بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با توجه به افزایش روزفافزون جمعیت بشري وفکمبود منابع آبی، موضوع استحصال آب باران درکلیه نقاط دنیا مورد توجه جدي قرارگرفته وفسرمایه گذاریهاي هنگفتی ازفطرف مجامع بین المللی وفدولت هاي محلی براي توسعه آن به عنوان راه حل مبارزه با خشکی وفخشکسالی درفحال انجام استچفازفآنجا که بارندگی ولو به مقدارکمف تقریباًفدرفهمه جا اتفاق می افتد،فقبل ازفاینکه به شکل تبخیر وفسیلاب ازفدسترس خارج شودفوفیا درفمسیرفجریان خودفدچارفآلودگی گردد، به کمک روشفهاي ذخیره باران، می تواندفجمع آوري،ف هدایت،فذخیره وفمورد استفاده قرارگیردچفبا این روش می توان صرفنظر ازفوجود سایر منابع آبی یا دوري وفنزدیکی به این منابع، آب مورد نیاز براي مصارف شرب،فکشاورزي وفصنعت را در ف نزدیکی همان مجموعه تامین نمود وفدیگر مشکلی تحت عنوان کم آبی یا بی آبی وانتقال آب ازف فواصل دور وجود نخواهد داشت.
فسطح اراضی زراعی و باغی استان گلستان با حدود ححغ فهزار هکتار یکی از منابع تامین کننده محصولات استراتژیک کشور می باشد که می توان در صورت تامین آب مورد نیاز برخی از محصولات زراعی و باغی، تولید در واحد سطح بسیاري از محصولات تولید شده را از آنچه که در حال حاضر وحود دارد بیشتر نمود ولی متاسفانه به علت کمبود منابع آبی در حال حاضر این امکان وجود نداردچفاحداث سد و یا بندهاي هاي جدید و یا بحث انتقال آب از استان مازندران به گلستان به توجه به هزینه هاي بسیارزیاد و یا مشکلات زیست محیطی عملاً غیر ممکن می باشد ایجاد سطوع عایق مانند آنچه که در مراتع وجود دارد در بسیاري از اراضی دیم و یا اراضی شیبدار که در حال حاضر به کشت گندم، سویا و یا آفتابگردان اختصاص داده شده است و یا تغییر کاربري داده شده و گونه هاي مثمره درفآن غرص شده است این امکان را به مالکین می دهد که با یک یا دو آبیاري تکمیلی در مواقع کم آبی در افزایش و ارتقاء کمی و کیفی محصولات زراعی و باغی نقش موثري داشته باشد.
لغات کلیدي:زراعت دیمنفمحصولات باغینفاستحصال آبنففاستان گلستان
-1مقدمه
برنامه ریزيفبراي خشکسالی و مدیریت پیشگیري از وقایع ناشی از آن بسیار مشکل است چون شدت و تکرار وقایع نامشخص استچفآن چیزي که بیشترین مانع براي برنامه ریزي جهت جلوگیري از کمبود آب در مواقع خشکسالی است، تصادفی بودن آن استچفاین تغییرپذیري ذاتی که موجب واکنش به بحران و کمبود آب شده و تلاشها براي برطرف سازي آن بیشتر از برنامه ریزي براي مقابله با آن است، باید کاملاً از قبل پیش بینی و مهار شودچفمردم تمایل دارند خشکسالی را یک بخش طبیعی از سیر آب و هوایی بدانند و معتقدند خشکسالی بالاخره برطرف میفشوددرچف خشکسالی دو چیز کاملاً نامشخص باقی مانده است؛ یکی تکرار آن و دیگري سختی و شدت آنچفبنابراین برنامهفریزي جهت کاهش هزینهفهاي ناشی از خشکسالی و نیز سختی و شدت آن ضروريفاست فبا این همه می توان با برنامه ریزي و استفاده بهینه از آب هاي موجود در کاهش اثرات آن موثر بودچفاز طرف دیگر مهندسین سازه هاي آبی همواره سعی بر آن داشته و دارند تا از طریق احداث سدهاي مخزنی و انحرافی بر روي رودخانه ها اقدام به تأمین آب براي مصارف مختلف نمایند.
