مقاله در مورد چنار

بخشی از مقاله

چنار

تاريخچه
چنار از خانواده platanaceae است . تاريخ پيدايش ان به دوران كرتاسه مي رسد ولي براي اولين بار در قرن شانزدهم آن را شناختند . انتشار جغرافيايي جنس platanus.l در شرق مديترانه امريكاي شمالي و نيمكره شمالي تا كروئلند است . درخت چنار ابتدا در جزيره تريميتي كاشته شد و در حدود 390 سال قبل از ميلاد مسيح آن را به ايتاليا بردند . سالها بعد روميان چنار را به فرانسه بردند و در سال 1551بيكن چنار را براي اولين بار به انگلستن برد .

مشخصات درخت چنار:
الف – گياه شناسي چنار
چنار درخت بزرگ و زيبايي است با تنه ي مستقل ، تاجي گسترده و شاخه هاي قوي . اين ويژگيها موجب شده اند تا چنار در رديف مهمترين درختان سايه دار پاركها و حاشيه خيابانها قرار گيرد .
بلندي درختان چنار در گونه هاي مختلف كم و بيش متفاوت است . چنانچه در گونه p.orientalis.l به 30 متر و در گونه p.occidentalis به 40 متر مي رسد قطر تنه چنار نيز زياد است و گاه در تمام گونه هاي ان به بيش از 10 متر مي رسد .
ريشه اصلي چنار از ابتداي رشد قوي و عميق در خاك فرو مي رود و در سنين بالا مي تواند تا 4 متر در خاك مساعد فرو رود و از رطوبت عميق خاك استفاده كند .

ساقه و تنه ي چنار دانه زاد ، استوار ، استوانه اي و نسبتا پر چوب است . شاخه ها از ارتفاع معيني از تنه منشعب مي وشند و تاج درخت را بوجود مي آورند . در حالي كه ساقه درختان شخه زاد چنار معمولا باريك و بلند و گاه كج و معوجند و با بالا رفتن سن درخت ، تنه اش صاف مي شود .
پوست ساقه چنا ردر جواني مغرغي رنگ است ولي ريتيدوم ان خاكستري رنگ است هر ساله در

فصل رويش از تنه درخت جدا شده مي ريزد . محل ريزش ريتيدم روي تنه درخت به صورت لكه هاي سبز مايل به مغرغي مشاهده مي شود . شاخه هاي اصلي قطور و محكم چنار درجهات مختلف مي رويند و مجموعا تاج نامنظم درخت را بوجود مي اورند . شاخه هاي فرعي نيز به صورت نامنظم از شاخه هاي اصلي منشعب مي شوند .

بر روي درخت چنار 3 نوع جوانه مشاهده مي شود . جوانه اصلي كه در انتهاي ساقه و شاخه هاي اصلي قرار مي گيرد و سبب رويش طولي ساقه و شاخه هاي مي شود . اين جوانه ها درشت و خمره اي شكلند و از فلسهاي قرمز مايل به قهوه اي پوشيده شده اند .
جوانه فرعي كه از رويش آنها شاخه هاي فرعي بوجود مي ايد روي شاخه ها قرار دارند و از جوانه هاي اصلي كوچكتر اند . اين جوانه ها مخروطي اند و از فلسهاي قهوه اي رنگ پوشيده شده اند .
جوانه هاي خفته ، روي ساقه و تنه درخت به صورت ناپيدا يافت مي شوند . در صورتي كه قسمتهايي از تنه در معرفي تابش نور قرار گيرند از اين جوانه ها جستها و جوشهاي مي رويند و تنه را گره دار مي سازند . اين جوانه ها در ظاهر ديده نمي شوند و رويش انها منوط به تابش نور كافي و مواد غذايي فراوان است . علاوه بر جوانه هاي ذكر شده جوانه هاي نابجا روي ساقه و شاخه ها نيز قرار دارند و هنگام قلمه زدن در اثر هورمونتهاي ريشه زا مثل اكسين سبب ريشه زايي مي شوند .
چنار از جمله ، درختان پهن برگ و خزان كننده است برگهاي چنار منفرد ، متناوب و داراي پهنكه پنجه اي نسبتا پهني است . برگهاي جوان كه كرهايي دارند كه بتدريج با بالا رفتن سن برگ از تراكم آن كاسته
مي شود.
پشت برگ به رنگ نقره اي مايل به سبز است و روي برگ به رنگ سبز روشن . چنار درختي است يكپايه Monoceus با گسلهاي تك جنسي و شبيه هم كه بر روي گل گل آذين هاي فشرده كه وي شكل قرار دارند . زمان گلدهي ان در ماههاي فروردين و خرداد است . لقاح ان نيز به هر دو صورت خود گشن Aatogame و دگر گشن Heterogame انجام مي شود . ميوه چنار پس از تلقيح گلهاي ماده به شكل كوزه هاي كوچك و سبز رنگي روي نهنجي كروي شكل ظاهر مي شود . پس از مدتي ميوه ها به فندقه هاي خشك و مركب تبديل و در همان سال مي رسند .
قوه ي ناميه بذر چنار بسيار كم است و دگر بذر كهنه شود ، ممكن است رشد نكند .

