بخشی از مقاله
چکیده
ایران یک کشور نیمه خشک است و بامیانگین بارندگی 248 میلی متر شرایط اقلیمی خاصی دارد از طرفی زمان ریزش نزولات جوی و محل ریزش آن نیز با نیاز های کشور مطابقت ندارد و لزوم آبیاری در فصل رشد را اجتناب ناپذیر می کند.با توجه به برنامه های توسعه باغات دیم کشور و به دلیل کمبود منابع آبی و مصرف بی رویه کودهای شیمیایی جهت احداث باغات و آلودگی آبهای زیرزمینی و فرسایش خاک لازم است که در انتخاب گونه ها و روشهای متداول در احداث باغات جدید بازنگری صورت گیرد . بدین منظور پژوهشی جهت بررسی اثر سه سیستم احداث باغ بادام دیم - احداث باغ همراه با سامانه استحصال آب، سوپرجاذب و مواد آلی - T1 - ، احداث باغ همراه با سامانه استحصال آب و بدون استفاده از مواد آلی و سوپرجاذب - T2 - و احداث باغ همراه با سوپرجاذب و مواد آلی و بدون در نظر گرفتن سامانه استحصال آب - - T3 - در منطقه الیگودرز، لرستان انجام گرفت.
نتایج گواه این بود که استفاده از سوپرجاذب همراه با سامانه استحصال آب، بیشترین میزان رطوبت نسبی خاک را داشت. در سال اول، تیمار سامانه استحصال آب با سوپرجاذب، از نظر میزان رطوبت نسبی خاک اختلاف معنیداری با تیمار سامانه استحصال آب بدون سوپرجاذب نداشت، اما هر دو تیمار اختلاف معنیداری با تیمار سوپرجاذب بدون سامانه استحصال آب داشتند. در سال دوم، بیشترین میزان رطوبت نسبی خاک مربوط به سیستم سامانه استحصال آب با سوپرجاذب بود که سبب افزایش شاخصهای رویشی نهال بادام نسبت به دو تیمار دیگر گردید.
لغات کلیدی:استاکوزورب، سامانههای استحصال آب، سوپرجاذب، اراضیشیب دار،ارقام 12،10،7،بادام شاهرود.
مقدمه
ایران به عنوان مرکز پیدایش اولیه بادام گزارش شده است هم اکنون نیاز به آب در جهان در همه بخشهای اقتصادی منجمله بخش باغبانی رو به افزایش است. حیات واهمیت این بخش بطور گسترده ای به وجود آب بستگی دارد. کمبود آب سبب شده است که بخش عمدهایی از 51 میلیون هکتار از اراضی قابل کشت در ایران، مورد کشت قرار نگیرد - رستگار، . - 1373 از طرف دیگر حدود %55 از مناطق کشور سیلخیز یا شیبدار میباشد. در سالهای اخیر، اکثر دشتهای مهم کشور با بیلان منفی از نظر سفره آبهای زیرزمینی مواجه هستند که فزونی بهرهبرداری از سفرههای زیرزمینی، وضعیت آبخوانها را با محدودیت جدی مواجه میکند. لذا یکی از راهکارهای اساسی، افزایش سطح زیر کشت محصولات کشاورزی و ایجاد اشتغال پایدار در اراضی شیبدار میباشد، که دارای کشاورزان محروم با درآمد بسیار اندک هستند. ایجاد باغهای دیم با در نظر گرفتن تکنیکهای مناسب، از جمله راهکارهای موجود در این راستا است.
