بخشی از مقاله
درخت چنار
مقدمه
چنار اساسا درختی زیبا و نسبتا بلند است. ساقه آن پوست صاف دارد و هر ساله پوست قدیمی آن به صورت قطعاتی بزرگ و کوچک از تنه جدا میشود و جای آن به صورت لکه‌های سفید تا مدتها بر سطح پوست تازه باقی می‌ماند. گیاهان تیره چنار (platanaceae) درختانی با برگهای منفرد ، گوشوارک‌دار ، با گل آذینهای کپه‌ای کروی شکل و تک‌جنس هستند. گل در این درختان دارای چرخه‌های متغیر و برچه‌های مستقل محتوی 1 یا تخمک راست است. میوه به صورت فندقه‌هایی محتوی دانه‌های آلبومن‌دار است.
گیاهان تیره چنار
تیره چنار منحصر به جنس چنار (platanus) با 4 تا 7 گونه است که یک گونه آن به صورت خودرو در جنوب اروپا و سواحل مدیترانه می‌روید و در برخی از کشورهای اروپایی ، مانند فرانسه ، فراوان کاشته میشود و به چنار معمولی (پلاتانوس ولگاریس) موسوم است. گونه‌ای از آن که در بیشتر کشورهای اروپایی کاشته میشود دارای خاستگاه غرب آمریکای شمالی است و به چنار غربی (پلاتانوس اوکسیدانتالیس) معروف است. از گونههای بسیار مشهور این تیره چنار شرقی (پلاتانوس اوریانتالیس) است که خاستگاه اصلی آن آسیای صغیر است و در ایران نیز از پایه‌های خودروی آن در نواحی غربی نامبرده‌اند. به هر حال ، تیره چنار در نیمکره شمالی انتشاردارد.
مشخصات رویشی و زایشی
برگها دارای پهنک بزرگ پنجه‌ای ، دمبرگ نسبتا بلند و گوشوارک بزرگ ولی بی‌دوام و زود افت هستند. درختی است یک‌پایه ، دارای گلهای تک‌جنس ، با گلپوش بسیار تحلیل رفته ، سه پر یا پنج پر ، واقع در 2 چرخه ، به صورت پولکهای پوشیده از کرک ، مجتمع در گل آذینهای کروی فشرده و نامشخص بودن گلپوش ، باعث شده است که برخی از مولفان و گیاه شناسان این تیره را در ردیف بی‌گلبرگان قرار دهند. گلهای نر دارای 3 تا 6 پرچم‌اند که هر یک در کنار یک پولک ، که شاید همان کاسبرگ باشد ، قرار دارند. گاهی نیز هر یک از پرچمها خود یک مستقل به شمار می‌آید.
بساکها بوسیله سرپوش جانبی باز می‌شوند و دانه‌های گرده فراوانی از درون آن بیرون می‌ریزند. گلهای ماده دارای گلپوش تحلیل رفته با 3 تا 6 برچه مستقل‌اند که هر یک منتهی به یک خامه دراز و محتوی یک تخمک راست و آویخته است. میوه مجموعه‌ای از فندقه‌هایی است که هر منتهی به خامه‌ای بلند در بالا و انبوهی از کرکهای بلند و تار مانند در قاعده است و مجموع آنها به صورت گویچه‌هایی کوچک و آویخته از شاخه‌های چنار دیده می‌شوند. دانه دارای جنین راست با آلبومن روغنی و تحلیل رفته است.
موقعیت این تیره در سیستماتیک
سیر قهقرایی این گیاهان به صورت تحلیل رفتن گلپوش ، استقلال برچه‌ها ، راست بودن تخمک و تک‌جنس بودن گل که همگی از صفات ابتدایی و بسیار کهن‌اند از نظر تکاملی ارزشهای نابرابری هستند که موقعیت و جایگاه تیره چنار را در رده بندی نامطمئن و مشکوک می‌سازند. موقعیت فعلی این تیره در رده‌بندی که آنرا در مجاورت ساکسیفراگاسه قرار می‌دهد با موقعیت قبلی آن که در کنار تیره گزنه جای داشته کاملا مغایر است.
