بخشی از مقاله
چکیده
به طور معمول گیاهان سمی به تعداد و مقدار کم در ترکیب پوشش گیاهی اغلب مراتع وجود دارند، ولی از نظر آسیبی که به دام وارد میکنند و همچنین از نظر این که با گیاهان مرتعی رقابت میکنند، مورد توجه اند و در پاره ای از موارد مبارزه با آنها ضروری است. برای انجام این تحقیق ابتدا مبادرت به تهیه فهرست فلورستیک حوزه آبخیز تلخ آب در شهرستان بهبهان گردید. سپس با استفاده از روشهای اسنادی - کتابخانه ای گیاهان سمی شناسایی و خانواده، عامل سمیت، حیوانات حساس و علائم مسمومیت مشخص گردید. تعداد 136 گونه گیاهی از 42 تیره مورد شناسایی قرار گرفت، در بین گونه های حوزه آبخیز تلخ آب 6 گونه سمی از 5 تیره گیاهی شناسایی شدند، از گونه های سمی مهم این حوزه Phalaris paradoxaو Papaver dubium را نام برد.
اگر چه گیاهان سمی درصد ناچیزی از فلور حوزه آبخیز تلخ آب رو به خود اختصاص دادهاند ولی همین تعداد کم هم میتواند اثرات بد و ناگواری را بروی دامهای منطقه بگذارد، یکی از راههای که میتواند در دراز مدت باعث ضعیف شدن این گیاهان گردد، رعایت اصول صحیح چرا و استفاده از سیستمهای چرایی است. با توجه به کم بودن گیاهان سمی در ترکیب گیاهی حوزه آبخیز تلخ آب، کنترل انفرادی گیاهان با دست با استفاده از وسایلی مانند داس، تیشه و بیل توصیه میگردد.
کلمات کلیدی: گیاهان سمی، حوزه آبخیز تلخ آب، سمیت، بهبهان
مقدمه
چرای بی رویه مراتع و بروز خشکسالیها متعدد موجب کاهش یا از بین رفتن بین رفتن بسیاری از گیاهان مفید علوفه ای، مغذی و مطبوع دام میشود. این عمل به رشد و گسترش گیاهان غیر مطبوع که اغلب سمی نیز هستند منجر میشود. افزون بر این، تعدادی از گیاهان سمی در کنار گیاهان علوفه ای در مراتع و کشتزارها میرویند و در هنگام چرای دام و بلع آن ها توسط دامها برای آنها مسمومیت ایجاد میکنند - آذرنیوند و زارع چاهوکی، . - 1388 وفور گیاهان سمیعمدتاً به علت مدیریت غلط اعمال شده بر مرتع در سالهای گذشته است. این گیاهان با ترکیبات مواد شیمیایی مخصوص از جمله الکالوئیدها، گلوکوزیدها، ساپونینها، اسیدهای آلی، مواد رنگی و ترکیبات رزینی باعث ناراحتیهای در دام میشود، و در پاره ای موارد نیز باعث مرگ دام میشود - مقدم، . - 1377 - 1988 - Nielson با بررسی هفده ایالت امریکا، خسارت ناشی از گیاهان سمی را 234 میلیون دلار در سال بیان کرد.
