بخشی از مقاله
چکیده
یکی از چالش هاي مهم در جهان کنونی رقابت براي دسترسی براي منابع آب می باشد. منطقه خاورمیانه با توجه به موقعیت ژئوپولوتیکی و استراتژیکی خود مورد توجه است. اما مسئله اي که این منطقه را درآینده وارد ابعاد تازه از چالش ها خواهد نمود. کاهش منابع آب در این منطقه با توجه به تغییر اقلیم جهانی خواهد بود. تغییر اقلیم از پدیده هایی است آینده جهان را با تهدید مواجه نموده است.
خاورمیانه در منطقه اي خشک و نیمه خشک واقع شده و منابع آب محدودي دارد و تغییر اقلیم ، منابع آب در حوضه هاي آبریز آن را تا 12 درصد تا سال 2050 کاهش خواهد داد. در این پژوهش با اتکا بر اطلاعات بانک جهانی - WORLD BANK - و هیات بین الدول تغییر اقلیم - - IPCC به بررسی اثرات تغییرات اقلیمی بر منابع آب خاورمیانه پرداخته شد. بر اساس سناریوهاي IPCC تا سال 2020 درجه حرارت در این منطقه 1تا2 درجه افزایش خواهد یافت و از میزان بارش تا20 درصد کاسته خواهد شدکه این اتفاق تاثیر مستقیم بر منابع آب در این منطقه خشک گذاشته و باعث ایجاد چالش هاي جدیدي براي منابع آب خواهد شد.
مقدمه
تغییر اقلیم با تغییرات اقلیمی تفاوت علمی دارا می باشد. تغییرات اقلیمی دوره اي است و نوسانات و انحرافات پارامتر هاي اقلیمی از میانگین را بیان می کند و در دوره هاي زمانی مختلف می تواند اتفاق بیفتد، ولی تغییر اقلیم نوسان کلی و گسترده در آب و هواي یک منطقه است که در حال حاضر روند گرم شدن دماي کره زمین را بخشی از تغییر اقلیم قلمداد می کنند. تغییر اقلیمی یکی از بزرگترین چالش هاي محیطی است که جهان امروز با آن روبروست افزایش دماي جهان است که الگوهاي آب و هوایی را تغییر می دهد. بالا آمدن سطح آب دریا ها و تغییر در آستانه هاي آب و هوایی از پیامدهاي تغییر اقلیم می باشد.
تغییر اقلیم و افزایش گرمایش جهانی باعث گسترش خشکسالی هاي و تداوم آنها شده و همچنین این تغییر باعث نایکنواختی توزیع بارش می شود و بر منابع آب تاثیر می گذارد.در خاورمیانه منابع آب کم شده و این منطقه با کمبود ذخیره آب در آینده مواجه خواهد بودو بیش از 4 میلیارد نفر از ساکنین کره زمین تحت تاثیر کم آبی قرار خواهند گرفت. علیرغم رشد علمی و افزایش آگاهی ما نسبت به پیامدهاي منطقه اي و جهانی تغییر اقلیم، توجه چندانی به اثرات این تغییرات در خاورمیانه و آسیاي مرکزي نشده است.
در منطقه خاورمیانه تغییر اقلیم چالشی بزرگ محسوب می شود، مخصوصاً اگر به افزایش خشکسالی هاي پی در پی و مداوم و همچنین به رشد تقاضا براي آب و کمبود آب توجه شود، این چالش ابعاد وسیعی به خود می گیرد.
بر اساس برآورد IPCC این منطقه در آینده گرمتر و خشک تر خواهد شد . افزایش در آستانه هاي دمایی و کاهش بارندگی منجر به خشکسالی هاي شدیدي در منطقه خواهد شد. .مطابق با مدل سازي هاي IPCC بیش از 80 تا 100 میلیون نفر تا سال 2050در معرض کمبود آب در منطقه قرار خواهند گرفت و آب هاي زیرزمینی نیز کاهش سریعی می یابد. این عوامل نشان می دهد که سطح آب در این منطقه تا 0/5 متر بالا خواهد آمد و سواحل کشورهایی همچون قطر، امارات، کویت .. در معرض آبگرفتگی و نابودي قرار خواهند داشت
اساس گزارش FAO در بیش از 80 درصد مدل هاي برآورد تغییر اقلیم، بارش موجود در منطقه بیش از 40 میلیمتر در سال کاهش خواهد داشت. با کاهش بارش منطقه منابع آبی نیز با خطر روربرو خواهند شد.شکل 1 موقعیت کشورهاي خاورمیانه را نشان می دهد
شکل-1 موقیت منطقه خاورمیانه و وضعیت توپوگرافی
مواد و روشها:
با توجه به محدودیت آب در منطقه خاورمیانه اهمیت مطالعه آن روشن است. این تحقیق به بررسی تغییر اقلیم و تاثیر آن بر منابع آب خاورمیانه می پردازد. روش تحقیق تحلیلی و اسنادي بوده و داده هاي تحقیق از وب سایت FAO، Word bankو IPCC اخذو سپس به تحلیل آنها پرداخته شده است.