تیره چنار در ایران
این تیره ، گونه‌ای به نام پلاتانوس اوریانتالیس دارد که در سراسر ایران به نام چنار مشهور است و تقریبا در همه جا کاشته میشود. از پایه‌های خودروی چنار در کوههای بختیاری ، لرسان ، آذربایجان ، خراسان و بلوچستان نام برده‌اند. پهنک برگ چنار ، که در پایین تقریبا قلبی و در حاشیه پنجه‌ای و دارای 3 تا 5 بخش نیزه‌ای و دندانهدار است، در آغاز رشد از کرکهای انبوه پوشیده شده است که به تدریج همه کرکها می‌ریزند و برگ فاقد کرک میشود. دمبرگ کم وبیش دراز است و پایین برگ ، به علت وجود نیام مخروطی شکل پوشاننده جوانه کناری ، متورم به نظر میرسد.گیاهان این تیره چوبی دارای برگهای سبز تیره ، چرمی و پایا ، گلهایی تک جنس هستند، گلها دارای کاسه ای آزاد با پر آذین پره ای ، فاقد دیسک و جام اند. در گلهای نر ، پرچم ها در وسط گل قرار دارند و در گلهای ماده تخمدان آزاد دارای 2 یا سه خانه و در هر خانه محتوی 1 یا 2 تخمک واژگون است. میوه سته مانند یا کپسول و در حالت اخیر میوه رسیده میان برچه گشاست (لوکولیسید) . دانه آلبومن دارای دارای جنین راست و ریشه چه زیرین است.
گیاهان این تیره از لحاظ دارا بودن تخمک واژگون و آویخته و همچنین رافه بیرونی (تخمک اپوتروپ) با تیره فرفیون که رافه تخمک آنها درونی است و در زیر تخمک واژگون و آویخته قرار میگیرد (تخمک اپی تروپ) تفاوت دارند و از نظر خویشاوندی از آنها دور می شوند. گیاهان تیره شمشاد درختچه هایی واجد برگهای کامل، پایا چند ساله با گلهایی تک جنس هستند گرچه به علت داشتن گلهای تک جنس و بدون جام و مادگی سه برچه ای در راسته سه قا به ها (دارای غوره سه تابه) قرار می گیرند ولی به نحوی آشکار با تیره فرفیون بویژه از لحاظ میوه که معمولاً کپسول لوکولیسید است و بر اثر شکافتن وسط برچه ها باز می شود (میان برچه گشا) و همچنین از نظر قرار گرفتن تخمکها بین رافه و جدار تخمدان تفاوت دارند.
جنسهای مهم این تیره عبارتند از :
Notobuxus ) گونه2(
Sarcococca )گونه4(
Styloceras ) گونه4(
Buxus ) گونه40(
در ایران buxus فقط یک گونه بنام Buxus sempervirens در برخی نواحی بویژه در نواحی شمال ایران و کناره دریای خزر دارد که به نامهای محلی شمشاد ، کیش، شهر شمشاد اناری موسوم است. شمشاد دارای شاخه های فراوان و برگهای تخم مرغی شکل پهن دراز است.
گلها بدون دمگل اند و به طور دسته ای طوری مجتمع می شوند که در هر دسته گلهای نر (که متراکم ترند) در طرفین گلهای ماده در وسط و انتها قرار می گیرند از چوب سخت این درخت در شمال ایران برای صنایع دستی و زینتی استفاده می شود.
شمشاد ايراني
Euonymus
شمشاد ايرانيEuonymus L. كه باغبانان در ايران آنرا بغلط شمشاد مي نامند و در باغها كنار خيابانها كاشته ميشود ، درختچه اي از گياهان تيره سه لاستراسه ها Celastraceae است مهمترين گونه هاي آن شمشاد ايراني (ژاپوني) E. japonica است. درختچه اي به بلندي 5/1 تا 2 متر با بوته بهم فشرده و ايستاده با برگهاي بيضي دندانه دار سخت به رنگ سبز تيره و براق ميباشد
از اين گونه بعضي جورهاي ابلق بدست آورده اند مانند :
الف ـ شمشاد ايراني آلاتوس E.J.alatus : با برگهاي قرمز مسي
ب ـ شمشاد ايراني برگ طلائي E. j. OvatusAureus . با برگهاي شفاف سبز و طلايي
پ ـ شمشاد ايراني برگ حاشيه زرد E. j. Emeral,n,Gold .
ت ـ شمشاد ايراني پولشلوس E. pulchellus : اين گونه پاكوتاه با برگهاي خيلي كوچك ميباشد .