مسمومیت با گیاهان سمی در صنعت دامپروری مشکلی معمول و اغلب مرگ آور است که برای دامداران هزینه های سنگینی را در پی دارد. این گیاهان با مرگ دام، سقط جنین، بیماریهای مزمن، ضعف عمومی دام مستقیماً باعث ضرر اقتصادی دامپروری میگردند. کاهش تولیدات دامی، کاهش پاسخ به داروهای دامپزشکی، افزایش هزینه های درمان دامپزشکی، نیاز به استفاده از مکملهای غذایی و...به طور غیر مستقیم باعث افزایش هزینه های دامداری و ضرر اقتصادی میگردند. برای انجام این تحقیق ابتدا مبادرت به تهیه فهرست فلورستیک حوزه آبخیز تلخ آب در شهرستان بهبهان گردید. سپس با استفاده از روشهای اسنادی - کتابخانه ای گیاهان سمی شناسایی و خانواده، عامل سمیت، حیوانات حساس و علائم مسمومیت مشخص گردید.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه
حوزه آبخیز رودخانه تلخ آب با مساحت 13/5 کیلومتر مربع معادل 1350 هکتار در جنوب غربی ایران، دامنه جنوبی رشته کوه های زاگرس، در مجاورت دهستان سرجوشر بدر و در فاصله 40 کیلومتری شمال شهرستان بهبهان در استان خوزستان قرار دارد. بیشترین ارتفاع منطقه 2200 متر، کمترین ارتفاع معادل 560 متر و متوسط ارتفاع حوزه1530 متر از سطح دریا میباشد. در این منطقه بارندگی از شهریور ماه به صورت بسیار جزئی آغاز شده و در دی ماه به حداکثر خود میرسد و تا خرداد ماه بارشهای پراکنده ای مشاهده میشود و در تیر ماه و مرداد ماه بارندگی صفر میباشد. 12 درصد از بارندگی سالانه در طول دو فصل بهار و تابستان و 88 درصد در دو فصل پاییز و زمستان میبارد.
میانگین دمای سالانه در این حوزه 24/75 درجه سانتیگراد، حداکثر متوسط دمای ماهانه 36/27 درجه سانتیگراد در مرداد و حداقل متوسط دمای ماهانه 12/34 درجه سانتیگراد در دی ماه میباشد. به طور کلی منطقهی مورد مطالعه در مجاورت زاگرس جنوب غربی واقع شده است و در حقیقت بخشی از طاقدیس مهم بنگستان به شمار میرود و تشکیلات موجود در آن مربوط به دورانهای مزوزوئیک و سنوزوئیک میباشد و از نظر سنی اولین رخنمون های حوزه مربوط به تشکیلات آهکی ایلام سروک می باشد . بعد از تشکیلات مذکور شیل و مارن های سازند گورپی با دگرشیبی فرسایشی بر روی تشکیلات ایلام سروک قرار گرفتهاند.
روش تحقیق
جهت مطالعات فلورستیک حوزهی آبخیز رودخانه تلخ آب، نمونه های گیاهی اعم از علفی یک ساله، چند ساله، بوته ای، درختی و درختچه ای در فاصله ی زمانی اسفند و فروردین و اردیبهشت در چندین عملیات بازدید از سطح حوزه ی مورد مطالعه جمع آوری شد. برای شناسایی گونهها از منابعی چون فلور ایرانیکا، فلور فارسی ایران، فلور خوزستان، فلور عراق، فلور رنگی احمد قهرمان و... استفاده شد و در نهایت تعداد 136 گونه گیاهی از 42 تیره مورد شناسایی قرار گرفت. سپس با استفاده از روشهای اسنادی - کتابخانه ای گیاهان سمی مشخص گردیدند و خانواده، عامل سمیت، حیوانات حساس و علائم مسمومیت مشخص گردید
نتایج
در بین گونه های حوزه آبخیز تلخ آب 6 گونه سمی از 5 تیره گیاهی شناسایی شدند - جدول - 1
نتیجه گیری و پیشنهادات
به طور معمول گیاهان سمی به تعداد و مقدار کم در ترکیب پوشش گیاهی اغلب مراتع وجود دارند، ولی از نظر آسیبی که به دام وارد میکنند و همچنین از نظر این که با گیاهان مرتعی رقابت میکنند، مورد توجه اند و در پاره ای از موارد مبارزه با آنها ضروری است - آذرنیوند و زارع چاهوکی، . - 1388 از گونه های سمی مهم این حوزه Phalaris paradoxaو Papaver dubium را نام برد. اگر چه گیاهان سمی درصد ناچیزی از فلور حوزه آبخیز تلخ آب رو به خود اختصاص دادهاند ولی همین
