بخشی از مقاله
چکیده
رشد بی رویه جمعیت که به دنبال آن افزایش ساخت و ساز و توسعه شهری بدون توجه به اکوسیستم ها و عدم برنامه ریزی و مدیریت صحیح و سهولت مداخله در طبیعت به واسطه تحولات فن آوری و غلبه منافع فردی به مصالح جمعی منجر به تولید زباله، تخریب اکوسیستم های طبیعی، مصرف بی رویه انرژی و گرم شدن کره زمین و افزایش آلودگی و جزایرگرمایی و کاهش انرژی فسیلی شده است. در این بین معماری پایدارشامل به کارگیری روشهای مختلف برای هماهنگی با محیط است و در ایجاد تعادل بین الزامات محیطی و اقتصادی تلاش می نماید. در این جنبش جهانی ، معماران نیز همسو با سایر دانشمندان در پی یافتن راهکارهای جدید برای تامین زندگی مطلوب انسان بوده اند.به طراحی اکولوژیک باید به عنوان یک ارتباط همه جانبه و در برگیرنده مدیریت صحیح انرژی و مواد مصرفی در سیستم مصنوع و همگان با اکوسیستم های جهان زنده نگریست .
و در این مبحث فشردگی و کاربری مختلط یکی از الگوهایی شهر پایدار است،که ساختمانهای بلند مرتبه با رویکرد اکولوژیک - بوم شناختی - یکی از مصداقهای آن است،که چنانچه ساختمان خود را بر محیط اطراف تحمیل نکند میتواند مثمر ثمر باشد. یک طراح باید نگرش محدود خود را از طبیعت افزایش دهد تا بتواند در پروژه های خود مفاهیم وسیعتری از اکولوژی محیط را بگنجاند.هدف از ارائه این مقاله بررسی جایگاه مفاهیم بوم شناختی در ساختمانهای بلند مرتبه و ویژگیهای معماری آن همراه با معرفی نمونه های مطلوب میباشد تا بعنوان مدلی برای ساختمانهای آینده مورد توجه قرار گیرد.روش تحقیق در این پژوهش با توجه به ماهیت بحث به صورت توصیفی-تحلیلی و در بستر مطالعات کتابخانه ای می باشد.
واژههای کلیدی: معماری پایدار.معماری اکولوژیک.اکوسیستم.مدیریت انرژی.ساختمان بلند مرتبه
-1 مقدمه:
انسان امروزی با نگاهی دل اندوهانه به طبیعت میاندیشد. وجود فیزیکی نوع بشر، هم به شاخه و همه به ریشه طبیعت وابسته است. در واقع نوع و جامعه بشری، شاخه درخت طبیعت است - . - 1پایداری به طور فزآیندهای به عنوان تنها موضوع فراگیر طراحی در معماری قرن بیست و یک مطرح شده است. - 2 - صرفه جویی در مصرف انرژی و پرهیز از آلودگی محیط زیست در زمان تولید، انتقال، به کارگیری و بازیافت مصالح ساختمای از اصول معماری پایدار است. بی تردید استفاده از مصالح طبیعی، محلی و بومی که بیشترین سازگاری اقلیمی و آشنایی فرهنگی را با محیط اطراف خود دارند میتواند مناسبترین پاسخ به این اصل باشد. ساختمانها، امروزه %60 منابع استخراج شده از زمین را به مصرف میرسانند.شهر های امروزی سه چهارم انرژی جهان را مصرف می کنند و عامل حداقل سه چهارم از آلودگی جهانی هستند .
آنها محل تولید و مصرف بیشترین کالاهای صنعتی هستند .شهر ها منظره های اطراف را خدشه دار کرده اند شهر ها اورگانیسم های بزرگی هستند که جهان را برای تامین غذا و انرژی می بلعند مصرف کننده ها و آلاینده هایی بیرحم. - 3 - در نتیجه، تلاش برای استفاده از مصالح ساختمانی و شیوههای ساختمان سازی که کمترین آسیب را به محیط زیست برسانند، روزبروز در سرتاسر جهان در حال افزایش است. - 4 - در روند شکل گیری یک بنا تا پایان ساخت ،سه مرحله تعیین کننده را میتوان نام بردمرحله نخست ساختن بنا، مرحله دوم بهرهبرداری و دیگری تخریب آن است. در هر یک از این مراحل ما نسبت به محیط اطراف بنا تعرض کرده و سیستم تعادلی آن را بر هم زدهایم.در این راستا اتخاذ استراتژیهای مرتبط با معماری پایدار نقش مهمی را در حفظ اکوسیستم ایفا می کنند.