ب- ارزش اقتصادي چنار

1- مصارف صنعتي :
چوب چنار جزء چوبهاي بسيار خوب صنعتي است كه بدون اغشته كردن آن با مواد ضد عفوني كننده مدتهاي طولاني در مقابل تغييرات جوي سالم مي ماند .

2- مصارف داروئي
از پوست چنار براي از ميان بردن لكه هاي پوستي از ريشه اش براي درمان مارگزيدگي ، از ميوه و برگ ان براي رفع ناراحتيهاي حلق و گرفتگي صدا استفاده مي شود .
3- استفاده از برگ چنار جهت تهيه خاك برگ
اين نوع خاك در باغباني مصارف زيادي دارد . علاوه بر اين كه از اين نوع خاك مي توان در مخلوط خاكهاي استفاده كنيم ، پسرند كرده آن را نيز مي توان به عنوان مالچ و پوشش روي بذرهاي كاشته شده پاشيد و از آن استفاده كرد .

نحوه تكثير چنار
1- تگثير از طريق بذر
چنار را در اوايل بهار در محيطي خارج از گلخانه از طريق بذر تكثير مي كنند . قوه ناميه ي چنار كم است . بنابراين بلافاصله پس از بذر گيري از درخت بايد ان را در بستري كه از خاك سبك تشكيل شده است بكاريم و پس از يك سال ان را جابجا نماييم .

2- تكثير از طريق قلمه
براي ان كه يك نهال خوش فرم داشته باشيم . بايد از شاخه درختان جوان يا پاجوشها به عنوان قلمه استفاده كنيم ، زيرا اين قلمه ها از قدرت ريشه زايي زيادي برخوردارند . شهر اصفهان بزرگترين مركز توليد قلمه چنار است و كشاورزان اين منطهق براي تهيه قلمه از پا جوشهايي كه روي كنده درختان قطع شده روييده اند قلمه هاي مناسبي تهيه مي كنند . اين روش قلمه گيري بهترين روشي از دياد درخت چنار است .
قلمه هاي تهيه شده را بايست قبل از كاشت مدتي در اب قرار داد تا به اندازه كافي رطوبت جذب كنند .
3- تكثير از طريق خوابانيدن
كه اين عمل در بهار و تابستان انجام مي شود

4- هرس
از انجا كه چنار يك درخت شهري است بايد قبل از كاشت به محل و موقعيت آن توجه كافي مبذول داشت . در پاركها به دليل انكه محدوديتي از نظر رشد تاج وجود ندارد مي توان به درخت اجازه داد تا به حالت طبيعي رشد كنه و به حداكثر رشد طبيعي برسد . البته نمي توان گفت از هرس درخت چنار در پاركها بايد صرف نظر كرد بلكه بر حسب موقعيت و فاصله كاشت و سليقه مي توان ان را از حالت تك محوري به چند محوري و تاج گسترده در اورد .

