بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مشکلات اصلی خاكهاي آهکی کمبود عناصر ریزمغذي مانند آهن، منگنز، مس و روي در این خاكها میباشد. به هر حال افزودن بعضی مواد بهساز خاك ممکن است روي سرنوشت این عناصر در خاك تاثیر داشته باشد. به منظور بررسی تاثیر افزودن ورمیکمپوست و ضایعات لیمو روي قابلیت استفاده روي، آزمایشی در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوك کامل تصادفی در 3 تکرار و با 4 سطح کود روي 0 - ، 5، 10 و 20 میلی گرم بر کیلوگرم خاك - از منبع سولفات روي و سه سطح ماده آلی شامل شاهد، 2 درصد ورمیکمپوست و 2 درصد ضایعات لیمو روي خاكهاي گچی جنوب استان فارس صورت گرفت.
نمونهها به مدت 2 ماه در دماي 20 درجه سانتیگراد و رطوبت ظرفیت زراعی نگهداري شدند. نتایج نشان داد که ورمیکمپوست سبب افزایش معنیدار غلظت روي و منگنز گردید اما تاثیري روي غلظت آهن و مس نداشت. ضایعات لیمو نیز اثر معنی داري روي غلظت این عناصر بجز منگنز نداشت. افزایش سطوح روي سبب افزایش قابلیت استفاده روي گردید.
این تاثیر با کاربرد ورمیکمپوست مشخصتر بود اما کاربرد ضایعات لیمو فقط سبب افزایش معنیدار قابلیت استفاده روي در غلظت بالاي روي افزوده شده 20 - میلیگرم بر کیلوگرم - نسبت به شاهد شد. به طور کلی می توان نتیجهگیري کرد که افزودن ترکیبات آلی میتواند سبب تغییر در ویژگیهاي خاك و در نتیجه قابلیت استفاده عناصر مختلف براي گیاه گردد.
-1 مقدمه
یکی از مشکلات اصلی خاكهاي آهکی کمبود عناصر ریزمغذي مانند آهن، منگنز، مس و روي در این خاكها میباشد. این کمبود در نتیجه پهاش بالا و غلظت بالاي یونهاي کلسیم و بیکربنات بوجود می آید. بسیاري از ویژگیهاي خاك مانند ماده آلی، رس و پهاش خاك روي قابلیت استفاده عناصر کم مصرف تاثیر میگذارند
ترکیبات آلی که به منظور بهبود ویژگیهاي فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاك به آن اضافه میشوند میتوانند سبب تغییر در توزیع و چرخه عناصر مغذي خاك و در نتیجه تاثیر روي قابلیت جذب این عناصر توسط گیاه گردند. ورمیکمپوست تولید شده از زبالههاي شهري یکی از ترکیبات آلی است که به خاكهاي آهکی افزوده میشود. پژوهشگران بیان میکنند که کاربرد ورمی کمپوست می تواند سبب افزایش رشد گیاه و بهبود وضعیت فیزیکی، شیمیایی و حاصلخیزي خاك شود. ضایعات لیمو نیز از جمله مواد آلی است که کاربرد آن به خاك میتواند تاثیرات احتمالی مثبت و یا منفی به همراه داشته باشد.
خاكهاي جنوب ایران داراي کمبود شدید آهن، منگنز، روي و مس میباشند - نجفی قیري و همکاران، . - 2012 سالانه هزینه بالایی جهت تامین کودهاي شیمیایی مورد نیاز جهت رفع کمبود این عناصر توسط کشاورزان صرف میشود. در حالی که شاید بعضی از ترکیبات ارزان قیمت و در دسترس تر نیز می توانند کمبود این عناصر را برطرف کنند و یا تاثیر افزودن کودهاي شیمیایی را افزایش دهند. هدف از این پژوهش بررسی احتمال افزایش قابلیت استفاده عناصر آهن، منگنز، مس و روي در یک خاك آهکی-گچی جمعآوري شده از جنوب استان فارس در نتیجه کاربرد دو نوع ماده آلی شامل ورمی کمپوست و ضایعات لیمو و چهار سطح روي از صفر تا 20 میلیگرم بر کیلوگرم خاك میباشد.
-2 مواد و روشها
بر اساس پژوهشهاي قبلی انجام شده روي خاكهاي منطقه حاجی آباد واقع در جنوب استان فارس، نمونه خاك گچی مورد نظر انتخاب گردید. نامگذاري خاك مورد نظر طبق سیستم تاکسونومی خاك به صورت Coarse-loamy, gypsic, hyperthermic Typic Calciustepts میباشد. سپس از افق سطحی - عمق 0-20 سانتیمتر - نمونهبرداري صورت گرفت. نمونهها پس از هواخشک شدن آسیاب و از الک 2 میلیمتري عبور داده شدند. آزمایشات مختلف فیزیکی و شیمیایی شامل توزیع اندازه ذرات خاك، پ هاش، کربنات کلسیم معادل، قابلیت هدایت الکتریکی، ظرفیت تبادل کاتیونی و مقدار کربن آلی روي نمونهها صورت گرفت.