به این ترتیب افزون بر استفاده از زمین در این مناطق، با توجه به اینکه حدود 85 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرد، راهکاری مناسب در جهت اصلاح الگوی مصرف آب می باشد - یداللهی و ساریخانی خرمی،. - 1390بادام با نام علمی Prunus dulcis Mill. متعلق به تیره گلسرخیان میباشد. این گیاه سازگاری بالایی با مناطق نیمه خشک دارد 13 - و . - 16 کارآیی مصرف آب بالا و عملکرد مناسب سبب شده است تا از بادام در احیاء عرصههای طبیعی و اراضی تخریب شده استفاده شود - آزدو و همکاران، 1382؛ فائوست، 1988؛ وستوود، . - 1993 به دلیل کارآمد بودن بادام در مصرف آب و با توجه به محدودیت منابع آب، توسعه کشت بادام در مناطق سازگار با آن، میتواند به پیشرفت صنعت باغبانی کشور کمک شایانی کند و از مصرف کودهای شیمیایی و فرسایش خاک بکاهد - یداللهی، . - 1386 کاربرد پلیمرهای سوپرجاذب در کشاورزی، به دلیل نقش این مواد در افزایش ظرفیت نگهداری و جذب آب در خاک به منظور مقابله با شرایط کم آبی و کاهش اثر تنش خشکی از اهمیت بسزایی برخوردار است - بورانیز و همکاران، . - 1995
سوپرجاذبها باعث افزایش ظرفیت نگهداری آب، به ویژه در خاکهای شنی میشوند - هاترمنن و همکاران، . - 1999 استفاده از سامانههای جمعآوری آب که به عنوان سیستمی برای جمعآوری روانابهای سطحی در فواصل کمتر از 100 متر و ذخیره آن در محیط ریشه تعریف میشود، نیز یک روش مناسب برای کشت و پرورش محصولات کشاورزی در مناطق خشک است - لی و همکاران، . - 2005 سامانههای جمعآوری آب در برگیرنده سطوح جمعآوری رواناب - حوضه آبگیر - و تشتک کاشت - حوضه نفوذ - میباشد. حوضه نفوذ محل تمرکز رواناب و کاشت گیاه میباشد و مانع شستشوی خاک میشود - مبیلینی و همکاران، . - 2005 سامانههای جمعآوری آب افزون بر کاهش رواناب به میزان %13/3-45/4، با افزایش نفوذ رواناب به داخل خاک، میزان رطوبت خاک را افزایش میدهند - پرینز، 1994؛ شارما، . - 1986
مواد و روشها
این آزمایش در سال 1389 طی یک فصل زراعی، در منطقه کوهستانی الیگودرز واقع در جنوب شرقی رشته کوههای زاگرس انجام شد. مواد گیاهی مورد استفاده در این آزمایش شامل ارقام بادام شاهرود 7، شاهرود 10 و شاهرود 12 بود که بر روی دانهال بادام تلخ پیوند گردیده بودند. در این آزمایش سه تیمار سیستم کاشت درختان بادام تحت شرایط دیم مورد ارزیابی قرار گرفت. سیستم کاشت اول - T1 - شامل احداث سامانه جمعآوری آب به همراه کاربرد سوپرجاذب و مواد آلی بود. سیستم کاشت دوم - T2 - نیز همانند سیستم کاشت اول در نظر گرفته شد، با این تفاوت که در این سیستم کاشت به چاله کاشت مواد آلی - ضایعات شیرین بیان و کلش - و سوپرجاذب اضافه نگردید. برای نهالها در سیستم کاشت سوم - T3 - سامانه جمعآوری آب در نظر گرفته نشد ولی به تمام چاله های کاشت در این سیستم، سوپر جاذب و مواد آلی اضافه گردید.
صفات مورد مطالعه در این آزمایش شامل میزان رشد رویشی سال جاری، سطح برگ، میزان کلروفیل، میزان آب نسبی برگ و رطوبت خاک بود.این پژوهش در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار پایهریزی شد . همچنین جهت کاهش خطای آزمایش، تعداد 2 درخت در هر واحد آزمایشی در نظر گرفته شد. فاکتور اصلی در این آزمایش، نوع سیستم کاشت - سه روش احداث باغ - و فاکتور فرعی شامل سه رقم بادام شاهرود 7، 10 و 12 بود. دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه گردید و توسط همین نرم افزار و با آزمون چند دامنهای جدید دانکن مقایسه میانگینها در سطح %5 و %1 انجام شد.