گروه دیگر از متخصین آب سعی در شناسائی و بهره برداري از منابع آب زیرزمینی به ویژه با فراهم شدن امکان پمپاژ آب از این منابع داشته و در اغلب نقاط نیز از دو روش مورد اشاره در تلفیق وتوأم با هم براي تأمین آب بري مصارف مختلف استفاده نموده و می نمایندچفاین دسته از مهندسین و متخصین آب راهکار اساسی دیگري را براي تأمین آب به ویژه در مناطقی که یا فاقد رودخانه هستند، یا تعداد رودخانه ها و محل مناسب براي احداث سازه هاي مورد نظر کافی و مناسب نیست، یا فاقد منابع آب زیر زمینی بوده ویا با محدودیت این منابع روبرو می باشند، ارائه نمی دهندچفبا توجه به این که حتی با فرض قابل مهار بودن تمامی آب رودخانه ها، امکان انتقال این مقدار آب به مناطق خارج از شبکه هاي رودخانه اي به سهولت و به لحاظ اقتصادي و در تمامی مناطق، امکان پذیر نیست و این که دستیابی و تجدید پذیري طبیعی منابع آب زیرزمینی به ترتیب در تمامی مناطق و در تطبیق با برداشت از این منابع نمی باشد،فملاحظه می شود.
چنین روش هائی در مجموع فاقدپایداري و کاربرد اقتصادي در بسیاري از مناطق هستندچفاین در حالی است که وجود مناطق پهناوري در خارج از شبکه رودخانه هاي بزرگ به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک که با معضل کمبود یا نبود آب روبرو هستند، ایجاب می کند تا از دیگر روش ها از جمله سامانه هاي سطوح آبگیر باران که روش سنتی براي جمع آوري و استحصال آب است توام با تکمیل و به روز کردن آنهابا بهره گیري از دانش وفنون نوین در تطبیق و سازگاري با شرایط اقلیمی به منظور تامین آّب، استفاده شودچففاین اندیشه که برخاسته از امکان پذیري استحصال وجمع آوري مستقیم ریزشهاي جوي است، امروزه به عنوان یکی از راهکاري تامین آب و بهره برداري از آبهاي قابل دسترس براي مقاصد مختلف به حساب می آید.
-2روش تحقیق:
با استفاده از منابع کتابخانه اي و جمع آوري آمار و اطلاعات نسبت به تدوین این مقاله اقدام شدچ فبا بدست آوردن اطلاعات مربوط به وضعیت اقلیم، بارندگی، دماي و همچنین بررسی وضعیت کشاورزي، آب هاي استان، وضعیت اراضی شیبدار و چچچف،نهایتاً نسبت به جایگاه استحصال آب در وضعیت جاري استان پرداخته شدچففف
-3نتایج و بحث
وضعیت اقلیمی از مهم ترین عوامل موثر در مقدار فتولید محصولات کشاورزي استچ ف در بین پارامترهاي اقلیمی تغییرپذیر، بارندگی یکی از مهم ترین فاکتورهاي موثر بر مقدار رطوبت قابل استفاده گیاه و در نتیجه میزان تولید محصول می باشدچفبنابراین، بخش کشاورزي نسبت به تغییرات بارندگی حساس تر و آسیب پذیرتر می باشدچفدما وفبارندگی دو فاکتور تعیین کننده در وضعیت اقلیمی می باشند که ذیلاً وضعیت آن در استان بررسی می گردد.
-1-3بارندگی سالانه و ماهانه استان گلستان
بررسی خطوط همفباران استان گلستان حاکی از آن است که هر چه به سمت شمال و شمال شرقی استان پیش میفرویم از میزان بارش کاسته میفگرددمناطقچف کوهستانی استان عمدتاًفخطوط همفباران ححمفتا ححهفمیلیفمتر را در برگرفته است یشترین بارندگی متوسط سالانه مربوط به ایستگاهفهاي کردکوي و علیفآباد با بیش از ححذفمیلیفمتر در سال میفباشد و کمترین بارندگی متوسط سالانه متعلق به ایستگاه آقفقلا پمزرعه نمونهژفبا حدود ححم میلی متر در سال استملاحظه میفشود که تغییرات بارندگی سالانه در استان گلستان حدود لمتفمیلیفمتر میفباشدچفبیشترین بارندگیفهاي استان در حوزه آبریز گرگانرود به وقوع میفپیوندد و به تدریج که وارد حوزه آبریز اترك در شمال استان میفشویم به شدت از میزان بارندگی کاسته میفشود
-2-3دماي استان گلستان
بررسی خطوط همفدماي استان گلستان نشانگر آن است که قلمرو استان در محدوده خطوط همفدما هفتا هلفدرجه
