بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی ساختار زمین شناسی و پی جویی مقدماتی تله های نفتی در منطقه نمکین در جنوب غربی ایران، عملیات گرانی سنجی و مغناطیس سنجی زمینی در منطقه انجام شد. پس از انجام تصحیحات مناسب ، داده ها مورد تفسیر قرار گرفتند.
در این راستا با اعمال فیلترهای گوناگون همچون برگردان به قطب، مشتق قائم اول، ادامه فراسو، ادامه فروسو و شبه گرانی روی داده های مغناطیسی و فیلترهای ادامه فراسو، ادامه فروسو و مشتق قائم اول بر روی داده های گرانی، توده ها و بی هنجاری های مشاهده شده در منطقه شناسایی شده و مورد بررسی قرار گرفتند که در نتیجه توده های سطحی و عمیق از یکدیگر تفکیک شدند و همچنین نتایج بوجود آمده دلالت بوجود دو تاقدیس و یک گسل در منطقه می کند و وجود ساختمان های تاقدیسی بعنوان تله های مناسب و همچنین ضخامت قابل توجه رسوبات مورد توجه قرار گرفت.
-1 مقدمه
در بین گرایش های مختلف ژئوفیزیک، روش گرانی و مغناطیسی هر دو میدان پتانسیلی بوده و دارای میدان های پایسته می باشند و نیز هر دو میدان دارای منشاء درونی هستند در واقع روش های گرانی سنجی و مغناطیس سنجی نقاط مشترک فراوانی دارند و معمولاً به همراه هم بکار برده می شوند. روش گرانی سنجی در شناسایی حو ضه های رسوبی و انواع ساختارهای زیر سطحی که سهمی در به تله انداختن مواد هیدروکربوری دارند به نحو موثری به کار برده می شوند.
علت این امر اختلاف چگالی بین این گونه ساختارها و تشکیلات اطراف آنهاست که منجر به شناسایی آنها توسط روش گرانی سنجی می باشد. روش مغناطیس سنجی یکی از روش های ژئوفیزیک اکتشافی است که بطور وسیع برای اکتشافات نفت و ذخایر معدنی مورد استفاده قرار می گیرند.
در اکتشافات مقدماتی نفت، این روش اطلاعاتی را در مورد عمق سنگ بستر و همچنین وسعت حوضه های رسوبی در اختیار ما قرار می دهد. این اطلاعات برای مناطقی که قبلا کار اکتشافی در آن صورت نگرفته از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این پژوهش پس از برداشت داده های گرانی و مغناطیسی، تصحیحات لازم بر روی داده ها انجام شد و نقشه های مربوطه با استفاده از نرم افزار Oasis Montaj که مربوط به شرکت Geosoft است رسم شده و فیلترهای مختلف روی داده ها اعمال شد.
با در نظر گرفتن نقشه های گرانی و مغناطیسی و زمین شناسی منطقه، نقشه ها بصورت کیفی تفسیر و بررسی شدند.
-2 روش کار
منطقه مورد نظر که درجنوب استان هرمزگان واقع شده است، بین طول های جغرافیایی 5 4 و 53 تا 4 2 و 54
شرقی و عرض های جغرافیایی 4 3 و 26 تا 5 6 و 26 شمالی قرار دارد. این منطقه از شرق به لاوران، چاه درویش، ورزنگ و دره رجلین، از شمال به دهنو مراغ، بهمنی، ده نومیر، رستمی و کوردان، از غرب به کلات، مزرعه جبران، گزدال و رستاق و از سمت جنوب نیز به خلیج فارس منتهی می شود.
از لحاظ زمین شناسی و تقسیم بندی ایران، منطقه مورد مطالعه در پهنه زاگرس که گستره های واقع در شمال بندر عباس تا غرب بندر لنگه را زیر پوشش دارد، قرار می گیرد. نواحی واقع در این منطقه جزء پایانه جنوب غربی کوههای زاگرس است که از دو زیر پهنه زاگرس مرتفع و زاگرس چین خورده تشکیل شده است. تفاوت عمده این دو زیر پهنه، در بخش مربوط به استان هرمزگان،عمدتاً درراستای تفاوت های ساختاری است ولی از نظر توالیهای سنگی تفاوت چندانی ندارند
در اکتشافات گرانی سنجی برای آشکار سازی آنومالی های محلی فیلترهای مناسب را بکار می بریم.
بعد از انجام تصحیحات برروی داده های خام گرانی نقشه ی آنومالی بوگه ترسیم شده است و با توجه به نقشه زمین شناسی منطقه موارد زیر نتیجه گیری می شود .
با توجه به شکل - 2 - در غرب منطقه 2968729 - و - 190269 - نقطه - C آنومالی ناشی از گنبد نمکی به چشم می خورد و چون گنبد نمکی چگالی پایینی دارد، با رنگ آبی در نقشه مشخص شده است .
در شرق منطقه - 2970357 و - 236630 - نقطه - A گنبد نمکی کاملا مشهود است، نمک دارای چگالی پایین است و با رنگ آبی مشخص شده است .
در شمال منطقه و متمایل به غرب 2974387 - و - 204888 - نقطه - B در نقشه آنومالی بوگه، بی هنجاری خاصی مشاهده می شود که می تواند ناشی از عملکرد گسلی باروند شمال شرق- جنوب غرب باشد که باعث شکستگی و جابجایی سازندها و ایجاد آبراهه در درون دره شده است .
پنجره های موجود در سازند میشان 2961966 - و - 214554 - نقطه - D که در اثر فرسایش باعث شکستگی و جابجایی سازنده ها و ایجاد آبراهه در درون دره شده است .