نتایج
− میزان رشد رویشی سال جاری
− در بررسی رشد رویشی دیده شده که اختلاف معنی داری بین ارقام - p<0.01 - موجود است و اختلاف معنی داری بین اثر اصلی
سیستم کاشت - p>0.05 - و اثر متقابل رقم و سیستم کاشت - p>0.05 - وجود ندارد. جدول مقایسه میانگین ها نشان می دهد که بیشترین میزان رشد رویشی در بین سیستم کاشت به سیستم کاشت 2 و کمترین آن متعلق به سیستم کاشت 1 است. با اضافه به اینکه در نتیجه اثر متقابل رقم و سیستم کاشت بیشترین میزان سطح برگ به رقم 12 و سیستم کاشت 2 و همچنین کمترین میزان سطح برگ مربوط به رقم 10 در سیستم کاشت 1 است.
− میزان کلروفیل a ، b و کلروفیل کل و سطح برگ
− بررسی میزان کلروفیل a نشان داد که اثر سیستم کاشت - p>0.05 - ، رقم - p>0.05 - و اثر متقابل رقم و سیستم کاشت - p>0.05 - معنی دار نشدند. همانطور که جدول مقایسه میانگین ها نشان می دهد که بیشترین میزان کلروفیل a در سیستم کاشت 2 و کمترین میزان کلروفیلa در سیستم کاشت 1 است. با اضافه به اینکه در نتیجه اثر متقابل رقم و سیستم کاشت بیشترین میزان کلروفیل a به رقم 12 و سیستم کاشت 2 و همچنین کمترین میزان کلروفیل a مربوط به رقم 10 در سیستم کاشت 1 است. لازم به ذکر است که تفاوت معنی دار از نظر کلروفیل a در بین تیمارها مشاهده نشد.
− در بررسی میزان کلروفیل b مشاهده می شود که اختلاف معنی داری بین ارقام - p<0.01 - موجود است و اختلاف معنی داری بین اثر متقابل رقم و سیستم کاشت و همچنین اثر اصلی سیستم کاشت - p>0.05 - وجود ندارد. جدول مقایسه میانگین ها نشان می دهد که بیشترین میزان کلروفیل b در سیستم کاشت 2 و کمترین میزان کلروفیل b در سیستم کاشت 1 است. با اضافهبه اینکه در نتیجه اثر متقابل رقم و روش بیشترین میزان کلروفیل b به رقم 12 و سیستم کاشت 2و همچنین کمترین میزان کلروفیل b مربوط به رقم 10 در سیستم کاشت3 است. لازم به ذکر است که تفاوت معنی دار از نظر کلروفیل b در بین تیمارها مشاهده نشد.
− در بررسی سطح برگ اختلاف معنی داری بین ارقام - p<0.01 - موجود است و اختلاف معنی داری بین اثر متقابل رقم و سیستم کاشت - p>0.05 - و همچنین اثر اصلی سیستم کاشت - p>0.05 - وجود ندارد.جدول مقایسه میانگین ها نشان می دهد که بیشترین میزان سطح برگ در بین سیستم کاشت در سیستم کاشت 3 و کمترین میزان سطح برگ در سیستم کاشت 1است. با اضافه به اینکه در نتیجه اثر متقابل رقم و سیستم کاشت بیشترین میزان سطح برگ به رقم 12 و سیستم کاشت 3 و همچنین کمترین میزان سطح برگ مربوط به رقم 7 در سیستم کاشت 1 است. لازم به ذکر است که تفاوت معنی دار از نظر سطح برگ در بین تیمارها مشاهده نشد.
− در بررسی کلروفیل کل اختلاف معنی داری بین ارقام - p<0.01 - موجود است و اختلاف معنی داری بین اثر متقابل رقم و سیستم کاشت - p>0.05 - و همچنین اثر اصلی سیستم کاشت - p>0.05 - وجود ندارد. جدول مقایسه میانگین ها نشان می دهد که بیشترین میزان کلروفیل کل در بین سیستم کاشت در سیستم کاشت 2و کمترین میزان کلروفیل کل در سیستم کاشت1 است. با
اضافه به اینکه در نتیجه اثر متقابل رقم و سیستم کاشت بیشترین میزان کلروفیل کل به رقم 12 و سیستم کاشت2 و همچنینکمترین کلروفیل کل مربوط به رقم 7 در سیستم کاشت3 است. لازم به ذکر است که تفاوت معنی دار از نظر کلروفیل کل در بین تیمارها مشاهده نشد.