آزمایشات مربوط به تاثیر ورمیکمپوست و ضایعات لیمو و تیمار روي به صورت فاکتوریل در فالب طرح کامل تصادفی 4×3 با سه تیمار شاهد، 2 درصد ورمی کمپوست، 2 درصد ضایعات لیمو و چهار سطح روي از منبع سولفات روي شامل 0، 5، 10 و 20 میلیگرم بر کیلوگرم خاك و سه تکرار انجام شد. نمونهها در ظروف پلاستیکی به مدت 60 روز در دماي 20±2 درجه سلسیوس و رطوبت ظرفیت زراعی نگهداري شدند.
سپس نمونهها هواخشک گردیده و مقدار آهن، منگنز، مس و روي قابل استفاده در آنها اندازهگیري گردیدند. جهت این اندازهگیري از روش لیندسی و نرول - 1978 - استفاده شد. در این روش به 10 گرم خاك مقدار 20 میلی لیتر محلول DTPA افزوده شد. محلولها به مدت دو ساعت در دماي 25 درجه سلسیوس تکان داده شده، سپس سانتریفوژ و صاف گردیدند. غلظت آهن، منگنز، مس و روي در عصارههاي حاصل با دستگاه جذب اتمی - AAS; PG 990, PG Instruments Ltd. UK - اندازهگیري شد.
جهت آنالیز آماري نمونهها از نرم افزارهاي SPSS 15.0 و Microsoft Office Excel 2007 و جهت مقایسه میانگینها از آزمون دانکن در سطح 5 درصد معنیداري استفاده شد.
همایش ملی خاك، کشاورزي پایدار، دانشگاه ملایر، 17 اسفند 1391 عنوان محور همایش - شیمی، آلودگی و حاصلخیزي خاك -
-3 نتایج و بحث
خاك مورد مطالعه داراي بافت لوم، ماده آلی 0/9 درصد، کربنات کلسیم 35 درصد، گچ 17 درصد، ظرفیت تبادل کاتیونی 12 سانتی مول بر کیلوگرم و قابلیت هدایت الکتریکی 35/5 دسی زیمنس بر متر میباشد. شکل 1 تاثیر دو نوع ماده آلی استفاده شده شامل ورمی کمپوست و ضایعات لیمو بر مقدار روي قابل استفاده با کاربرد مقادیر مختلف روي را نشان میدهد. همانطور که مشاهده میشود کاربرد ضایعات لیمو تاثیر معنی داري بر مقدار روي قابل استفاده در تیمارهاي 0، 5 و 10 میلیگرم بر کیلوگرم روي نشان نمیدهد اما در مقدار 20 میلیگرم بر کیلوگرم روي این تاثیر معنیدار میباشد.
تاثیر ورمی کمپوست بر افزایش قابلیت استفاده روي در همه تیمارهاي روي از 0 تا 20 میلی گرم بر کیلوگرم معنیدار میباشد و به طور کلی تفاوت معنیداري بین کاربرد ورمیکمپوست با تیمار شاهد و ضایعات لیمو در افزایش قابلیت استفاده روي مشاهده میشود. به طور کلی تاثیر ورمیکمپوست روي قابلیت استفاده روي میتواند به تاثیر آن روي شکلهاي مختلف این عنصر در خاك بسط داده شود که این توسط تعدادي از محققان گزارش شده است. کمالی و همکاران - 2010 - نشان دادند که کاربرد ورمی کمپوست به خاك سبب افزایش معنیدار همه شکلهاي روي از جمله شکل محلول، تبادلی، متصل به کربناتها، مواد آلی، اکسیدهاي آهن بیشکل و متبلور و شکل باقیمانده - به جز شکل متصل به اکسیدهاي منگنز - شد.
شکل .1 تاثیر افزودن ورمی کمپوست و ضایعات لیمو بر مقدار روي قابل استفاده.
شکل 2 تاثیر دو نوع ماده آلی بر تغییر قابلیت استفاده آهن، منگنز، مس و روي را نشان میدهد.
تاثیر ورمیکمپوست و ضایعات لیمو بر قابلیت استفاده آهن و مس معنیدار نمیباشد. اما ورمی کمپوست سبب افزایش معنیدار مقدار روي و منگنز قابل استفاده گردید. کاربرد ضایعات لیمو بر مقدار منگنز قابل استفاده به طور معنیداري بیشتر از تیمار شاهد و کمتر از ورمی کمپوست می باشد. سوماري و همکاران - 2007 - با کاربرد کمپوست به چهار خاك مختلف نشان دادند که پس از 32 هفته مقدار آهن و روي قابل استفاده به صورت معنیداري افزایش یافت در حالی که مقدار مس قابل استفاده کاهش یافته و تغییر محسوسی در مقدار منگنز مشاهده نشد. افزایش قابلیت استفاده روي با کاربرد ورمیکمپوست توسط احمدآبادي و همکاران - 1390 - ، ریدوان - 2004 - و ماتوس و آروندا - 2003 - نیز گزارش شده است.
شکل .2 تاثیر افزودن روي بر مقادیر آهن، منگنز، مس و روي قابل استفاده.