در مرکز منطقه، مناطقی که با رنگ قرمز نشان داده شده اند فاصله ی بین خطوط پربندی زیاد است و این نشان دهنده ی ضخامت لایه ها ی رسوبی در این مکان است .
در نقشه ی آنومالی بوگه روند تاقدیس و ناودیس که در نقشه زمین شناسی وجود دارد نیز مشاهده می شود، در این منطقه دو تاقدیس و در بین آن یک ناودیس وجود دارد که البته منطقه مورد مطالعه بخشی از این تاقدیس و ناودیس را در بر می گیرد .
اگر نقشه آنومالی بوگه را تا عمق 150 متر ادامه فروسو بدهیم، انتظار داریم که آنومالی های سطحی بهتر نشان داده شوند. در این نقشه - شکل - 3 همانطور که مشاهده می شود پنجره های موجود در سازند میشان که طبق نقشه ی زمین شناسی حداکثر تا ارتفاع حدود 200 متر قرار دارند ، در اینجا بهتر از نقشه ی آنومالی بوگه نشان داده می شود. اما دو گنبد نمکی در نقشه آنومالی بوگه چون عمق زیادی دارند، در نقشه ادامه فروسو بی تغییر می مانند. همچنین گسل مشاهده شده در نقشه ی آنومالی بوگه بی تغییر است و نشان دهنده ی این مطلب است که این گسل عمیق است. همان طور که در شکل های - 4 - ، و - - 5 مشاهده می شود، با اعمال فیلتر ادامه فراسو رفته رفته پنجره های موجود در سازند میشان حذف می شود و این نشان دهنده ی سطحی بودن این آنومالی است.
گسل نشان داده شده در نقشه آنومالی بوگه در نقشه های ادامه فراسو بهتر نمایش داده می شود و این به دلیل عمیق بودن این گسل است.
گنبد نمکی های نشان داده شده در نقشه آنومالی بوگه نیز در این نقشه ها بطور واضح تر قابل مشاهده هستند چون این گنبدها عمیق بوده و و با رنگ آبی نمایش داده می شوند و در ارتفاعات بالاتر گنبد نمکی ها حذف می شوند چون عمقی کمتر از ارتفاع در ادامه فراسو داشته اند.
در نقشه های ادامه فراسو در قسمت مرکز و جنوب نقشه که با رنگ سبز و زرد مشخص شده اند نسبت به شمال منطقه که با رنگ صورتی مشخص شده فاصله ی بین خطوط پربندی زیاد شده اند و این نشان دهنده ی ضخامت لایه های رسوبی در قسمت سبز و زرد است .
ضمن اینکه همچنان روند تاقدیس و ناودیس قابل تشخیص است و از نقشه ی زمین شناسی پیروی می کند . حال به تفسیر و بررسی نقشه های مغناطیسی می پردازیم.
اولین فیلتری که باید روی داده های مغناطیسی اعمال شود عملگر انتقال به قطب است. در واقع ابتدا این فیلتر را به کار می بریم و فیلترهای دیگر بر روی نقشه ی انتقال به قطب اعمال می شود.
نقشه ی انتقال به قطب با در نظر گرفتن زاویه های I 60 و D 2 که زاویه میل و انحراف مغناطیسی منطقه است رسم شده است.
با توجه به شکل - 6 - در شرق منطقه 2970357 - و - 236630 - نقطه - A آنومالی ناشی از گنبد نمکی به چشم می خورد. گنبد نمکی خاصیت مغناطیسی پایینی دارد اما بخشی از آن با رنگ قرمز نشان داده می شود، بنابراین مقداری مواد آذرین لایه های زیرین را به همراه خود بالا آورده است.
این گنبد نمکی در نقشه ی آنومالی بوگه هم قابل مشاهده بود و در این نقشه هم وجود این گنبد نمکی تأیید می شود. پنجره های موجود در سازند میشان 2961966 - و - 214554 - نقطه - D که در نقشه ی آنومالی بوگه تشخیص داده شده در اینجا نیز قابل مشاهده است و با رنگ سبز نشان داده می شود.
در این نقشه گسل مشاهده شده در نقشه آنومالی بوگه قابل تشخیص نیست و در واقع اگر اختلاف مغناطیسی در اطراف گسل وجود نداشته باشد این گسل با بررسی مغناطیسی قابل تشخیص نیست.
ضمن اینکه گنبد نمکی در غرب منطقه که در نقشه آنومالی بوگه نشان داده شده در محدوده ی برداشت مغناطیسی قرار ندارد.
در شمال نقشه انتقال به قطب که با رنگ قرمز نشان داده شده است نشان می دهد که مغناطیس بالایی دارد و سنگ کف بالا آمده است و در قسمت مرکز و رو به جنوب که با رنگ سبز و زرد نشان داده شده فاصله ی بین خطوط پربندی زیاد شده پس ضخامت رسوبات در این مناطق بیشتر است و این قسمت که رسوب گذاری است، برای اکتشاف نفت بهتر است چون سنگ کف عمیق است.
اگر نقشه انتقال به قطب را به اندازه ی 150 متر ادامه ی فروسو بدهیم، انتظار داریم که آنومالی های سطحی بهتر نشان داده شود.
همانطور که در شکل - 7 - نشان داده شده است در شرق منطقه آنومالی ناشی از گنبد نمکی و مواد آذرین آن به خوبی نمایان شده اند.
در قسمت شمال غرب منطقه 2974387 - و - 204888 می تواند گسل نشان داده شده در آنومالی بوگه باشد و همانطور که مشاهده می شود روند شمال شرق-جنوب غرب دارد و با رنگ زرد نشان داده شود.
