بخشی از مقاله
چکیده
وقوع خشکسالی در یک منطقه وجود شرایطی است که در آن میزان بارش سالانه در یک یا چند سال بطور متناوب یا متوالی از بارش متوسط سالهاي آماري منطقه مذکور پایینتر باشد که بسته به مقدار و میزان این افت شدتهاي متفاوتی براي خشکسالی متصور است. این یک تعریف کلی از خشکسالی و آن هم خشکسالی هواشناسی است. علاوه بر خشکسالی هواشناسی اقسام دیگر خشکسالی نیز وجود دارند که عبارتند از خشکسالی هیدرولوژیک، خشکسالی کشاورزي، خشکسالی زمینشناسی، خشکسالی اقتصادي- اجتماعی و مانند آن. به نظر میرسد وجه مشترك تمام خشکسالیها لااقل در یک مورد چنین باشد: تأمین نشدن نیازهاي آبی در بخشهاي کشاورزي، صنعت و شرب و کاهش سهم دریافتی نسبت به متوسط شرایط سالانه در بخشهاي مذکور به هر نحو و به هر دلیل در این نوشتار خشکسالی زمینشناسی از بعد واحدهاي سنگی تأثیر گذار، اثرات، راهکارهاي موثر جهت کاهش اثرات منفی این خشکسالی در مورد حوضه آبخیز کاهدان خبر شهرستان بافت در استان کرمان بررسی میگردد.
در این مطالعه با بررسی ویژگیهاي مختلف فیزیوگرافی، زمین شناسی، هیدرولوژیکی و سایر مشخصات حوضه مذکور به وضعیت آب قابل ذخیره در واحدهاي زمین شناسی حوضه تحلیل گردید. در ادامه مشخص شد علت کم آبی در فصول خشک علی رغم بارش مناسب سالانه مربوط به گسترش زیاد واحدهاي سنگی نامطلوب از حیث تشکیل سفره هاي آب زیرزمینی و عدم ذخیره آب براي فصول کم آب سال در آنهاست، ضمن اینکه گستره واحدهاي سنگی شیست دار نیاز به تدابیر ویژه مدیریتی نظیر استفاده مناسب از پوشش گیاهی و انجام اقدامات احیایی خاك و افزایش پوشش گیاهی به لحاظ حساسیت محیط و شکنندگی و ظرافت روابط بارش-رواناب-نفوذ دارد.
کلمات کلیدي : خشکسالی زمین شناسی، حوضه آبخیز کاهدان خبر، نفوذپذیري ،کرمان
مقدمه
بروز خشکسالی شدید از هر نوع آن در یک منطقه میتواند تأثیرات عمیقی بر ساختار کشاورزي، دامداري، اقتصاد و صنعت آن منطقه داشته و در پارهاي از موارد منجر به بروز بحرانهاي اجتماعی در نتیجه کاهش منابع آبی و اشتراك دربهرهبرداري گردد - . - Ali, 2006 پارهاي از جنگهاي دنیا بویژه در منطقه خاورمیانه نظیر جنگ سال 1967 اعراب واسرائیل در نتیجه کمبود منابع آب و اختلافات مربوط ایجاد شده است - سازمان جنگلها و مراتع کشور، . - 1373 اولین قدم براي مقابله با خشکسالیها و تعدیل اثرات نابسامان آن شناخت و درك دقیقی از این واقعیت است - خلدبرین،. - 1379 وقوع خشکسالیها در مناطق خشک و نیمهخشک دنیا تقریباً در هر سال و در نقاط مختلف با وسعت وشدتهاي متفاوت حادث میشود.
مناطق خشک و نیمه خشک دنیا تقریباً 44/7 میلیون کیلومتر مربع است و تقریباً 39درصد آن معادل 17/4 میلیون کیلومترمربع مناطق نیمهخشک و مابقی که معادل 27/3 میلیون کیلومترمربع است رامناطق خشک تشکیل میدهد. کشور ما بر روي کمربند خشک نیمکره شمالی قرار گرفته و مخوفترین کویرهاي جهانرا در خود جاي داده است. بیش از 80 درصد کشور ما را اراضی خشک و نیمهخشک تشکیل میدهد که 64/66درصد از وسعت کشور معادل 104/6 میلیون هکتار میباشد - دفتر فنی مرتع، . - 1379 در اثر خشکسالی اولین آسیب معمولاً متوجه پوشش گیاهی شده و سپس کمبود آب شرب دامها و جمعیت انسانی آشکار میشود به نحویکه تولیدتیپهاي مختلف مرتعی بعد از خشکسالی نسبت به قبل از آن به شدت کاهش مییابد - علیزاده، . - 1384
مواد و روشها
- موقعیت منطقه مورد مطالعه
محدوده مطالعاتی حوضه آبخیز کاهدان خبر در محدوده اداري- سیاسی شهرستان بافت استان کرمان میباشد که باوسعت 5114/7 هکتار در محدوده 560 00/ تا 560 07/ درجه شرقی و 280 45/ تا 280 50/ درجه عرض شمالی واقع شده است. ارتفاعات مهم منطقه شامل کوههاي آلاداغ - چاه بغل - ، امجلکی و مورت میباشد. شکلعمومی حوضه داراي گسترش عمومی شمال غربی- جنوب شرقی به شکل متوازيالاضلاع و جهت کلی آبراههها ازسمت شمال غرب به طرف جنوب شرقی است. نواحی جمعیتی عمده حوضه شامل دو بخش عشایر چاله بالا - چاه بغل - و عشایر چاله پایین است. نقشه 1 موقعیت حوضه مطالعاتی در بین مراکز جمعیتی و آبادیهاي استان و شهرستان را نشان میدهد. متوسط بارش حوضه 205 میلیمتر و متوسط دماي سالانه 15/2 درجه سانتیگراد است.
-روش کار
با بررسیهاي صحرایی و گردآوري اطلاعات مورد نیاز بر پایه مشاهدات و اندازهگیریهاي مربوط، وضعیت رواناب و پراکنش منابع آبی، نقشه زمینشناسی حوضه و وضعیت فرسایش و رسوب تعیین گردید.با بررسی دقیقتر محل چشمههاي آب و منابع آبی مشخص گردید که دو منبع آب مهم در حوضه وجود دارد که این دو منبع با توجه به قشلاقی بودن حوضه در اواخر پاییز تا اواسط بهار مورد استفاده عشایر کوچرو به حوضه میباشندکه مشخصات آنها بدین شرح میباشد:
