بخشی از مقاله
چکیده
به منظور مطالعه تأثیر تلقیح بذر با کود بیولوژیک نیتروکسین بر شاخص هاي جوانه زنی دو رقم گندم دوروم آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در سال 1389 در آزمایشگاه بیوتکنولوژي بذر دانشگاه آزاد اسلامی مشهد انجام شد. عامل هاي آزمایش عبارتند از 2 رقم گندم دوروم به نام هاي - آریا و دنا - و 8 سطح نیتروکسین - شاهد، 1، 2، 3، 4، 5، 6 و 7 لیتر در 200 کیلو گرم بذر - . نتایج نشان داد که درصد و سرعت جوانه زنی تحت تأثیر رقم و طول ریشه چه، طول ساقه چه و بنیه بذر تحت تأثیر سطوح تلقیح قرارگرفت. بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی در رقم آریا بدست آمد. بشترین طول ریشه چه، ساقه چه و بنیه بذر با کاربرد 5 لیتر نیتروکسین در 200 کیلو گرم بذر دیده شد.
کلمات کلیدي: بنیه بذر، تلقیح، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی.
مقدمه
گندم دوروم - T. turgidum var. durum - در%10 از کل اراضی جهان که به کشت گندم اختصاص دارد تولید می شود و در مناطقی که شرایط آب و هوایی براي تولید گندم معمولی - نان - نامناسب است، از محصولات مهم زراعی محسوب می شود. در ایران هر سال حدود 6,6 میلیون هکتار زیر کشت گندم قرار دارد که 200- 300 هزار هکتار آن متعلق به گندم دوروم است. اکثر این مساحت در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر کشور قرار داشته و در مناطق سردسیر به صورت محدودي اقدام به کاشت آن می شود - صادق زاده اهري و همکاران، . - 1385 یکی از ارکان کشاورزي پایدار استفاده از کودهاي زیستی در اکوسیستم هاي زراعی با هدف حذف یا کاهش قابل ملاحظه در مصرف نهاده هاي شیمیایی است - درزي و همکاران، . - 1388 استفاده بیش از حد کودهاي شیمیایی در کشاورزي براي تأمین فسفات و نیتروژن مورد نیاز گیاهان همواره موجب ایجاد آثار سوء زیست محیطی شده است. جهت کاهش این اثرات، کودهاي جایگزین منسوب به کودهاي بیولوژیک مورد توجه زیاد قرار گرفته است - امیدي و همکاران، . - 1388 کودهاي بیولوژیک و آلی به عنوان یک رهیافت امید بخش در تغذیه گیاهی در کشاورزي پایدار مطرح گردیده است . - Faheed and Abad-El Fattah, 2008 - کودهاي بیولوژیک باعث تثبیت نیتروژن، حلالیت فسفات و افزایش رشد گیاه و میگروارگانیسم ها می شود . - Selvakumar et al., 2009 - کود بیولوژیک نیتروکسین داراي مجموعه اي از موثرترین باکتري هاي تثبیت کننده نیتروژن از جنس هاي Azotobacter و Azospirillum است. سهم هر یک از جنس هاي باکتري در هر میلی لیتر نیتروکسین به تعداد 108 - CFU - سلول زنده است - امیدي و همکاران، . - 1388
با توجه به اینکه لازم است مدیریت تغذیه گیاهی درجهت افزایش و پایداري تولید باشد و هم سبب حفظ محیط زیست گردد آزمایش حاضر را با هدف بررسی کود بیولوژیک نیتروکسین برروي خصوصیات جوانه زنی گیاه زراعی گندم دوروم انجام گرفت.
مواد و روش ها
این بررسی به صورت یک آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار در آزمایشگاه تکنولوژي بذر دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در 1389 انجام شد. تیمارها ي آزمایش از 2 رقم گندم دوروم به نام هاي - آریا و دنا - و 8 سطح تلقیح کود بیولوژیک نیتروکسین - شاهد، 1، 2، 3، 4 ، 5، 6 و 7 لیتر در 200 کیلو گرم بذر - تشکیل شده بودند. براي انجام این آزمایش 48 عدد پتري دیش ضدعفونی شده با قطر 10 سانتیمتر مورد استفاده قرارگرفت. در هر پتري دیش 25 عدد بذر ضدعفونی شده با تیرام و تلقیح شده با غلظت هاي تعیین شده را روي کاغذ صافی - واتمن شماره - 9 قرار داده شد و به هر پتري 2 میلی لیترآّب مقطر اضافه گردید. سپس پتري دیش ها را داخل انکوباتور با دماي ثابت 25 درجه سانتی گراد قرار داده شدند.در هر روز تعداد بذور جوانه زده شمارش و ثبت گردید. مبناي جوانه زنی رشد ریشه چه به طول 2 تا 3 میلیمتر بود و پس از گذشت 7 روز از ابتداي آزمایش صفات در صد جوانه زنی ، طول ریشه چه و ساقه چه محاسبه گردید. سرعت جوانه زنی نیز با فرمول زیر محاسبه گردید.