ث ـ شمشاد ايراني رونده E. radicant : كه خاصيت خزيدن روي زمين را مانند پيچكهاي صحرائي دارد و از آن دو جور وجود دارد يكي با برگهاي نقره اي اين واريته بكندي نمو ميكند .
تكثير :
اين گياه را بوسيله قلمه زدن ساقه هاي آن كه پس از هرس باقي مي ماند زياد ميكنند .
شمشاد ژاپني
AUCUBA Japonica
شمشاد ژاپني Aucuba japonica درختچه اي از خانواده كورناسه Cornaceae ميباشد . بلندي اين گياه به 5/1 متر ميرسد بوته اي كُرپِه با برگهاي ضخيم بيضي نوك تيز و دندانه دار به رنگ سبز تيره و براق و گلهاي نامعلوم كه نر و ماده آن از يكديگر مجزا و هريك روي پايه جداگانه ميباشد
روي گلهاي ماده ميوه هاي قرمز رنگي پيدا ميشود كه آنرا زيبا ميسازد .
انواع شمشاد ژاپني عبارتند از :
1 ـ شمشاد ژاپني ابلق. J. maculata foemina A: جوري از اين گياه است با برگهاي ابلق از رنگ سفيد كه بوته اش خيلي قوي ميشود .
2 ـ شمشاد ژاپني برگ طلائي A. J. aurea marginata
3 ـ شمشاد ژاپني برگ دراز A.J. longifolia
4 ـ شمشاد ژاپني برگ بزرگ A.J. macrophylla
5 ـ شمشاد ژاپني ماده A.J. viridis foemin : كه قسم پاكوتاه و خيلي سبز است ، روي آنهم از ميوه هاي قرمز پوشيده ميشود .
تمام اقسام شمشاد ژاپوني Aucuba japonica چون كمي لطيف هستند در سرماهاي سخت كه درجه حرارت 18 تا 20 درجه زير صفر باشد دوام نياورده قسمت هوائي آن ميخشكد ، در اين موقع بايد آنها را از سطح خاك كف بُر كرد تا بهار جوانه هاي جديد و قوي تري از ريشه برويد .
تكثير :
بهترين راه براي زياد كردن شمشاد ژاپني Aucuba japonica طريقه قلمه زدن است. به اين منظور شاخه هاي آنرا تابستان در نقطه سايه خنك زير حباب قلمه ميزنند شمشاد خزری ، شمشاد جنگلی یا شمشاد هیرکانی با نام علمی Buxus hyrcana از گونه های پهن برگ و همیشه سبز جنگل های شمال است که برگ هاي آن به رنگ سبز تيره و براق است. این برگ ها سمي هستند و از اين رو مورد استفاده دام قرار نمي گيرد و هیچ بهانه ای برای متهم کردن دامداران به نابودی این درختان شگفت انگیز وجود ندارد .
این گونه شمشاد با شمشاد ژاپنی Evonymus Japonica ویا شمشاد ابلق Evonymus fortunei و یا شمشاد گوشواره ایlatifolia Evonymus که جزو شمشاد های اصلاح شده و تزیینی هستند و در تهران و یا سایر شهرها در پارک ها و باغچه ها مشاهده می شود، کاملاً متفاوت است. این شمشاد های وحشی را باید از نزدیک دید، لمس کرد و در مقابل قامت کشیده و بلندشان که گاه تا 15 متر نیز میرسد سر خم کرد تا زیبایی تشبیه شاعرانه شاعران را حس کرد و آنگاه می توان تفاوت فاحش این گونه سحر انگیز را با شمشاد های شهری متوجه شد و باور داشت که تاخت زدن این آخرین زمرد های جنگل های خزری با باشگاه جنگل خواران چه قدر ناعادلانه است و چه جفای بزرگی ست در حق یک ملت آنهم در سرزمینی خشک !
*شمشاد هیرکانی جزو گونه های " رلیک " یا باستانی است که این صفت به عنوان یکی از شاخص های تنوع زیستی و به تعبیری میراث جهانی است. از سوی دیگر دارای خصلت منحصر به بفرد یا بومی ( آندمیک) نیز هست . به همین دلایل از اهمیت حفاظتی بسیار زیاد برخوردار است . در حال حاضر تنها چند ذخیره گاه و پارک جنگلی در فهرست حفاظتی قرار دارند نظیر نمک آبرود – گرداب–خیبوس - جیسا و چشمه بلبل ( گرگان ) و چند منطقه کوچک دیگرکه متاسفانه مساحت مجموعه آنها تنها به حدود 1000 هکتار می رسد .
