بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه ویژگیهاي سیستم ریشهاي کشت مخلوط ارقام و لاینهاي گندم دوروم - Triticum durum - تحت شرایط تنش آبی مورد مطالعه قرار گرفت.براي این منظور آزمایشی به صورت طرح کاملا تصادفی در سه تکراردرگلخانهتحقیقاتیدانشکدهکشاورزیومنابعطبیعیداراب،دانشگاهشیراز در سال 96-97 اجراشد. تیمارهاي آزمایشی ارقام و لاینهاي گندم شامل: شبرنگ، بهرنگولاینهايDW-94-14وDW-92-4 بودند که به صورت کشت خالص و کشت مخلوط دوروم در ترکیبهاي دوتایی و چهارتایی کشت شدند. نتایج نشان داد وقتی که ژنوتیپهاي گندم دوروم در شرایطتنش آب بصورت مخلوط در کنار هم رشد میکنند نسبت Root/Shoot آنها بطور معنیداري - p≤0.01 - بیشتر از زمانی است که بصورت خالص هستند 3/25 - در مقایسه با . - 2/3 نتایج این مطالعه میتواند داراي کاربرد عملی براي زارعین باشد.
کلمات کلیدي: ارقام گندم، تنش خشکی
مقدمه
گندم دوروم - - Triticum durum از لحاظ اقتصادي و تغذیه انسان بعد از گندم نان از مهم ترین غلات است - . - 4 ارقام گندم از نظر تحمل به خشکی متفاوت هستند و یک عامل موثر در این ارتباط چگونگی توسعه سیستم ریشهاي آنهاست . - 5 - ریشههایعمیقترمیتوانندآببیشتریازعمقاستخراجکنند،بنابرایناجتنابازکمبودآبدرمراحلحیاتیرشدمنجربهافزایششاخصهایبرداشتوکاه شتلفاتĤبمیشود - . - 2 مطالعات نشان داده است که حتی در شرایط تنش خشکی شدید مقدار قابل توجهی رطوبت در اعماق خاك وجود دارد که با اصلاح صفاتی مانند افزایش نفوذ و گسترش ریشه میتوان از آن بهره گرفت - . - 3 بررسی منابع علمی حاکی از این است که در شرایط کشت مخلوط ارقام مقاومت جامعه گیاه زراعی در برابر تنشهاي محیطی افزایش مییابد. با
این حال تاکنون تاثیر کشت مخلوط ارقام در شرایط تنش آبی بر سیستم ریشهاي مورد مطالعه قرار نگرفته است. لذا هدف از انجام این آزمایش مطالعه اثرات همزمان کشت مخلوط ژنوتیپها بر سیستم ریشهاي در شرایط تنش آب میباشد.
مواد و روشها
این پژوهش در شرایط گلخانهاي با استفاده ازچهاررقمگندمدورومشاملشبرنگ - - V2،بهرنگ - - V4ولاینهاي- - V1 - DW-92 4و - V3 - DW-94-14بصورت کشتمخلوط دوتایی و چهارتاییو کشت خالص تحت شرایط تنشĤب در سال 96-97 انجام شد. آزمایش به صورت طرح کاملاتصادفی درسه تکراراجراشد.برای اطمینان ازسبزشدن ابتدابذورموردنظردرآزمایشگاه جوانه دارشدندوسپس درگل خانهدرونگلدانهایبه قطر 22 سانتیمتر و ارتفاع 22 سانتیمتر که با خاك زراعی پر شده بودند کشتشدند. درهرگلدان 8بذرکشتشد.درکشتهایخالص 4 بوته در هر گلدانودرکشتمخلوطدوتاییازهررقم 2 بوتهودرمخلوطهایچهارتاییازهررقم یک بوتهدر گلدان کشت شدند و تراکم بوته درگلدانها ثابت بود. آبیاریتاقبلازمرحلهچهاربرگی درهمه تیمارهابه صورت طبیعی ودرحدظرفیت زراعی انجام گرفت.
تیمارهاي تنش آب شامل یک سطحĤبیارینرمالدرطولدورهرشدوتنش رطوبتی بعدازمرحله چهاربرگی و به هنگام رسیدن رطوبتĤببه 20 درصدظرفیتزراعی بودند.بعد از رسیدگی ابتدا اندامهاي هوایی برداشت و پس از خشک کردن در آون با درجه حرارت 72C0به مدت 48 ساعت بیوماس اندامهاي هوایی اندازهگیري شدند. سپس گلدان هاشکافته شده وریشه هابهĤرامیتوسطĤبشسته شدند وپس ازخشک کردن درآون وزن آنهااندازهگیري شد.صفاتمورفولوژیک مورد اندازهگیریشامل: طول ریشه ونسبتوزنخشکریشهبهوزنخشکاندامهوایی - - RDW/SDW بود.داده هابااستفاده ازآزمونSASموردتجزیه وتحلیل آماری قرارگرفت.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی نشان میدهد که اثر متقابل سیستم کشت و تنشآبی بر وزن خشک ریشه بهاندامهوایی در سطح احتمال - p≤0.01 - معنی دار بوده ولی بر طول ریشه معنی دار نبود جدول.1 بطورکلی نسبت R/S درشرایط تنش آب بیشتر از حالت نرمال بود شکل .1 در شرایط تنشآب وقتی ژنوتیپها بصورت مخلوط چهارتایی رشدکردندنسبتR/S آنها نسبت به تککشتی و حتی کشت مخلوط دوتایی بیشتر بود. کشت مخلوط چهارتایی ژنوتیپها با نسبتR/S=3.25بیشترین مقدار را در بین تیمارهاي آزمایشی به خود اختصاص داد. با توجه به اینکه در شرایط تنش رطوبتی قدرت استخراج آب زراعی توسط گیاه به توزیع و عمق ریشه بستگی دارد . - 1 - لذا کشت مخلوط چهارتایی احتمالا براي استخراج آب موفقتر از کشت خالص خواهد بود. در این آزمایش طول ریشه بطور معنیداري تحت تاثیر تیمارهاي آزمایشی قرار نگرفت جدول 1 که دلیل آن احتمالا به محدود بودن عمق گلدانهاي آزمایشی برمیگردد. نتایج این آزمایشحاکی از ایناست که در شرایط تنش آبی وقتی ارقام و لاینهاي متفاوت بصورت مخلوط باهم رشد میکنند داراي سیستم ریشهاي توسعه یافتهتري هستند و با افزایش نسبت R/S میتوانند آب موجود در خاك را بهتر جذب کنند.