تغییر اقلیم در منطقه:
هرچند، برخی از ویژگی ههاي مدل هاي اقلیمی انتقاداتی شده است ازجمله هنوز خصوصیات ابرها در ارتباط با تغییر اقلیم مشخص نیست، تاثیاتر آئروسول ها و برهمکنش اقیانوس و جو و فرایند هاي بین آنها کاملاً شناسایی نشده است - Ipcc - 1999 بکاربردن رویکرد کلی جهت سنجش و ارزیابی پیامدهاي تغییر اقلیم، بر رژیم هیدرولوژیکی، با استفاده از اطلاعات اقلیمی و مدل هاي مختلف مانند GCMs و RCMs و تحلیل اقلیم منطقه و مدل هاي هیدرولوژي می تواند ما را نسبت و شرایط اقلیمی و منابع آب در آینده این منطقه آگاه کند.
هرچند اگر داده هاي بلند مدت بارش و رواناب داراي همبستگی معنی داري باشند و تعادل آب حوضه موجود نباشد باید از آنها دوري جست - . FAO - 1996 این گونه داده ها متاسفانه در بیشتر کشورهاي مورد مطالعه یا وجود ندارند و یا در دسترس نیستند. در حالیکه داده ها براي بعضی از حوضه هاي بزرگ و اصلی در منطقه موجود است، ولی آمار طولانی مدت در دسترس نیست و اکثر ایستگاه ها تازه تاسیس می باشند. بنابراین برآورد تغییرات اقلیمی و پیامدهاي آن توسط مدل هاي شبیه سازي شده مانند GCM امکانپذیر می باشد.
چندین مدل GCMs براي پیش بینی اقلیم آینده کره زمین در سناریوهاي مختلف استفاده شده است. تلاش هاي اخیر جهت استاندارد کردن سناریوها در مقیاس هاي زمانی مختلف و براي حداکثر اطمینان نسبت به نتایج در مدل هاي مختلف GCMمتمرکز شده است
پیش بینی تغییرات اقلیمی در خاورمیانه در مدل هاي مختلف GCMs مانند - ECHAM4, HadCM2, CGCM1, GFDL - براورد و مقایسه شده و نتایج متفاوتی داشته است. براي یکسان سازي فرضیات از سناریوي IS92a استفاده شده است. گازهاي گلخانه اي و آئروسول هاي گوگردي براي مدل هاي GCMs محاسبه شده اند و دورنماي شرایط اقلیمی تا 2020 در دوره -1961 1990 سنجیده شده است.تغییرات دمایی در طی زمستان ماههاي - ژانویه ، فوریه و مارس - و تابستان، ماههاي - ژوئیه، آگوست و سپتامبر - .
تغییرات بارش در طی فصول مرطوب و ماههاي اکتبر تا آوریل. این مدل هاي تغییرات کوچکی را میانگین بارش در مناطق محلی نیز نشان داد. در حالیکه درجه حرارت در همه فصول افزایش می یابد. میانگین درجه حرارت در تابستان منطقه افزایش داشته است. مناطق کناري مدیترانه مانند لبنان، فلسطین، سواحل سوریه کمترین کاهش را داشته اند.
تفاوت هاي بین پیش بین ها در مدل ها مختلف حداکثر افزایش در سوریه 1.3 درجه در تابستان را مشخص نموده اند و روند افزایش درجه حرارت ادامه خواهد داشت. این افزایش دما منجر به افزایش تقاضا براي آب کشاورزي به جهت تبخیر فراوان خواهد بود. افزایش درجه حرارت و تبخیر و تعرق و کاهش بارش باعث افزایش پدیده بیابان زایی و شور شدن خاك خواهد شد