* شمشاد هیرکانی در جامعه Querco Buxetum که یک جامعه گیاهی مخصوص جلگه های خزری است قرار دارد . شمشاد در این جوامع با گونه های افرا – توسکا – لرگ – داغداغان – راش– لیلکی – خرمندی و شب خسب و .... همراه است . همچنین گونه های علفی نظیر سرخس و گرامینه و تعدادی از گونه های خزه های خاکزی یا دار چسب بر روی شاخه های آنها رشد می کند، البته این ترکیب در مناطق مختلف شمال متفاوت است. کانون دیده بانان زمین این گونه را در "آستارا" با اشکوب بالایی " لرگ " Pterocarya fraxinifolia و در این منطقه به شکل متفاوت با آشکوب بالایی " داغداغان Celtis AUSTRALIS و آزاد یا ازدار Zelkova carpinifolia همراه با کرات( لیلکی ) Gleilitshia caspica و سیاه ولیک Crataegus melanocapa ، افرا campestre Acer و در برخی مناطق کمی دور تر از جلگه همراه با راش Fagus Orientalis مشاهده کرد .
در پارک جنگلی سی سنگان همراه با اشکوب بالایی " تیرهای چراغ برق " و زیر آشکوب های " چادر" –" تخت" – " سماور" –" زباله " - - " اسفالت" و ... مشاهده شد و شنیدیم که بزودی به آشکوب های این ذخیره گاه شمشاد انواع وسایل شهربازی (نور – صدا – جیغ و داد ) اضافه خواهد شد.
*شمشاد درختی سایه پسند است و تحمل آفتاب شدید را ندارد. بنابراین جنگل شمشاد، اغلب بسیار انبوه و مرطوب است که این انبوهی را کانون دیده بانان زمین در ذخیره گاه " اندرود" Andarudمشاهده کرد.
به صورتیکه حتی یک نفر به سختی می توانست از میان شاخ و برگ های آن عبور کند . این جنگل های انبوه با خزه های مرطوب زیستگاه بسیار مناسبی برای حیات انواع گونه های دیگر گیاهی و جانوری شناخته شده و ناشناخته است. این بانک ژن بسیار غنی می تواند زمینه تحقیقات گسترده ای را فراهم آورد.بعلاوه سطح این جنگل ها پوشیده ازگیاه خاک ( هموس ) بسیار بسیار ارزشمندی است ، خاکی که طی میلیون ها سال نقش ارزنده ای در تداوم حیات در این جنگل ها ایفا کرده است و در ایجاد اکوسیستمی که از دوران سوم زمین شناسی پایدار مانده است ،جایگاه مهمی داشته است . ولی متاسفانه نه این جنگل ها و نه خاک آن کوچکترین بهایی در محاسبات دولت در تغییر کاربری ها ندارد به گونه ای که به راحتی کوبیده ، تخریب شده و هر روز به انواع مختلف قربانی توسعه های بی سرانجام می شود از جاده کشی گرفته تا ویلاسازی تا اجرای طرح های گردشگری مخرب و تا ....
جنگل های باستانی هیرکانی - منطقه حفاظت شده البرز مرکزی( استان مازندران- شهرستان نوشهر - بخش مرکزی )
IRAN Ancient Hyrcanian Forest -Central Alborz-Protected area
تصویری از ذخیره گاه شمشاد " اندرود"Andarud - شمشادBuxus hyrcana همراه با " داغداغان " Celtis AUSTRALISو پسکرانه ارتفاعات جنگلی کجور
جنگل های باستانی هیرکانی - منطقه حفاظت شده البرز مرکزی( استان مازندران- شهرستان نوشهر - بخش مرکزی )
IRAN Ancient Hyrcanian Forest -Central Alborz-Protected area
*بلندي این شمشاد های هیرکانی گاه تا 15 متر نیز می رسد ولی ما در جنگل های این منطقه شمشاد هایی با بلندی بیش از 15 متر نیز مشاهده کردیم . * رشد شمشاد های جنگلی بسیار کند و یه سالی یک میلیمتر می رسد . کانون دیده بانان زمین در این منطقه شمشاد هایی را اندازه گرفت که محیط دور درخت آن 60 و حتی در یک نمونه 75 سانتیمتر بود( معادل 23/85 سانت قطر ) که نشانگر آن است که قرنها از زندگی آنها می گذرد . * چوب شمشاد به دلیل سخت بودن و دیگر ویژگیها ی آن بسیار گران قیمت است به گونه ای که برای هر یک شاخه آن که در گل فروشی ها یافت شود ، جریمه ای معادل 60 (شصت ) هزار تومان تعیین شده است. اما جای تعجب و تاسف آنجاست که جنگل های صلاح الدین کلا را آتش می زنند و شمشاد ها ی با ارزش آن را می سوزاند تا اراضی خالی از درخت را مورد معامله و سوداگری قرار دهند.