در اواخر دهه 60 و اوایل دهه 70، نوعی حس عدم اعتماد نسبت به پیشرفتهای علمی و فناوری بوجود آمد و تمایل شدیدی در مردم نسبت به »بازگشت به طبیعت« حسن میشد، بخصوص با بوجود آمدن جنبش اعتراضی »هیپی ها« و حوادث سال 1968 مبنای این تغییرات اغلب به فرهنگ شرق بر می گشت، جائیکه هماهنگی و سازگاری با طبیعت هم برای سلامت و رفاه نوع بشر ضروری است. در دهه هفتاد، بحران نفت موجب سرعت گرفتن تحقیقات جدید در رابطه با منابع انرژی غیر فسیلی شد. از آغاز دهه 1960 میلادی که معلوم شد که فقط یک زمین برای زیستن وجود دارد. تلاش برای جلوگیری از تخریب آن شروع شد. موجودیت و تکامل انسان در گرو فهم، دوستی، رفاقت و مدار با طبیعت است. - 4 - معماری پایدار باید فعالیتی در جهت ترمیم، بازسازی و تجدید سیستمهای طبیعی و زمین و استفاده محتاطانه را منابع چرخه حیات در طبیعت و زمین باشد. - - 5
-2 مفهوم معماری پایدار:
به گفته نصر امروزه تقریبا هر کسی که در مراکز شهری ... زندگی می کند به طور غریزی فقدان چیزی را در زندگی خود احساس می کند این احساس مستقیماً به خاطر ایجاد مصنوعی است که تا سرحد امکان طبیعت از آن حذف شده است . - 6 - مفهوم معماری پایدار چه به عنوان عمل خلق فضای انسانی و تنظیم رابطه انسان و محیط فیزیکی و چه به عنوان محصول این فرآیند، همواره با محیط پایدار در آمیخته و در یک چهارچوب کلی می توان آن را به معنای خلق محیط پایدار انسان ساخت، تعبیر کرد. نیل به پایداری محیط کالبدی انسان ساخت به عنوان بخشی از محیط زیست انسانی و در بر گیرنده و سامان دهنده فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی، در گرو برقراری حالت تعادل پویا میان فضای کالبدی انسانی، محیط فراگیر و کاربران فضاست. پویایی این تعادل در نحوه پاسخ گویی و کنش مندی محیط کالبدی به خواست و نیازهای کاربران و نیز شرایط متغیر محیط فراگیر است.
ریچارد راجرز معمار مطرح انگلیسی در تعریف معماری پایدار موضوع را به این گونه مطرح میکند: طرح پایدار، طرحی است که می کوشد به نیازهای کنونی پاسخ دهد بی آنکه ذخیره منابع طبیعی را که متعلق به آیندگان است، نابود کند. یک چنین طرحی می بایست نگاهی داشته باشد به اصول پایداری اجتماعی و اقتصادی و نیز تاکید اصلی اش بر استفاده انرژی و تاثیرات آن بر محیط ساختمان ها و شهر ها باشد. "در معماری پایدار، ساختمان باید تعامل مناسبی با سایت داشته باشد. »گلن مرکات« معمار استرالیایی میگوید: ساختمان باید زمین را به گونهای آرام و سبک لمس کند. طراحی پایدار را باید مشارکتی سودمند و مولد با طبیعت و زمین دانست. - 7 - مطرح شدن این موضوع باعث گردیده که علاوه بر توجه به طبیعت توجه به انسان نیز در راس موارد قرار بگیرد و انسان
مدرن که در پس جوامع صنعتی به ابزار بدل شده است نقطه اصلی توجه توسعه پایدار باشد بطوریکه می توان اینگونه بیان نمود که طراحی و توسعه پایدار به خاطر ابعاد انسان مدارانه در مسیری همسو با طبیعت در دنیای امروز ارزش و اعتباری خاص یافته است . - 8 - مشخصات ساختمانهای پایدار این است که کمترین اثر مضر را بر روی ساخت و محیط طبیعی بر حسب خود ساختمانها وساختمانهای مجاور و نواحی عریض تر و وضع جهانی داشته باشد. ساختماهای پایدار ممکن است به عنوان شیوه های ساختمان سازی که برای ایجاد شرایط صحیح و درست - که شامل اقتصاد، اجتماع و عملکرد محیطی می باشد - در راههای وسیع تعریف گردد. بنابراین استفاده معقول از منابع طبیعی و مدیریت مناسب سرمایه ساختمانها، در حفظ منابع کمیاب، کاهش مصرف سوخت - نگهداری و حفظ انرژی - و بهبود شرایط محیطی یاری رسان می باشد.
