بخشی از مقاله
سنجش ارزشمندی دانش روانشناسی محیطی در رویکرد بلند مرتبه سازی با توجه به معماری پایدار
چکیده
معماری پایدار یکی از گرایشها و رویکردهای نوین معماری است که برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار می باشد، در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست، یکی از نیازهای اساسی بشر در جهان صنعتی کنونی است که این نیز ناشی از نیاز انسان امروز در مقابل پیامد های سوء جهان صنعتی و مصرفی عصر حاضر است. حفظ و حراست از منابع طبیعی جهان، مصونیت از آلودگی هوا و محیط، حفاظت از لایه ازن، بهداشت جسمی و روانی، آینده بشریت و ... از موضوعاتی است که در این راستا مطرح بوده و ضرورت آن یک وظیفه جهانی است. از آنجا که تهدیداتی که ساختمان های بلند مرتبه با خود به همراه دارند علاوه بر حوزه انرژی، در حوزه کاربران نیز به چشم میخورد و مسایلی مانند کیفیت فضایی و امنیت را تحت الشعاع خود قرار می دهد؛ لذا لازم است تا اهداف پایداری در این حوزه نیز مورد توجه قرار گرفته و به منظور تحقق این اهداف باید نیاز کاربران نیز مورد توجه واقع شود و از علوم رفتاری و دانش روانشناسی محیطی استفاده شود.
کلید واژه: روانشناسی محیط، بلند مرتبه سازی، توسعه پایداری مقدمه:
با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی، راهبرد بلند مرتبه سازی، در زمان حاضر رواج یافته است . بعلت تجمیع کاربران در سطحی محدود و بهره گیری قابل توجه از منابع انرژی در ساختمان های بلند، لازمست تا رویکرد پایداری در فرآیند طراحی و مرحله بهره برداری مورد توجه قرار گیرد. نظر به اهمیت رفتار کاربران در تحقق اهداف معماری پایدار و با توجه به آنکه در پژوهش های انجام شده، بندرت به جنبه های روان شناختی و رفتارهای مرتبط با این رویکرد پرداخته شده است؛ لذا در این پژوهش تلاش شده است پیوند میان حوزه های روانشناسی و معماری پایدار مدنظر قرار گیرد.
روانشناسی محیط
با پیش فرص تأثیر غیرمستقیم محیط کالبدی بر رفتار انسان که در نهایت خود را ملزم به بررسی محیطهای معماری و شهری می ساخت از یک سو و از سوی دیگر توجه به طراحان محیطی در جهت برطرف ساختن نیازهای مشتریان و استفاده کنندگان فضاهای طراحی شده باعث گردید تا آشنائی روان شناسی با حرفه طراحی و برعکس آغاز گردد و در نتیجه نطفه دانش نو و یا پارادایمی جدید به نام «روان شناسی محیطی » بسته شود . دانش روان شناسی محیطی مانند بسیاری از رشته های علمی دیگر شامل دو بخش نظری و کاربردی یا عملی بوده و در واقع در پی آشکارسازی ابعادی است که در روانشناسی عمومی به فراموشی سپرده شده است؛ ابعادی مانند شرایط کالبدی - معماری، فرهنگی و اجتماعی و نیز ابعاد نمادی محیطی بلند مرتبه سازی راهبرد بلندمرتبه سازی و توسعه فضایی در ارتفاع به عنوان محصول رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی و همچنین کمبود زمین مناسب جهت ساخت و ساز، در دهه های اخیر رواج یافته است . رشد شکلگیری این گونه ساختمانی با توجه به خصوصیات و ویژگیهای آن، طبیعتاً در کنار آثار مثبت آن با محدودیت ها و تهدیداتی نیز مواجه است. مهمترین مساله ای که این گونه ساختمانی با توجه به تجمیع کاربران در سطح محدود با خود به همراه دارد؛ بهره گیری و مصرف زیاد انرژی چه در حین ساخت و چه در زمان بهره برداری است. بنابراین باید اصول پایداری را در این زمینه در نظر گرفت. برای این مهم لازمست تا در ابتدا بستر شکلگیری رفتارهای کاربران که همانا نیازهای انسانی است مورد بازشناسی قرار گیرد . در این نوشتار مدل نیازهای ابراهام مازلو به عنوان مبنای بررسی نیازهای روانی انسانی مورد بررسی قرار می گیرد. این مدل در سطوح مختلف، نیازهای روانی انسانی را مورد مطالعه قرار میدهد.