- آخرین روز شمارش / تعداد بذور جوانه زده - - .+ اولین روز شمارش / تعداد بذور جوانه زده - = سرعت جوانه زنی براي محاسبه بنیه بذر از فرمول زیر استفاده شد.
درصد جوانه زنی × - طول ریشه چه + طول ساقه چه - = بنیه بذر
به منظورتجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Mstat-C و براي رسم جداول از Excel و براي مقایسه میانگینها از آزمون چند حوزه اي دانکن در سطح %5 استفاده شد.
نتایج درصد و سرعت جوانه زنی
نوع رقم تأثیر معنی دار روي درصد و سرعت جوانه زنی در سطح آماري 0/01 داشت ولی کود بیولوژیک تأثیر غیرمعنی دار روي درصد و سرعت جوانه زنی نشان داد - جدول . - 1 اثرات متقابل تأثیر غیر معنی داري روي هر دو صفات داشت. هر دو متغیر درصد و سرعت جوانه زنی در رقم آریا برتر از رقم دنا قرار گرفت - جدول . - 2
جدول - 1 - تجزیه واریانس متغیرهاي اندازه گیري - میانگین مربعات -
طول ریشه چه و ساقه چه
طول ریشه چه و ساقه چه تحت تأثیر معنی داري تلقیح قرارگرفت - جدول . - 1 مقایسه میانگین طول ریشه چه نشان داد که 5 لیتر نیتروکسین در 200 کیلو گرم بذر بیشترین تأثیر را بین سطوح داشته است و این سطح با اختلاف کمی با تیمار 2و 7 لیتر در یک گروه قرار گرفت - جدول . - 3
جدول - 2 - مقایسه میانگین متغیرهاي اندازه گیري شده در ارقام
بین مقایسه میانگین هاي بدست آمده از طول ساقه چه در سطوح تلقیح ، 5 لیتر نیتروکسین در 200 کیلو گرم بذر بیشترین تأثیر را در تلقیح ، از خود نشان داده است و با تیمار 2 لیترکود اختلاف معنی داري ندارد - جدول . - 3
جدول - 3 - مقایسه میانگین متغیرهاي اندازه گیري شده در سطوح تلقیح
بنیه بذر
این متغیر تحت تأثیر معنی داري تلقیح قرارگرفت - جدول . - 1 در بین مقایسه میانگین ها کمترین تأثیر بین سطوح در شاهد دیده شد. در حالی که کاربرد 5 لیتر نیتروکسین در 200 کیلو گرم بذر بیشترین مقدار بنیه بذر را به خود اختصاص داد - جدول . - 3
نتایج وبحث
مطالعات فراوان نشان داد که مؤلفه هاي جوانه زنی تحت تأثیر کود بیولوژیک اثر مثبتی از خود نشان می دهند. براساس نتایج حاصل از این مطالعه کاربرد 5 لیتر نیتروکسین در 200 کیلو گرم بذر سبب بهبود مهمترین شاخص هاي جوانه زنی از قبیل طول ریشه چه، طول ساقه چه و بنیه بذرشده است. بعنوان مثال اله دادي و همکاران گزارش کردند که تلقیح بذور سویا با برادي ریزوبیوم ژاپونیکوم و سودوموناس باعث افزایش قدرت رویش بذرتلقیح شده با ژاپونیکوم و سودوموناس شده است. مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و کود بیولوژیک بر طول ریشه چه نشان داد که رقم زالتازال ها در تلقیح توأم با باکتریهاي برادي ریزوبیوم و سودوموناس ریشه بلندتري تولید کرد . - Alahdadi et al., 2009 - میرشکاري و باصر گزارش کردند که اثر تلقیح بذر با کود زیستی نیتراژین بر طول