جنگل های باستانی هیرکانی - منطقه حفاظت شده البرز مرکزی( استان مازندران- شهرستان نوشهر - بخش مرکزی )
Buxus hyrcana-IRAN Ancient Hyrcanian Forest-Central Alborz-Protected area
عکس از نسرین دخت خطیبی - اردیبهشت 1387
Buxus hyrcana-IRAN Ancient Hyrcanian Forest-Central Alborz-Protected area
جنگل های باستانی هیرکانی - شمشاد هیرکانی - منطقه حفاظت شده البرز مرکزی( استان مازندران- شهرستان نوشهر - بخش مرکزی )
شمشاد رسمی Euong mus cornutus guinguecornutus
نوع گیاه: درختچهٔ پهن برگ. شمشاد رسمی از خانوادهٔ CELASTRACEAE می‌باشد ارتفاع این درختچهٔ همیشه سبز حدود ۴ متر است در این گیاه برگها به رنگ سبز تیره با حاشیه سفید بوده و گل جنبهٔ زینتی ندارد. فرم تاج در شمشاد رسمی گرد یا بیضوی متراکم با بافت سنگین می‌باشد و قطری حدود ۲ متر دارد. میزان رشد این گیاه متوسط بوده و مکان‌های آفتابی را می‌پسندد همچنین طالب خاک‌های اسیدی تا قلیائی با زهکشی مناسب می‌باشد. از این گیاه در فضای سبز برای داربست‌ها، پر چین‌ها، فضاهای باریک گلدان‌های بزرگ و کنار درب‌ها استفاده میشود. تکثیر آن از طریق قلمه نیمه سبز خوابانیدن و کاشت بذر امکان‌پذیر است.علاوه بر چنار، سرو
افراشته و همیشه سبز نیز جایگاه خاصی در میان قوم آریا داشته است. گرچه سرو قداستی چون چنار نیافته اما از درختان مورد احترام ایرانیان بوده است. احترام به این درخت با باورهای میترا به اروپا رفت و همچون سایر اعتقادات مهرپرستی در مسیحیت ریشه دواند تا بدانجا كه امروزه جزو لاینفك جشن سال نو مسیحیان در هر گوشه جهان گشته است. اهمیت درختان به خصوص درختان چنار و سرو چنان بوده كه كاشتن درخت در ایران جنبه اعتقادی هم یافته بود و جزو ثواب‌های بزرگ به شمار می‌آمد. سنتی كه پس از اسلام هم ادامه یافت و هنوز هم ادامه دارد. روز ۱۵ اسفند را سالیان سال است كه با عنوان جشن درختكاری می‌شناسیم و در این روز، می‌كوشیم با طبیعت آشتی كنیم. سنتی كه بنیان آن منسوب است به پیامبر و اندیشمند بزرگ ایران، اشو زرتشت. او با دست خود درخت سروی در شهر كاشمر غرس كرد كه سالیان
سال پس از او هم این سرو زیست تا آنكه در دوره خلفای عباسی به درخت كهنسال و مقدسی بدل گشته بود كه مورد نذر و نیاز مردم ایران قرار می‌گرفت. شهرت این سرو را خلیفه عباسی تاب نیاورد و دستور داد تا آن را از بن در‌آورند. «باری، خلیفه‌ی بغداد / آن برگزیده شیوه‌ی شدادی / بر باد رفت، حتی / نام خلیفه‌ی خودخواه خودپرست / از یاد رفت / اما / در كاشمر هنوز / در ذهن هر خردور ایرانی / سروی به پاست / آن سرو / سرفرازتر از هر چه سرو / پا برجاست.» (حمید مصدق)
در پایان، در اهمیت درخت به جاست از دو درخت مهم اساطیری ایران نیز صحبت كنیم. درخت بس تخمه یا همه تخمه كه منشا تمامی گیاهان جهان است و همه نوع گیاه از او می‌روید. سیمرغ، پرنده اساطیری ایران، بر این درخت آشیان دارد و هر سال، بنا بر متن پهلوی گزیده های زاد سپرم، «آن درخت را بیفشاند، آن تخم‌های (فرو ریخته) در آب آمیزد، تیشتر (ایزد باران در اساطیر ایران) آنها را با آب بارانی ستاند، به كشورها باراند» و به این ترتیب، همه نوع گیاه در همه جای زمین روید.