علاوه بر هرس فرم كه از ابتداي پرورش نهال جوان بايد انجام گيرد لازم است هر ساله از درختان بازديد به عمل ايد و شاخه هاي نابجا خشك شده بيمار و يا شاخه هايي كه مزاحم عبور و مرور وسايل نقليه و يا عابرين است حذف گردد . اگر در حذف پا جوشها غفلت شود مقاديري از غذاي مورد نياز شاخه هاي اصلي توسط پاجوشها مصرف مي شود .
زمان هرسي اصلي درخت ، در دوره ي استراحت و در شرايط تهران در پاييز است در مناطق سرد سير مي توان بعد از رفع خطر سرما زدگي و قبل از باز شدن جوانه ها هرسي را انجام داد .

گزارش وضع موجود
طي بازديدي كه از ميدان تجريش تا راه اهن انجام گرفت . در ضلع شرقي همواره تعداد درختان قطع شده و نيز كج شده بيشتر از ضلع غربي خيابان بوده است . در فاصله پل تجريش تا پارك وي به علت بافت بهتر خاك و اب و هواي بهتر كمترين درصد قطع شدگي در درختان مشاهده مي شود . ليكن به علت وجود ساختمانهاي مرتفع در دو طرف خيابان تعداد درختاني كه از محور اصلي خود منحرف شده و بعضا در حال سقوط مي باشند بسيار بيشتر مي باشد . بيشترين درصد درختان قطع شده در محدوده ميدان منيريه تا ميدان راه آهن مي باشد كه علت اصلي ان بافت سنگين خاك بوده كه در اين محدوده بطور كلي بافت اصلي گياهي خيابان تغيير پيدا كرده و با درختاني همچون زبان گنجشگ ، عر عر ، كاج و نارون و اكاري گرديده اند اغلب واكاريهايي كه در مسير مركزي خيابان ولي عصر با نهال چنار صورت گرفته موفقيت اميز نبوده و اغلب درختان منحرف و ضعيف بوده اند .

در بسياري از موارد كنده هاي قطع شده موجود داراي پاجوشهاي فراوان بوده اند كه اين مسئله نشان دهنده قدرت رشد مجدد در انها مي باشد .

عواملي كه باعث تضعيف درختان خيابان وليعصر مي شوند :
1- الودگي هوا
2- الودگي اب و خاك

3- سنگفرش نمودن مسيرهاي اب
4- بلوك گذاري ديواره هاي ابرساني
5- ابياري نامنظم
6- بافت خاك در دو ناحيه شمالي و جنوبي
7- كمبود مواد غذائي در خاك
8- آفات و امراض

عوامل متعددي از جمله بتون ريزي كف جويها ارتفاع ساختمانها و در نتيجه سايه اندازي بر درختان الودگي ناشي از فاضلاب و افات و بيماريهاي گياهي موجب تخريب پوشش گياهي اين خيابان در مقياسي وسيع گرديده و همچنين مشاهده شد كه در نقاطي با عمق خاك كم درختان زرد شده و كلرزه و بيمار هستند و به علت وجود اهك و بالا بودن PH كمبود آهن و عناصر ميكرو المانت د رگياه ديده مي شود .
به نظر مي رسد درخت هاي چنار كاشته شده در اين خيابان بدون مطالعه كاشته شده اند و چنانچه درختان از روي مطالعه و سازگاري كاشته شده بودند و همچنين مقاوم به شرايط قليايي بودند احتمال نابودي تا اين حد بسيار كمتر بود .
خيابان ولي عصر عج خود نوعي پارك با شرايط اقليمي و خاكي متفاوت محسوب مي شود . به هيچ وجه نمي توان راه اهن را با تجريش مقايسه كرد . تهران روي يك خط مخروط افكنه قرار دارد . در تجريش بافت خاك درشت و شني و در راه اهن بافت سنگين و ريز است . شيب هم تفاوت دارد . درجه حرارت نور و شدت نور و عمق خاك نيز متفاوت است مسئله چنارهاي خيابان ولي

