بخشی از مقاله
چکیده
آلودگیهای محیط زیست نقش مهمی در به هم خوردن تعادل اکوسیستم مرتعی دارد . بنابراین مطالعه اثر این آلودگی ها بر اکوسیستم های مرتعی از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از منابع مهم آلودگی می تواند معادن و بهره برداری از آنها باشد در این تحقیق اثر بهره برداری معدن بوکسیت و اثر آن بر پوشش گیاهی و فرم های رویشی مهم در مراتع اطراف آن مورد بررسی قرار گرفت. به منظور اندازه گیری پوشش گیاهی، ترانسکت ًِ متری و پلات ٍ متر مربعی با توجه به فرم رویشی غالب و همگنی پوشش گیاهی، بطور سیستماتیک تصادفی در امتدادترانسکتها، در جهت های مختلف، درسه منطقه نزدیک - ً-ًًٍ متر - ، فاصله متوسط - ًًٍ تا ًًِ متر - و فاصله دور از معدن - ًًِ تا ًًًٌ متر - مستقر می گردد. در هرپلات نوع گونه، تعداد پایه ها، درصد پوشش و تولید هر گونه گیاهی اندازه گیری م ی گردد. نتایج بدست آمده، نشان می دهد که معدنکاری باعث کاهش معنی دار تراکم، تولید و درصد پوشش در مراتع حریم معدن گردیده است همچنین بررسی اهمیت نسبی فرم های رویشی نشان داد که اهمیت نسبی فوربها کمترین تأثیر از معدن را داشته و دارای بیشترین مقاومت به آلودگی متأثر از معدن هستند ولی اهمیت نسبی بوتهایها وگندمیان با نزدیک شدن به معدن کاهش یافته است.
کلمات کلیدی: معدنکاری، مرتع، اهمیت نسبی، فرم رویشی
مقدمه و هدف
آلودگیهای محیط زیست یکی از مهمترین دل نگرانیهای مسؤلین در همه کشورها محسوب می شود که نقش مهمی در به هم خوردن تعادل اکوسیستم مرتعی دارد ]َ. - [ اکتشاف معدنی، دوریزی باطله ها و پساب تولید شده در فعالیتهای معدنی، معدنکاری را به یکی از منابع مهم آلودگی فلزی در محیط زیست تبدیل کرده است ]ُ. [ .به همین دلیل غلظت بالای فلزات، اغلب در خاک های سطحی و گیاهان ر شد یافته در نواحی متأثر از فعالیتهای معدن کاری یافت میشود]َ[ با توجه به تاثیراتی که غلظت بالای عناصر در خاک اطراف معادن ایجاد می کنند برخی از جمعیت های گیاهی مقاوم به فلزات سنگین میتوانند در خاکهای آلوده رشد کنند که استراتژی غالب در اکثر آنها ممانعت در جذب فلز و محدودیت در انتقال آن می - باشد. در حالی که بعضی از گونه ها از مراتع اطراف معادن حذف گردیده و به مرور زمان حذف و یا کمیاب می گردندمعمولاً.تراکم و تنوع پوشش گیاهی در خاک های آلوده به فلزات سنگین کم تر از مناطق غیر آلوده اطراف است. هدف از این تحقیق بررسی تغییرات پوشش گیاهی و فرم های رویشی مهم در اثر معدنکاری است.
