بخشی از مقاله
چکیده
کانسارهای سرب و روی ناحیه روچون- مزار در استان کرمان و جنوب شرق ایران، در زون سنندج- سیرجان جنوبی از کمربند کوهزایی زاگرس واقع شده اند. این کانسارها درون سنگ میزبان کربناته دگرگون شده - مرمر - به صورت چینه کران حادث شده و ویژگی های کم و بیش مشابهی دارند . کانسنگهای اصلی این کانسارها به صورت رگه ای در سطوح گسلی و شکستگیهای بزرگ و به اشکال پرکننده فضای خالی و جانشینی در سنگ میزبان تشکیل شده است.
بر پایه مطالعات کانهنگاری و پراش اشعه ایکس، اسفالریت، گالن و پیریت کانی های سولفیدی اصلی کانسنگ را تشکیل می - دهند و در برخی نمونه ها به میزان ناچیزی کالکوپیر یت نیز دیده میشود. سولفیدهای دانهریز با اشکال تودهای، نواری، چینخورده، جانشینی، برشی و بطور واضح پس از دگرگونی تشکیل شده اند. کانسنگ سولفیدی در شرایط سطحی بطور فزاینده ای به کانسنگ غیرسولفید تبدیل شده است . مهمترین کانی های غیرسولفیدی نمونه های معدنی شامل سروزیت، همی مورفیت، اسمیت زونیت، هیدروزینسیت و آنگلزیت است . کلسیت، کوارتز، دولومیت، کانی های رسی مهمترین کانیهای باطله همراه ماده معدنی میباشند.
مقدمه
منطقه روچون- مزار بخشی از پارک ملی حیات وحش خبر در استان کرمان است و در محدوده طول های جغرافیایی شرقی 16، 56 تا 37، 56 و عرض های جغرافیایی شمالی 35، 28 تا 50، 28 دربردارنده رخدادهای مهمی از کانسارهای سرب و روی با سنگ میزبان کربناته دگرگون شده - مرمر - است. مهمترین راه ارتباطی منطقه جاده کرمان-بافت- ارزوئیه و بافت- خبر میباشد؟ دسترسی به معادن متروکه منطقه از روستاهای خبر و مزار بواسطه جاده های خاکی درجه دو امکان پذیر می باشد - شکل. - 1حداقل 6 معدن و اثر معدنی سرب و روی در این منطقه با ویژگی های زمینشناسی و کانی سا زی کم و بیش مشابه وجود دارد.
جدای از کانی سازی سرب و روی چندین نشانه معدنی آهن هیدروترمال نیز درون همین مرمرهای دولومیتی حادث شده است . به دلیل قرارگیری منطقه مطالعاتی در پارک ملی خبر، بیش از بیست سال است که انجام هرگونه فعالیت معدنکاری در منطقه ممنوع می باشد و معادن منطقه جملگی متروکه میباشند. کمبود دادههای زمینشناسی و اکتشافی و سوالات بی شمار حل نشده از زمین شناسی منطقه دلیل اصلی در انجام این مطالعه بوده است . هدف از این پژوهش معرفی زمین شناسی عمومی منطقه و بررسی تحولات رگه - های کانهدار سرب و روی از زمان تشکیل تا رخدادهای بعدی تغییر دهنده ویژگیهای این رگهها میباشد.
روش مطالعه
پس از جمعآوری و بررسی اطلاعات قبلی درباره منطقه مطالعاتی، بررسیهای صحرایی انجام گرفت . جهت دستیابی به اهداف مورد نظر، نمونهبرداری غیرسیستماتیک از رگه های کانهدار - کانسنگهای سولفیدی - اولیه - و غیرسولفیدی - از 5 معدن متروکه سرب و روی منطقه معادن - چاه نار، چاه سربی ارجمند، چاه سربِ سه چاه، سه چاه و زردبازی در - انجام پذیرفت. از نمونههای برداشت شده از کانسنگهای سولفیدی و غیرسولفیدی بیش از 40 مقطع صیقلی و 30 مقطع نازک- صیقلی تهیه و به وسیله میکروسکوپ - نور عبوری و انعکاسی - مورد مطالعه قرار گرفت. جهت شناسایی دقیقتر فازهای کانیایی و تایید مطالعات میکروسکوپی تعدادی آنالیز XRD نیز انجام شد.
