بخشی از مقاله
چکیده
سازند تیرگان، به سن کرتاسه پایینی - بارمین-آپتین - ، در حوضه رسوبی کپه داغ بیشتر از سنگ آهک های االیتی-اربیتولین دار تشکیل شده که بطور همشیب بر روی سازند سیلیسی آواری شوریجه و در زیر سازند آهکی – مارنی سرچشمه قرار دارد. به منظور تشخیص رخساره های رسوبی برشی در جنوب غربی روستای بمقچ انتخاب و برداشت گردیده است. نتایج مطالعات نشان می دهد که این رسوبات در یک پلاتفرم کربناته کم عمق از نوع رمپ در چهار رخساره سنگی کربناته - شامل 12 زیر رخساره - و 4 زیر محیط دریای باز، پشته، لاگون و پهنه جزرو مدی نهشته شده اند.
مقدمه
حوضه رسوبی کپه داغ در شمال شرق ایران، بخش وسیعی از ترکمنستان و شمال افغانستان واقع شده است. این حوضه درون قاره ای پس از بسته شدن اقیانوس پالئوتتیس و در طی تاًثیر کوهزایی سیمرین پیشین در زمان تریاس میانی تشکیل شده است - روتنر، . - 1993 سازند تیرگان به سن بارمین- آپتین از سنگ های ضخیم لایه تا توده ای االیتی و بیوکلاستی با میان لایه های نازک از سنگ های مارنی، مارن و شیل آهکی تشکیل شده است
برش چینه شناسی مورد مطالعه در مرکز حوضه، در 25 کیلومتری شمال شرقی چناران، از طریق راه آسفالته که در شمال چناران واقع است پس از طی مسافت 14 کیلومتر به دو راهی می رسیم، در سمت راست این دو راهی پس از طی 11 کیلومتر بیرون زدگی های سازند تیرگان دیده می شود
در برش مرزهای تحتانی - با سازند شوریجه - و فوقانی - با سازندهای سرچشمه - به خوبی قابل مشاهده می باشد. در این برش سازند تیرگان 132/23 متر ضخامت دارد و این برش در حد فاصل 36° 46' 28/8" عرض شمالی و 59°14' 48/8" طول شرقی قرار دارد. هدف از انجام این پژوهش، مقایسه لیتواستراتیگرافی این برش با برشهای دیگر در قسمت غربی و شرقی حوضه است.
شکل-1 موقعیت برش مورد مطالعه در شمال شرق 36 39 چناران به شکل آهک نشان داده شده است.
چینه شناسی سازند تیرگان
در منطقه مورد مطالعه از پایین به بالا این سازند شامل شش بخش است که قاعده سازند 39/06 متر و شامل تناوب آهک االیتی، زیست آواری به همراه شیل است. این بخش گذر تدریجی از رخساره سازند شوریجه به تیرگان را نشان می دهد - در مقاطع این بخش با دولومیت همراه است - . بیشتر لایه ها از سنگ های آهک االیتی، آهک های حاوی سندستون و آهک های زیست آواری را نشان می دهد. 93/17 متر فوقانی ستون را از پایین به بالا به ترتیب 1/55 متر ماسه سنگ دانه متوسط به رنگ خاکستری روشن، 14/61متر مارن به رنگ خاکستری روشن، 11/1 متر ماسه سنگ می باشد که همراه با لایه بندی مورب و به رنگ خاکستری روشن اند و 51/31 متر آهک توده ای همراه با فسیل فراوان است. 6/53 متر پایانی که تناوبی از سنگ آهک ها به همراه لایه هایی از مارن های سبز رنگ است - جدول. - 1 با توجه به وجود رخساره االیتی فراوان و سیمان اسپاری در سنگ کربناته این سازند محیط رسوبگذاری این سازند محیط کم عمق و پر انرژی دریایی بوده است.
تفسیر محیط رسوبگذاری و مدل رسوبی
با توجه به اینکه عمق آب تعیین کننده نوع موجودات زنده، رسوبات و در نهایت رخساره های تشکیل شده بوده و این رخساره ها نشان دهنده شرایط محیط رسوبی در زمان تشکیل آن ها است ؛ بچمن و هیرش، - 2006 لذا در اینجا سعی می شود با استفاده از خصوصیات این چهار مجموعه رخساره ای مدل رسوبگذاری مربوط به رسوبات مورد مطالعه تفسیر و ارائه گردد.
جدول-1 ستون چینه شناسی سازند تیرگان در برش جنوب غربی روستای بقمچ