این درخت در دریای فراخكرد، دریای بی‌انتهای كیهانی، به همراه درخت «گوكرن» یا «هوم سفید» قرار دارد. درخت گوكرن درخت مهم اساطیری دیگری است كه اكسیر جاودانگی را در هنگام بازسازی جهان به مردمان می‌بخشد و بر اثر آن، همه مردم جاودانه بی‌مرگ می‌شوند. بنابر متن پهلوی بندهشن، این درخت برای بازداشتن پیری بد دم است. اهریمن برای از بین بردن این درخت وزغی را در دریای فراخكرد به وجود می‌آورد اما در مقابل، اورمزد دو ماهی مینوی به نام «كر» می‌آفریند كه مامور نگاهبانی از این درخت می‌شوند و همواره یكی از این ماهی‌ها وزغ را زیر نظر دارد. در آغاز آفرینش آدمی نیز درخت به یاری مشی و مشیانه، نخستین زوج بشر، می‌آید. مشی و مشیانه برای طبخ غذای خود نیازمند آتش بودند و آتش مورد نیاز آنان را دو درخت كنار و شمشاد كه بنابر اساطیر ایران آتش دهنده‌ترند، فراهم كردند. درخت در دین‌های دیگر هم از جایگاه خاصی برخوردار است. در دین یهود، خداوند در میان شعله‌های آتشی كه از درون درختی سر بر می‌آورد، با حضرت موسی (ع) سخن گفت. حضرت مریم زیر درخت خرمایی با ریزش خرمای آن روزه خود را گشود و در اسلام، درخت طوبی درخت مقدسی است كه در بهشت جای دارد. نماد معرفت نیز در همه این دین‌ها درختی است كه میوه آن، ممنوعه است و با خوردن آن، آدم و حوا هبوط می‌كنند و از بهشت رانده می‌شوند.
تیره ی سرو :
انواع این تیرهه به صورت درخت و درختچه هایی با برگ های پایاست . برگ ها در تیره سرو اشکالی از قبیل سوزنی و فلسی و یا درفش مانند دارند. این تیره تو دنیا 13-15 جنس داره و نزدیک به 140 گونه !!
مهمترین جنس هاش سرو کوهی هستش در ايران داراى چهار گونه است:
ارس - Juniperus polycarpus
درخت ارس در قفقاز و آذربايجان و گرجستان انتشار دارد و در ايران هم مناطق استپى و ارتفاعات بختيارى و فارس و بلوچستان و خراسان و دامنه‌هاى جنوبى البرز ديده مى‌شود و جامعه‌اى به اين نام تشکيل مى‌دهد و تصور مى‌رود در بعضى از مناطق با درخت اردوج مخلوط باشد. ارس درختى است روشنائى‌پسند و آهک‌جو که در مقابل خشکى بسيار مقاومت مى‌کند. رويش آن بسيار کند است. چوب ارس داراى چوب درون بسيار متراکم مى‌باشد، اين چوب در ايران به مصرف تيرهاى ساختمانى و يا سوخت مى‌رسد. به‌علت قطع بى‌رويه در نقاط مختلف کشور اين گونه، به صورت درختچه در آمده است ولى هنوز هم درختان قطور و کهن سال آن در جنوب کشور ديده مى‌شود.
ارس
يکى از جنگل‌هاى انبوه آن در گلستان بين مينودشت و بجنورد وجود دارد. درختى است دوپايه با قد متوسط و مخروطى‌شکل با برگ‌هاى فلسى تخم‌مرغى و مثلثى کشيده و نوک‌تيز در چهار رديف بر روى شاخه‌ها تکيه نموده است. ميوهٔ آن گرد و نيلى‌رنگ متمايل به سياه است و بر سطح آن گرد سفيد رنگى ديده مى‌شود و تقريباً داراى چهار فلس و ۴ تا ۵ دانه تخم‌مرغى شکل است.