تئوری و پیشینه تحقیق
بررسی فعالیت های معدن قلع در برجیرو این نتیجه دست آمد ]4 که استخراج قلع از معدن موجب اثرات زیست محیطی نامطلوب مانند کاهش درصد پوشش گیاهی و در نتیجه موجب فرسایش و تخ ریب خاک شده است . همچنین پژوهشی اثرات استخراج قلع در زمین های کشاورزی نیجریه]ّ[ نشان داد که استخراج قلع باعث کاهش تولید محصولات زراعی شده است. در مطالعه ای دیگر ]ٍ[ بر استخراج طلا در جنوب نیجیریه، معدنکاری موجب کاهش شدید پوشش گیاهی منطقه و همچنین آلودگی گیاه و خاک گردیده است . در گزارشی دیگر، مراتع اطراف معادن سرب با افزایش سرب در خاک باعث شده سمیت خاک و بدنبال آن سمیت سرب در گیاه Elsholtzia argyi و باعث مهار رشد، کاهش معنی دار ارتفاع گیاه و طول ریشه، کاهش وزن تر و خشک اندام هوایی،تغییررنگ برگها وتاخوردگی آنها شده اند]َ.[ همچنین مطالعات ]ّ[ نشان دادند که میزان میکرومول سرب موجب کاهش درصدی وزن تر جوانه ها و میزان میکرو مول سرب موجب کاهش درصدی وزن تر ریشه در گیاه Vigna unguiculata می گردید. و میزان متابولیت های ثانویه گیاه Matricariachamomilla به طور قابل ملاحظه ای بعد از تیمار با CuCl2 افزایش یافته است
مواد و روشها
برای انجام این مطالعه مراتع استپی در کنار معدن بوکسیت صدراباد استان یزد در شهرستان تفت با موقعیت جغرافیایی 31œ 56 6عرض شمالی و 53 39 11 طول شرقی و در ارتفاع 2256 متر، بارندگی متوسط سالیانه میلیمتر و دمای متوسط درجه سانتی گراد در نظر گرفته می شود و دارای پوشش گیاهی با گونه های غالب درمنه، قیچ، سالسولا،کاهو وحشی می باشد.پس از بررسی اولیه مراتع برروی نقشه و پیمایشهای زمینی، مراتع مورد تعلیف دام مشخص و متمایز میگردد و در محدوده معادن در فواصل معین با توجه به تغییر پوشش گیاهی نمونه برداری از پوشش گیاهی انجام می گردد ،مناطق از نظر سایرعوامل، نظیر عوامل ارتفاع از سطح دریا،شیب و جهت شیب و بارندگی مشابه خواهند بود . به منظور اندازه گیری پوشش گیاهی، ترانسکت متری و پلات ٍ متر مربعی با توجه به فرم رویشی غالب و همگنی پوشش گیاهی، بطور سیستماتیک تصادفی در امتدادترانسکتها، در جهت های مختلف، درسه منطقه نزدیک - متر - ، فاصله متوسط - تا متر - وفاصله دور از معدن - تا متر - مستقر می گردد.
تعداد پلات بر اساس روش آماری تعیین تعداد نمونه، محاسبه می شود. در هرپلات نوع گونه، تعداد پایه ها، درصد پوشش و تولید هر گونه گیاهی اندازه گیری می گردد. فاکتورهای پوشش گیاهی نظیر درصد تاج پوشش،تولید، تراکم ، با استفاده از آزمون دانکن در نرم افزار SPSS20 مقایسه گردیدند. همچنین اه میت نسبی گونه با استفاده از معادله - ٌ - برای هر منطقه تعیین گردید .معادله - ٌ - اهمیت نسبی =فراوانی نسبی + غلبه نسبی+ تراکم نسبی دمیزان این شاخص از ً تا ًًَ در نوسان است . هر چه به ًًَ نزدیکتر باشد نشان دهنده درجه اهمیت این گونه در اکوسیستم است و آن گونه نقش تعیینکنندهای در ترکیب گونه ای آن منطقه داشته یا شرایط اکولوژیک غالب منطقه، نقش بسزایی در استقرار این گونه داشته است.
نتایج
تولید، درصد پوشش تاجی و تراکم گی اهان تفاوت معنی داری در سه فاصله مورد مطالعه نشان می دهد، که بیانگر تغییرات تولید، درصد پوشش تاجی و تراکم گیاهان با فاصله گرفتن از معدن می باشد - جدولٌ - . به منظور بررسی اهمیت نسبی هر فرم رویشی تراکم نسبی ، غلبه نسبی و ف راوانی نسبی آنها محاسبه گردید - جدولَ - که نتایج نشان می دهد در فرم رویشی بوته ای تنها غلبه نسبی بوته ای تغییر معنی داری نداشته است اما در فرم رویشی فورب ها در هیچ یک از فاکتورهای بررسی شده تراکم نسبی ، غلبه نسبی و فراوانی نسبی تغییر معنی داری دیده نشده است و در فرم رویشی گراس تراکم نسبی و غلبه نسبی تغییر معنی داری نشان داده اند.