عصر مجموعه اي از مسائل است كه در سرلوحه اين مسائل ضعف درخت مي باشد .
درختان خيابان ولي عصر روز بروز ضعيف تر مي شوند . خاك بستر ضعيف است . عمق كم دارد جريان اب مداوم در پاي درختان وجود دارد تهيوه مناسب نيست اب كه به داخل خاك نفوذ مي كند يك جريان زير پوسته اي بوجود مياورد كه خاك را در حد ظرفيت نگهداري اروده و تا حد اشباع ميرساند سفره زير سطحي نيز وجود ندارد هواي داخل خاك كم مي باشد و اب الوده تمام قسمتهاي خاك را بجاي هوا و اكسيژن پر كرده است رشد ريشه تابع تنفس ان است. هر چه اكسيژن كمتر شود جذب كمتر شده و درخت ضعيف تر مي شود و در نتيجه افات و بيماريها به درخت حمله مي كنند .
در خيابان ولي عصر تمام نواحي اطراف درخت اسفالت و بتن و سنگفرش مي باشد دود گازوئيل روي سطح برگ نشسته و تمام استماتها بسته شده و تنفس انجام نمي شود و درختان روز بروز ضعيف تر مي شوند در محدوده راه اهن درختان چنار ساليان قبل به علت بافت ريز و سنگين خاگ درجه اشباع بيشتر و رشد كمتر ريشه از بين رفته اند و درختان باقيمانده هم قابل مقايسه با چنارهاي تجريش نيستند.
و همچنين مشاهده شد در حد فاصل ميدان وليعصر تا خيابان جمهوري سه راه جمهوري وضعيت هرس نامناسب بوده ودرختان داراي شاخه هاي اضافي هستند و در بعضي از قسمتهاي در پياده رو پائين امده ان شاخه ها و مشكلاتي براي عبور و مرور ايجاد كرده است و وضعيت ابياري نامناسب بود و خاك خشك شده بود ود رختان در بعضي از اين قسمتها ضعيف شده بودند بعضي از قسمتها كه اب زيادترري خرده بودند و داراي خاك مرطوب بودند درخت وضعيت بهتري داشت و از سه راه جمهوري به پايين نبودن بستر مناسب براي رشد درخت ولي هرس مناسب صورت گرفته بود .

و در بعضي از اين قسمتها تفاوت در روشي ابياري مشاهده شد و ملاحظه شد كه در اكثر درختها حالت حوضچه اطرافش است و بصورت تك تك بايد ابياري شوند كه اين روش ابياري سخت مي باشد . در مقابل كلانتري 29 جا مي و ستاد برگزاري درختان از وضعيت بهتري برخوردار بودند و در اين منطقه درختان چنار وضعيت بهتري را دارا بودند . و كلا مشاهده شد ابياري درختان يا مداوم مي باشد يا خشكسالي و عدم ابياري بمدت طولاني علاوه بر هرمي فرم كه از ابتداي پرورش نهال جوان بايد انجام گيرد لازم است هر ساله از درختان بازديد به عمل ايد و شاخه هاي نابجا خشك شده بيمار و يا شاخه هايي كه مزاحم عبور و مرور هستند حذف گردد . اگر در حذف پا جوشها غفلت شود مقاديري از غذاي مورد نياز شاخه هاي اصلي توسط پاجوشها مصرف مي شود كه اين مسئله در بعضي از قسمتهاي خيابان ولي عصر بويژه پايينتر از ميدان وليعصر مشاهده شد كه درختان ضعيف شده بودند .
شناسايي و گزارش معضلات مشكلات و بيماريهاي گونه هاي استفاده شده در مسير و راه حل بر طرف نمودن برخي از آنها :