پيرو - Juniperus communis
اين درخت در بالاى جنگل‌هاى شمال کشور و در حدفاصل جنگل و استپ مى‌رويد. اکثراً اين واريته به صورت درختچه و پشته‌اى شکل ديده مى‌شود.
آردوج - Juniperus excelsa
اين درخت در شمال کشور تا ارسباران و همچنين شمال غرب و ارتفاعات البرز وجود دارد.
درختى است يک پايه با تاج تخم‌مرغى و پوست قهوه‌اى رنگ و پوسته‌اي. انشعابات آن باريک و داراى برگ‌هاى فلسى تخم‌مرغى شکل مى‌باشد. ميوهٔ آن گرد و به قطر ۹ تا ۱۲ ميلى‌متر مى‌باشد و داراى فلس و ۴ تا ۸ دانهٔ تخم‌مرغى شکل و شاه‌بلوطى رنگ است.
ماى‌مرز - Juniperus sabina
در مرز فوقانى جنگل و حدفاصل جنگل‌هاى مرطوب با مناطق خشک استپى کوه‌هاى البرز ديده مى‌شود. درختى است پشته‌اى شکل و بر روى دانه‌هاى کوهستانى مى‌خزد. داراى برگ‌هاى فلسى شکل به رنگ سبز تيره و ميوهٔ گرد کوچک و سياه رنگ است.
سروها:
Cupressus Cupressaceae :تیره
۱-۱) سرو ناز:Cupressus sempervirns
دارای تاج مخروطی شکل و زیباست و میوه آن به صورت کروی است. برگهای فلسی و متراکم دارد و نوک آن به سمت بالا قراردارد. زربین C.V var. horizon tallis با انشعابات فرعی و افقی و سرو شیرازC.v .var. Fastigiata که بعنوان گیاه تزئینی در باغهای تاریخی و در محورهای اصلی کاشته میشده و به باغ زیبایی خاصی می‌بخشیده‌اند، از واریته‌های سروناز هستند.
۱-۲) سرو نقره ای: Capressus arizonica
دارای برگهای نقرهای است . بومی ایران نمی باشد. ولی در باغها کشت آن دیده شده است و ارتفاع آن به ۸ متر می رسد.
۱-۳) سرو خمره‌ای Bieta orientalis
دارای برگهای فلسی شکل است. رنگ عمومی آن سبز و روشن است که در زمستان کمی تغییر رنگ می‌دهد. بعنوان پرچین هم از آن استفاده میشود. میوه آن مخروطی کوچک است. از۲ الی ۵ فلس تشکیل شده که در کنار هر فلس دو دانه قرار گرفته است. سروها از گونههای رایج در باغهای ایرانی هستند و در اکثر باغهای تاریخی بویژه در باغهای شیراز، باغ فین کاشان و باغ شاهزاده ماهان مشاهده می‌شوند.
۲) چنار:
درختی پهن برگ و خزان کننده، با پوست روشن (خاکستری) است. ارتفاع آن به ۲۵ متر میرسد. میوه آن کرکدار وگرد و دارای دنباله است. دنباله میوه‌ها اکثراً بین ۶تا ۸ سانتیمتر است .میوه آن در پاییز میرسد. برگها با پهنک دارای ۵ تا ۷ قطعه دندانهدار هستند. گرده آن باعث آلرژی در افراد میشود مهمترین گونه آن P.orientalis است که در باغهای قدیمی در مناطقی مانند تهران رواج بسیار داشته است و اصولاً تهران در قدیم چنارستان بوده است. از گونههای دیگر آن می‌توان به P.hispanica و P.aceiflia اشاره کرد.
۳) کاج ایرانیPinus eldarica Pinaceae(Abistacaea :
تیره درختی بزرگ با میوه مخروطی شکل است که ارتفاع درخت به ۲۰ تا۳۰ متر میرسد. شاخه‌های آن نسبتاً بلند هستند برگهای آن دائمی با یک رگبرگ می‌باشد.