ساختمانهای پایدار شامل در نظر گرفتن تمام چرخه حیات ساختمان، استفاده از شرایط محیطی، شرایط عملکردی و محاسبه ارزشهای آینده می باشد. در گذشته بیشترین توجه در سایر کشورها براندازه ساختمانها متمرکز بوده و بحث کیفیت نقش اندکی را در ساختمان سازی ایفا کرده است، اگرچه ازلحاظ کمی، ساختمانها و خانه ها بازار کشورها را اشباع کرده اند. تقاضا برای درنظر گرفتن ساختمانها ازلحاظ کیفیت اهمیت پیدا کرده و از این رو سیاستها یی که با پایدار کردن شیوه های ساختمان سازی همکاری می کنند باید گسترش یابند. با شناخت اهمیت موقعیت بازار موجود هر دو مبحث ابتکار محیطی بخش ساختار و تقاضای مصرف کننده ها عوامل کلیدی می باشند. دولت ها قادر هستند که انگیزه های قابل توجه ایی را درخصوص ساختمان سازی پایدار بوسیله تشویق این توسعه ایجاد نمایند.
اصولی چند در جهت پایدارسازی ساختمان ها:
·کاهش حمل و نقل در طی عملیات تخریب، تعمیر و ساخت ساختمانها در مراحل اجرا باید برای کاهش سر و صدا، گرد و غبار، ارتعاش، آلودگی و زباله به شدت کنترل گردد.
·تمام جوانب سایت مانند مطالعات تاریخی، اهداف خرده اقلیم، بادهای غالب، و نوع آب و هوا جهت گیری خورشیدی و پیش بینی حمل و نقل عمومی و فرم ساختمانهای اطراف باید در نظر گرفته شود.
·طراحی ساختمان به گونه ای که مخارج مالک و تماس آن بر محدوده زندگی محیطی به حداقل خود برسد به وسیله راههای قابل نگهداری و به هم پیوستن تکنیک و تکنولوژی برای نگهداری انرژی و آب و کاهش نشر آنها به زمین، آب و هوا میسر می شود.
·در هرجایی که امکان پذیر باشد استفاده از تکنیک های ساختمانی بومی، استفاده و الهام از فرمهای محلی و به کارگیری متریال و طراحی اهمیت دارد.
·توجه به عملکرد ساختمان و راحتی ساکنان آن قبل از هر مسئله ای قابل اهمیت می باشد که به وسیله همکاری مالک و طراح میسر می گردد که شامل توجه به این مطالب می باشد :ایمن سازی، انعطاف پذیر بودن و وفق پذیری برای در نظر گرفتن احتیاجات آیندگان و قابلیت ترقی و تسهیل ارتباط بین کارکنان و
· ساختمان سازی با در نظر گرفتن کیفیت و دوام مناسب صورت پذیرد. طول عمر بیشتر به فرم بستگی دارد. - 9 -
-3معماری اکولوژیک - بوم شناسانه - :
اکولوژی - بوم شناسی - علمی است جامع نگر که به مطالعه روابط و وابستگی واکنش متقابل نظام های جاندار و بی جان کره زمین می پردازد. اکولوژی امروز به رابطه موجودات با طبیعت پرداخته و آن را تجزیه و تحلیل می نماید. اکولوژی شاخه ای از علم بیولوژی است که به مطالعه محیط های زندگی و در ارتباط با موجودات زنده می پردازد. و طراحی اکولوژیکی، مفهومی است که به معنای کاهش آسیب های ناشی از طراحی با استفاده از مزایای طبیعت در طراحی است.به طور کلی، اکولوژی - بوم شناسی - تاثیر متقابل موجودات زنده و محیط اطراف آنها را مورد مطالعه قرار میدهد. محیط شامل خصوصیات فیزیکی است که از فاکتورهای زیستی - biotic - و غیر زیستی - abiotic - تشکیل شده است.
بنابراین اکولوژی نظم گستردهای است که شامل نظمهای کوچک بسیاری است، مانند اکوفیزیولوژی که بررسی می کند که چطور عملکردهای فیزیولوژیک موجودات زنده بر چگونگی تاثیر متقابل آنها بر محیط تاثیر گذار است. بوم شناسی محیط زیست - ecosystem ecology - جریان انرژی و مواد بین عناصر زیستی و غیر زیستی اکوسیستم را مورد مطالعه قرار میدهد. - 10 - معماری اکولوژیک، به معماری همچون یک ارگان زنده توجه می کند تا محیط مناسبی برای زندگی انسان به عنوان ارگانیسم و زنده دیگری فراهم شود و به این لحاظ به هویت محیطی فضای ساخته شده بها میدهد و اگرچه در ظاهر از پیشرفته ترین تکنیکهای طراحی و اجرا برخوردار است با اصول معماری سنتی ارتباط تنگاتنگی مییابد. به این لحاظ برای ایجاد یک معماری زنده و ارگانیک و شروع پاسخ گویی به نیازها و حال و هوای جامعه امروز میتوان از یک بازنگری وشناخت عمیق معماری سنتی آغاز پس از درک آن به زبان و بیان معاصر ترجمان کرد. - 11 - طراحی اکولوژیک بر مبنای اصولی شکل می گیرد که عبارتند از:
