بخشی از مقاله
چکیده
تمامی صفات به استثناء نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی تحت تأثیر تیمارها قرار گرفتند. به طوري که، بیشترین میزان صفات مورد بررسی به تیمار شاهد - هش - و کمترین میزان آنها به تیمار رقابت کامل - هً - تعلق گرفت و تیمار رقابت در اندام هوایی - هح - از این نظر حدواسط آنها قرار داشت. در کل، نتایج حاصل موید این است که گندم زراعی و یولاف وحشی از نظر منابع محیطی نیازهاي مشترك داشته و در تداخل ریشه و اندام هوایی به علت افزایش رقابت یولاف وحشی با گندم، رشد و شاخصهاي زراعی گندم بیشتر تحت تاثیر قرار میگیرد.
مقدمه
یولاف وحشی از مهمترین علفهايهرز مزارع گندم زراعی است که سبب کاهش قابل توجهی در رشد و عملکرد گندم می شود. اثرات رقابتی یولاف وحشی با گندم زراعی تحت تأثیر تراکم هر دو گونه است. به طوري که، با تغییر تراکم، منابع موجود بین گونههاي رقیب تقسیم شده و منجر به بروز واکنشهاي مختلف در رشد میگردد. تراکمهاي 60 تا 90 بوته یولاف در متر مربع منجر به 55 درصد کاهش در عملکرد گندم شده است. افزایش تراکم عاملی براي افزایش رقابت براي نور و کاهش نور موثر در فتوسنتز گیاه مغلوب و سایر عوامل موثر در رشد میباشد. آرایش کانوپی گیاه زراعی و علفهرز و بویژه ارتفاع گیاه تعیین کننده رقابت براي نور و عامل موثر بر رشد و عملکرد گیاه زراعی میباشد.
اطلاعات کمی در مورد اهمیت نسبی رقابت ریشه گیاهان بر سر منابع موجود در خاك وجود دارد. وجود رقابت در بین ریشه گیاهان در ابتداي فصل رشد، منجر به کاهش رشد اولیه و توانایی هر یک از گونهها در رقابت براي نور میشود . - 2 - با وجود این، نتایج برخی مطالعات حاکی از این است که در طول فصل رشد، رقابت ریشه و اندام هوایی در بین گونهها ممکن است براساس نحوه رشد و نمو هر یک از آنها تغییر کند 1 - و . - 2 بنابراین، با توجه به اهمیت تعیین نحوه رقابت بین اندامهاي گیاه زراعی و علفهرز و اثر آن بر ویژگیهاي رشدي گیاه زراعی، آزمایش حاضر با هدف ارزیابی اثر رقابت ریشه و اندام هوایی یولاف وحشی بر رشد و برخی پارامترهاي مرفولوژیک ریشه گندم زراعی در شرایط گلخانه به اجرا درآمد.
نتایج و بحث
بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها بین تیمارها از نظر وزن خشک اندام هوایی در سطح احتمال %5 تفاوت معنی دار وجود دارد - جدول . - 1 بر اساس مقایسه میانگینها نیز بیشترین میزان این ویژگی به تیمار شاهد - هش - و کمترین آن به تیمار تداخل کامل - هً - تعلق داشت - جدول . - 2 به عبارت دیگر، افزایش تراکم یولاف وحشی نسبت به گندم، وزن خشک گندم را کاهش میهد. ولی، هنگامی که تراکم گندم در مخلوط افزایش مییابد، وزن خشک یولاف وحشی بیشتر از گندم تحت تأثیر رقابت قرار میگیرد.
بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها وزن خشک برگ و ساقه گندم به ترتیب در سطح احتمال %5 و %1 تحت تاثیر رقابت با یولاف وحشی قرار میگیرد - جدول . - 1 به طوریکه، تداخل کامل یولاف وحشی در مقایسه با تیمار شاهد وزن خشک برگ و ساقه گندم را به ترتیب 60/66 و 68/79 درصد کاهش داد - جدول . - 2 یافتههاي این تحقیق با نتایج آزمایش سنگلر - 4 - مطابقت دارد. نتایج حاصل نشان از وجود اختلاف معنیدار بین تیمارها از نظر وزن خشک ریشه در سطح احتمال %5 دارد - جدول . - 1 مقایسه میانگینها نشان داد که بیشترین میزان این ویژگی به تیمار رقابت اندام هوایی جهحض تعلق دارد. ولی، بین این تیمار و تیمار شاهد - بدون رقابت بین گونهاي - اختلاف معنیداري وجود نداشت - جدول . - 2 در مورد حجم ریشه نیز روندي مشابه وزن خشک ریشه مشاهده شد.
نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی تحت تأثیر حالتهاي مختلف تداخل قرار نگرفت - جدول . - 1 بر اساس مقایسه میانگینها، کمترین میزان این ویژگی در تیمار شاهد بدست آمد - جدول . - 2 علی رغم این، در پژوهشی مارتین و همکاران - 3 - حالتهاي مختلف تداخل گندم و چچم را بررسی و گزارش کردند که در تداخل کامل، نسبت بیوماس ریشه به ساقه گندم به طور معنیداري نسبت به شاهد افزایش می یابد. آنها علت این امر را در تداخل ریشههاي دو گونه، به افزایش رقابت براي جذب آب و عناصر غذایی مورد نیاز نسبت دادند.
زیرا در این حالت گندم سعی در گسترش سیستم ریشهاي خود دارد. افزون براین، کاهش تخصیص فتوآسیمیلاتها به اندامهاي هوایی، دلیل دیگري است که به افزایش نسبت وزن خشک ریشه به ساقه منجر میشود. ارتفاع بوته گندم بر اساس نتایج تجزیه واریانس دادههاي آزمایش، در سطح احتمال %1 تحت تأثیر تداخل قرار گرفت. به طوریکه، بیشترین و کمترین میزان آن به ترتیب به تیمار شاهد - بدون رقابت بین گونهاي - و تداخل کامل تعلق داشت.