برخي افات و بيماريهاي مهم چنار

1- زنجرك چنار
زنجرك چنار از جنس Edwardsiana و خانواده cicadelida است و چون گونه اين حشره مشخصي نيست نمونه هايي از اين حشره جهت شناسايي جمع اوري شده ودر حال حاضر در حال بررسي است . اين حشره با فرو بردن خرطوم خود به داخل پارانشيم برگ و مكيدن شيره گياهي و نيز ترشح بزاق دهان كه كلروفيل سلولهاي اطراف محل نفوذ خرطوم را فاسد مي كند ، مانع از رشد طبيعي گياه مي شود . اثار فعاليت اين حشره را مي توان در سطح فوقاني برگ به صورت لكه هاي سبز متمايل به زرد مشاهده كرد .

كرم سفيد ريشه
اين حشره polyphylla oliviericast از خانواده scarabeidea است كه در اكثر نقاط كشور انتشار دارد . لارو اين حشره از پوست ريشه قسمتهاي سطحي چوب تغذيه مي كند و جريان شيره نباتي را قطع مي كند. در نتيجه درخت بعد از مدتي زرد مي شود و در پي ان به علت قطع ريشه ها به زمين سقوط مي كند .

سوسك چوبخوار
اين حشره chrysobothris desertidcolasen از خانواده Buprestidae است و نمونه هاي اين آفت به فراواني درخت بافتهاي جنوب شهر تهران ديده شده است .

پروانه مينور چنار
اين حشره lithocolletis platanil از خانواده Gracilariideae است كه در اوايل بهار تخمهاي خود را در سطح زيرين برگهاي چنار مي گذارد . پس از تفريح تخمها لاروها وارد برگ مي شوند و پس از تغذيه از برگ لكه هاي سفيد ايئنه اي روي برگ ايجاد مي شود .

زردي chlorosis
زردي يكي از بيماريهاي فيزيولوژيكي مهم چنار است كه ابتدا روي برگهاي جوان و سر شاخه ها ظاهر شده و از طرفي رگبرگها سبز و پارنشيم زرد است . از بين عوامل مختلف كه باعث ايجاد كمبود آهن و كلروز در گياهان مي گردد يكي قليايي بودن خاك و زيادي اهك در ان و كمبود مواد الي و عدم تهويه كافي ريشه ها مي باشد و ديگري زياد بودن مقدار يون بي كربنات در اب ابياري است كه موجب كاهش قابليت استفاده اهن در خاك و غير فعال شدن ان در گياه مي شود .

مسائل و مشكلات درخت چنار در خيابان ولي عصر و آفات و بيماريها:
در اين خيابان مشاهده شد كه درختان با فواصل كم و نامنظم كاشته شده كه در نتيجه ي عدم رعايت فاصله ي مناسب به شكل ناموزوني رشد كرده اند .
بايد دانست كه درخت براي رشد و نمو خود احتياج به نور مواد غذايي و فضاي كافي دارد . كاشت درختان با فواصل كم مانع از ان مي شود كه نور حرارت مواد غذايي و فضاي كافي مورد نياز درخت براي توليد شاخ و برگ فراهم شود . بدليلي است هر چه ارتفاع درخت بيشتر شود . تنه ضعيف تر مي شود و مقاومت ان در برابر برف و باد كمتر خواهد شد .

براي ان كه با مشكلات زيست محيطي كه در حال حاضر اكثر درختان در خيابانهاي تهران با ان مواجهند روبرو نشويم بايد علاوه بر ان كه فاصله كاشت ميان نهالها را رعايت كنيم عرض پياده رو ها و موقعيت مكاني ساختمانهاي بلند اطراف را هنگام كاشت نهال مورد توجه قرار دهيم.
خزان زودرس درختان چنار
از انجا كه درختان موجود در خيابان وليعصر قبل از پاييز خزان مي كنند . بررسي هايي در اين مرود انجام گرفته و طبق نظر كارشناسان 3 دليل عمده براي اين امر قابل ذكر است .