زمینشناسی و کانیسازی
منطقه مورد مطالعه بخشی از زون سنندج سیرجان جنوبی محسوب می شود و در نیمه شمالی چهارگوش زمین - شناسی1:250000 حاجی آباد - سبزهئی ، - 1993 - شکل - 2 و بخشی از ورقههای زمین شناسی 1:100000 خبر - روشنروان و همکاران، - 1374 و مزار یا دهسرد - ناظم زاده و رشیدی، - 1385 واقع شده است . از دیدگاه تقسیمات ساختاری منطقهای، این محدوده در جنوب فرازمین خبر و درون زون دگرگونه پالئوزوئیک و در نزدیکی توده های آذرین مزار قدمگاه قرار گرفته است - شکل - 2؟ بیشترین سطح منطقه از مجموعه دگرگونه پالئوزوئیک پوشیده شده و به لحاظ ساختاری دارای ساختار عمومی فلسی - Imbricated structure - است و سوی کلی راندگیها از شمال خاوری و شمال بسوی جنوب باختری و جنوب است.
تکرار حوادث تکتونیکی در این منطقه ، به ویژه تکرار رانش های شمالی جنوبی ، در کوهزائی های کیمیرین آغازی و پسین و آلپین جوان، ساختار پیچیده ای بوجود آورده که تدوین ارتباطات چینهشناسی را بسیار دشوار نموده است - روشنروان و همکاران، . - 1374 پیکره زمینشناسی منطقه بر اثر فعالیتهای تکتونیکی متعددی شکل گرفته است . حوادث تکتونیکی مهم منطقه را می توان در سه دسته کوهزایی - به ویژه کیمرین آغازی - ، عملکرد گسلها و نفوذ تودهای آذرین قرار داد، اما نبایستی گمان بُرد که حوادث زیر مستقل از یکدیگر هستند بلکه به طور کامل با هم در ارتباطند .
کانیسازی سرب و روی در منطقه روچون- مزار به صورت چینهکران و دیرزاد در فضای خالی حاصل از شکستگیها و گسلهای نرمال درون کربناتهای دگرگون شده پالئوزوئیک بالایی - ×واحد - Pz3m و به صورت رگههای عمدتا با روند شمال شرقی ×؛ جنوب غربی و با شیب زیاد - 45 -90 درجه - حادث شده است - شکل - 3؟ رخداد چندین عامل کنترل کننده نقش مهمی در قرارگیری ماده معدنی ایفا مینماید که مهمترین آنها شامل کنترل کنندههای ساختاری، چینه - ای و سنگی میباشد.
عمده کانیسازی به صورت پر کننده فضای خالی بوجود آمده اما پدیده جانشینی در سنگ دیواره میزبان نیز دیده میشود. با توجه به حضور تودههای آذرین نفوذی - با ترکیب اسیدی تا بازیک - به اشکال استوک، دایک و آپوفیز در مجاورت مناطق معدنی، احتمال ارتباط کانی سازی با توده های آذرین منطقه نیز دور از ذهن نمی باشد. ارتباط نزدیک کانسار های منطقه با گسلهای مهمی چون گسل ده سرد و خبر این احتمال را بالا می برد که این گسلها میتواند به عنوان عامل اصلی ایجاد کننده فضای خالی و کانال اصلی ورود سیالات کانهدار به محل تهنشست ماده معدنی در نظر گرفته شوند.
کانیشناسی رگههای معدنی
کانیشناسی کانسنگ سولفیدی اولیه به طور عمده شامل اسفالریت، گالن و پیریت می باشد و این سه کانی در حدود × 99درصد از کانههایسولفیدی را شامل میشوند؟ این کانی ها به همراه کانی های باطله عمدتاً - کانی های کربناته، سیلیس و کانی های رسی - رگههای معدنی را پر نموده اند کانی سولفیدی دیگری که به مقدار ناچیز وگهگاه کانسنگ سولفیدی را همراهی می کند کالکوپیریت است . به نظر می رسد که تشکیل این کانی فرعی مقدم بر تشکیل اسفالریت باشد، به طوری که جانشینی اسفالریت به جای این کانی قابل مشاهده است . بافت کانسنگ سولفیدی به طور عمده تودهای میباشد و اندازه کانهها از بسیار ریز تا نزدیک به پنج میلیمتر در تغییر است . گهگاه در فضاهای باز ابعاد کانی - های سولفیدی به مراتب بزرگتر از ابعاد مذکور نیز میباشد.
