بخشی از مقاله
چکیده:
باتوجه به رشد جمعیت شهرنشینی، راهبرد بلند مرتبه سازی، در زمان حاضر رواج یافته است. بعلت تجمیع کاربران در سطحی محدود و بهره گیری قابلت وجه از منابع انرژی در ساختمان های بلند، لازمست تا رویکرد پایداری در فرآیند طراحی و مرحله بهره برداری مورد توجه قرار گیرد.نظر به اهمیت رفتار کاربران در تحقق اهداف معماری پایدار و باتوجه به آنکه در پژوهش های انجام شده، بنرت به جنبه های روان شناختی و رفتارهای مرتبط با این رویکرد پرداخته شده است؛ لذا در این نوشتار تلاش شده است پیوندمیان حوزه های روان شناسی و معماری مد نظر قرار گیرد. پژوهش حاضر، با مبنا قراردادن هرم نیازهای مازلو، به شناخت راهبردهایی در جهت ترویج رفتارهای پایدار پرداخته است. بعلاوه در ادامه با موثر دانستن »نگرش« در شکل دهی به رفتار، راهبردهای »آموزش« و »مدیریت منابع« را پیشنهاد نموده و در پایان دانش روانشناسی محیطی را به مثابه بستری برای ترویج رفتارهای پایدار توسط کاربران معرفی کرده است. واژه های کلیدی بنای بلند مرتبه، روان شناسی محیطی، معماری پایدار، نیازهای رفتاری
مقدمه
راهبرد بلندمرتبه سازی و توسعه فضایی در ارتفاع به عنوان محصول رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی و همچنین کمبود زمین مناسب جهت ساخت و ساز ، در ده های اخیر رواج یافته است. رشد شکل گیری این گونه ساختمانی با توجه به خصوصیات و ویژگی های آن، طبیعتاً در کنار آثار مثبت آن با محدودیت ها و تهدیداتی نیز مواجه است. - گلابچی، 1380، . - 53 مهمترین مساله ای که این گونه ساختمانی باتوجه به تجمیع کاربران در سطح محدود با خود به همراه دارد؛ بهره گیری و مصرف زیاد انرژی چه در حین ساخت و چه در زمان بهره برداری است. لذا ضروری است تا در طراحی ساختمان های بلند مرتبه راهکارهایی برای مواجه با این مساله به منظور صرفه جویی در مصرف منابع تجدید ناپذیر با هدف مانایی و ماندگاری آنها برای نسل های آینده که مهمترین هدفتوسعه پایدار است، اتخاذ گردد.
از آنجا که تهدیداتی که ساختمان های بلند مرتبه با خود به همراه دارند علاوه بر حوزه انرژی، در حوزه کاربران نیز به چشممی خورد و مسایلی مانند کیفیت قضایی و امنیت را تحت الشعاع خود قرار می دهد؛ لذا لازم است تا اهداف پایداری در این حوزه نیز مورد توجه قرار گرفته و به منظور تحقق این اهداف باید نیاز کاربران نیز مورد توجه واقع شود و از علوم رفتاری و دانش روانشناسی محیطی استفاده شود - شولر، 1375، - 137 با توجه به اینکه بهره گیری از علوم رفتاری در راستای اصلاح و انگیزش رفتارهای پایدار در کاربران ساختمان های بلند مرتبه برای تحقق اهداف پایداری از جایگاه ویژه ای برخوردار است، لذا لازمست تا در ابتدا بستر شکل گیری رفتارهای کاربران که همانا نیازهای انسانی است مورد بازشناسی قرار گیرد در این نوشتار مدل نیازهای ابراهام مازلو به عنوان مبنای بررسی نیازهای روانی انسانی مورد بررسی قرار می گیرد.
این مدل در سطوح مختلف، نیازهای روانی انسانی را مورد مطالعه قرای می دهد. با توجه به موضوع نوشتار حاضر، نیازهای روانی انسانی در بخش از هرم مازلو که با اهداف پایداری در ارتباط است مورد تحلیل قرار می گیرد.در واقع از آنجا که مبنای شکل گیری رفتارها، نیازهای انسانی است - لنگ، 1384، - 25؛ لزم است با شناخت درست این نیازها و ایجاد عوامل انگیزشی در سطوح مختلف؛ به ترویج و اشاعه رفتارهای پایدار از سمت کاربران پرداخته شود. این سطوح هم در فرآیند طراحی معماری توسط طراح و هم در زمان بهره برداری توسط کاربران قابل مطالعه و بررسی است.
روش تحقیق:
پژوهش حاضر در گام نخست، ماهیت دانش روان شناسی محیطی و حوزه های کارکردی آن را مورد بررسی قرار می دهد و سپس به بیان رویکرد پایداری در بناهای بلند مرتبه می پردازد و در ادامه نقش دانش روان شناسی محیطی در طراحی ساختمان های بلندمرتبه با رویکرد پایداری را بازشناسی می نماید.در گام بعدی، لازم است نیازهای انسانی که عامل جهت دهی به رفتارها می باشند، به درستی شناخته شوند؛ لذا این نوشتار با مبنا قرار دادن مدل هرم نیازهای مازلو و سطوحی از آن که به نیازهای رفتاری پایدار مرتبط است، به شناخت شیوه ها و راهبردهایی در جهت ترویج اینگونه رفتار می پردازد. پژوهش در گام نهایی به ارزیابی میزان اثر بخشی راهبردهای ارائه شده برای ایجاد انگیزش و ترویج رفتارهای پایدار توسط کاربران می پردازد.
ماهیت روان شناسی محیطی و حوزه های کارکردی آن انسان باتوجه به نیازها، ارزشها و هدف های خود محیط را دگرگون می کند و به طور متقابل تحت تاثیر محیط دگرگون شده قرارمی گیرد. بویژه فن آوری پیشرفته موجب می گردد تاثیر انسان بر محیط شدت و سرعت یابد. برخی این دگرگونی سریع محیط را مخرب و موجب انحلال درنظام زیست محیطی »انسان - محیط« می دانند و بر این نکته تأکید دارند که هر نوع دگرگونی اساسی و عمیق در محیط طبیعی، باید با توجه به تأثیر بلند مدت آن بر انسان و پیش بیی نتایج مثبت و منفی آن انجام گیرد. دگرگونی سریع محیط از ویژگی های بنیادی دوران اخیر است.
هر روز شهرا و محله ها و بناهای جدید ساخته می شود این گونه »موقعیت های کالبدی« برخی الگوهای رفتاری و نقش های اجتماعی نوینی را بر ساکنان خود تحمیل می کنند؛یا برخی الگوها و معیارهای رفتاری را تقویت و برخی دیگر راتضعیف می نمایند. و به طور خلاصه جهت و ابعاد جدیدی به رفتار ساکنان خود می بخشند . - مرتضوی، 1380، - 2 طی بیست سال اخیر، رشته روان شناسی نیز مانند رشته های علمی، به این پدیده؛ یعنی تأثیر انسان بر محیط و تأثیر متقابل محیط بر انسان، بی توجه نمانده و به یافته های علمی چشمگیری دست یافته است. برخی عقیده دارند قدمت روان شناسی محیطی به اندازه قدمت خود رشته روانشناسی است، ولی معمولاً کوشش شده است برای آن تاریخچه مشخص تری بیان شود .
گیفورد، اگون برونسویک و کورت لوین از پایه گذاران این رشته می باشند. دردهه های 60 و 70 پژوهش هایی که به بررسی تأثیر متقابل »محیط و انسان« اختصاص داده می شدند، به عنوان بررسی های تخصصی رشته های »روان شناس محیطی«، »روان شناسی