D دانه گرده (میکروسپور) :
اندام تولید مثلی نرگیاه) آن دارای بادکنک است که موجب تسهیل در عمل گرده افشانی می‌گردد. دستگاه ماده مخروطی شکل و بر روی آن برگه‌های متعددی موجود است که آنها را برچه ( کوچکترین واحد مادگی) می نامند، درون آن تخمک )مگاسپور: اندام تولید مثلی ماده گیاه ( قرار دارد. چوب آن صمغی است و مصارف صنعتی دارد. این گونه گیاهی از حلب وارد ایران شده است.
از گونههای دیگر کاج که در باغها کاشته می‌شوند:
کاج جنگلی P.sylvestris، کاج کاشفی P.longifolia، کاج سیاه P.laricio می‌باشد. که اکثراً بومی ایران نمی‌باشند. در بیشتر باغهای تاریخی و در اکثر نقاط کشور به جز جنوب و حاشیه خلیج فارس این گونه گیاهی وجود دارد.
۴) صنوبرPopulus spp Salicacea :
تیره این درخت دارای ریشه‌های سطحی بوده ولی رشد آنها بسیار عالی است و درکمتر از۱۵ سال به ارتفاع ۲۵ متر می رسد. خزان کننده، پهن برگ و تک پایه(دانه گرده و مادگی روی یک گیاه تشکیل و لقاح صورت می گیرد) است. گلها منفرد، اکثراً کرکدار، و با گل آذین(طرز قرارگرفتن گلها روی ساقه و یا شاخه) خوشه‌ای بوده و میوه‌ها کرکدار است. گونه های آن عبارتند از:
۴-۱) سپیدار: P.alba
درختی است ستونی شکل و بلند. پشت برگها روشن‌تر است و نقرهای رنگ می‌باشد ارتفاع آن ۲۵-۱۸ متر و بسیار مقاوم است. در باغهای تاریخی و قدیمی زیاد کاشته میشده است چه بعنوان باد شکن در حاشیه‌ها و بعضاً در مسیرهای اصلی نیز کاشته می‌شد.
۴-۲) صنوبر خاکستری: P.canescens
ارتفاع آن به ۳۰ متر میرسد. اندازه برگ آن با سپیدار تفاوت دارد. پوست تنه آن خاکستری مایل به زرد می‌باشد.
۴-۳) تبریزی:
( اشالک، صنوبرآسیایی، صنوبر لمباردی)P.nigra var Italica از درختان با ارتفاع زیاد و زیبا می‌باشد. معمولاً در کنار باغها کاشته میشده است. برگهای آن لوزی شکل و زیبا که درازی برگها بیش از پهنای آن می باشد. در پاییز به رنگ زرد قناری در می‌آید.
۴-۴) صنوبر لرزان: ( آشنگ ) P.tremula
برگهای آن شبیه نارون است.
۴-۵) پده P.eupratica مخصوص نواحی گرم است.
۵) نارون ( وسک، قره آغاج )Ulmus Ulmaceae :
تیره درختی است با پوست شکافدار، برگهای متناوب، خزان کننده و رگبر‌گهای شانه‌ای، دمبرگ کوتاه، پهنک معمولاً در قاعده مورب، حاشیه‌ای اره‌ای مضاعف یا ساده. گوشوارک( زائده ای درقاعد ه برگ که معمولاً زیر برگ قرار دارد) ریزان دارد. گلهانر- ماده ( اندام جنسی نروماده روی یک گل قراردارد )یا تک جنسی(گلهای نر و ماده از یکدیگر جدا هستند)، قبل از ظهور برگ ظاهر میشود. پوشش گل، استکانی ( منظور شکل گل آذین است) و دارای ۴ تا ۸ لوب است. پرچمها( اندام نر گیاه) دارای میله باریک و طویل هستند، میوه فندقه بالدار( سامار: دراین نوع میوه‌ها ( اپیدرم (پوست خارجی) یک تخمدان رشد کرده و به صورت زائده‌های بال مانند در می‌آیند) بوده بال‌‌ها در انتها شکافدارهستند. تشکیل میوه ۳ تا ۴ هفته بعد ازگل دهی انجام میگیرد. در نواحی شمال، شمال غرب و شمال شرق ایران بیشتر دیده می شود . خصوصاً درتهران بسیار زیاد کشت می شود.
۵-۱) نارون چتری:Ulmus umbraculifera برگها متقارن و دارای قاعده تقریباً قلبی شکل بوده و نوک داندنه ها تیز نیست. فصل گل‌دهی اواخر زمستان بوده و گیاه متعلق به بخشهای مرکزی فلات ایران است. گونههای نارون