در واقع از آنجا که مبنای شکل گیری رفتارها، نیازهای انسانی است لازم است با شناخت درست این نیازها و ایجاد
عوامل انگیزشی در سطوح مختلف؛ به ترویج و اشاعه رفتارهای پایدار از سمت کاربران پرداخته شود.
نیازهای رفتاری در ساختمانهای بلندمرتبه پایدار در طراحی معماری برای رسیدن به پایداری می بایست انواع نیازهای مادی و معنوی مخاطبان را شناخته و در جهت برآوردن خواسته های آنان کوشید. چنانچه بخواهیم رویکرد پایداری را در حوزه معماری جستجو نمائیم لازم است تا همه سطوح نیازهای هرم مازلو را مورد توجه قرار دهیم. با دقت در سطوح مختلف هرم ذیل می توان سطح دوم آن را مبنای ارائه مدل برای اشاره نیازهای روان شناختی قرار داد.
رویکرد پایداری در ساختمانهای بلندمرتبه بلندمرتبه
سازی در جهان پدیده ای است که از اواخر قرن ۱۹ و در اوایل قرن ۲۰ چهره خود را به ثبت رسانده و نخستین گام ها در تولید آسمان خراشها از حدود سال ۱۸۸۰ تا ۱۹۰۰ در شیکاگو برداشته شد.
عوامل رشد بلند مرتبه سازی
۱- افزایش جمعیت
۲- نیاز به اسکان بیشتر مردم در شهرها
۳- ضرورت استفاده بیشتر از زمین در مراکز پرتراکم شهرها
- ضرورت بازسازی و نوسازی در مناطق شهری
۵- تقاضای مردم برای سکونت و یا کار در مراکز شهرها
ا- ضرورت کاهش هزینه های ناشی از گسترش افقی شهرها
نقد و بررسی تفکر بلند مرتبه سازی
آنتونی وود در قالب جدولی مطابق جدول زیر، بطور کلی معایب و محاسن بلندمرتبه سازی را با شیوه ای تطبیقی مطرح مینماید که علاوه بر معایبی که در این جدول به آن اشاره شده است، می توان به ایجاد سایه و نیز جلوگیری از دسترسی به تابش آفتاب به ساختمانهای مجاور بناهای بلند مرتبه و همچنین اثرات ایجاد جزایر گرمایی در بافتهای شهری با فشردگی زیاد نیز اشاره نمود.
در مورد روشهای همخوانی مجموعه های بلند مرتبه با معماری پایدار نظرهای موافق و مخالف فراوانی در سراسر دنیا اعلام و کارهای پژوهشی فراوانی در این باب انجام شده است. کن یانگ از مشهورترین معماران و نظریه پردازانی است که سعی در به کارگیری اصول معماری پایدار و معماری سبز در ساختمان های بلند مرتبه نموده است، هرچند تعداد اندکی از طرح وی اجرا شده است اما اندیشه ها و آراء او افقهای جدیدی را برای طراحان ساختمانهای بلند گشوده است.
یانگ در مقاله خود با عنوان «طراحی آسمان خراشهای زیست محیطی» این گونه ساخت و ساز را اساساً یکی از غیر زیست بومی ترین شیوه های ساختمانی معرفی می نماید ولی در ادامه به ارائه راهکارهائی جهت تعدیل تأثیرات منفی زیست محیطی و ارتقاء کیفیت فعالیت کاربران می پردازد و راهبردهائی را در قالب سه نوع سیستم غیرفعال ، اختلاطی
و ترکیبی برایساختمانهای بلندمرتبه پیشنهاد مینماید.
