون چینی به همراه پنج میلیلیتر آب مقطر، در یک محیط تاریک و خنک سائیده، تا بهصورت توده همگنی درآید. مخلوط حاصله در یک بالن ژوژه 25 میلیلیتري ریخته و به حجم رسانیده شد. نیم میلیلیتر از مخلوط بهدست آمده را برداشته و با چهار و نیم میلیلیتر استون 80 درصد مخلوط کرده و 3000 دور در دقیقه به مدت 10min سانتریفیوژ گردید. پس از سانتریفیوژ کردن
مخلوط رویی را برداشته و با استفاده از اسپکتروفتومتر PD-303، میزان جذب آن در طول موجهاي 645 nm و 663 قرائت گردید. غلظت کلروفیلهاي a، b و کل - g/l - با استفاده از روابط زیر محاسبه گردید : - 2 -
در روابط بالا OD645، OD663 و OD470 به ترتیب میزان جذب در طول موجهاي 645 nm، 663 و 470 میباشند. تجزیه و تحلیل آماري طرح با استفاده از نرمافراز Mstatc و مقایسه میانگینها با آزمون دانکن انجام گرفت.
نتایج و بحث
با توجه به جدول تجزیه واریانس، اثر تیمارهاي مورد بررسی بر صفات مورفولوژیکی ارتفاع و تعداد برگ غیرمعنیدار بود - جدول . - 1 اثر محلولپاشی عصاره جلبک دریایی و هومیسان بر میزان کلروفیل a و کل در سطح احتمال 5 درصد و بر میزان کلروفیل b و کاروتنوئیدها در سطح احتمال 1 درصد معنیدار گردید - جدول . - 1
جدول:1 تجزیه واریانس میانگین مربعات اثر محلولپاشی بر ارتفاع، تعداد برگ و رنگیزههاي فتوسنتزي سورگوم علوفه اي اسپیدفید
ns، * و ** به ترتیب بیانگر عدم وجود اختلاف معنیدار، اختلاف معنیدار در سطح احتمال 5 و 1 درصد است.
بیشترین میزان کلروفیل a و کل از محلولپاشی عصاره جلبک دریایی حاصل شد، که با محلولپاشی هومیسان اختلاف آماري معنیداري نشان نداد و محلولپاشی با آب و شاهد - بدون محلولپاشی - پایینترین گروه آماري بودند. بالاترین گروه آماري در مورد کلروفیل b و کاروتنوئیدها مربوط به محلولپاشی عصاره جلبک دریایی و هومیسان بود، دومین گروه آماري به محلول پاشی با آب و شاهد - بدون محلولپاشی - تعلق داشت - جدول . - 2
جدول :2 مقایسه میانگین اثر تیمارهاي محلولپاشی بر رنگیزههاي فتوسنتزي سورگوم علوفهاي اسپیدفید
وجود حداقل یک حرف مشترك در هر ستون بیانگر عدم وجود اختلاف معنیدار میباشد.با توجه به اینکه کود جلبک - تنظیم کنندههاي رشد، عناصر ماکرو، اسیدهاي آمینه - و هومیسان - اسید هومیک، فولیک و مواد
آلی - ترکیبی از عناصر مورد نیاز گیاه را بهصورت توأم در خود جاي دادهاند، بنابراین بهدلیل اثرات همافزا مثمرثمرتر بوده اند. سواحل جنوبی کشور ما داراي منابع سرشاري از جلبکهاي دریایی میباشد. بهطور کلی میتوان این کودها را با قیمت مناسب از شرکتهاي کشاورزي تهیه کرد و با کاربرد آنها علاوه بر دستیابی به اهداف کشاورزي پایدار، شاهد شروع پژوهش هاي بیشتري باشیم. کودهاي آلی علاوه بر تضمین کمیت و کیفیت تولید به لحاظ زیست محیطی و اقتصادي هم، منافع بارزي براي جامعه روستایی و سطح سلامت جامعه به ارمغان خواهند آورد. با توجه به نتایج حاصله از تحقیق حاضر، بهرهگیري از منابع طبیعی کودها، با توجه به مزیت ارزان و سالم بودن آنها، در مقایسه با کودهاي شیمیایی گزینه بسیار مناسبی است، که این، گام مهمی در جهت نیل به کشاورزي پایدار محسوب میگردد.
