مقاله در مورد کارآفرینی کارخانه روغن کشی از دانه های کلزا

بخشی از مقاله

خلاصه طرح :
در این طرح به بررسی کارخانه روغن کشی از دانه های کلزا پرداخته شده است ، برای بررسی طرح از روش های آماری و اقتصادی و برآورد های مالی استفاده شده است ، این طرح شامل چهار فصل میباشد ، فصل اول به بیان کلیاتی از قبیل مقدمه ، تاریخچه ، مجوز های قانونی مورد نیاز ، وضعیت بازار ، میزان واردات و صادرات و ... پرداخته است ، فصل دوم به بیان روش انجام کار پرداخته است ، بازدید از واحد کاری مشابه ، نیروی انسانی ، نحوه تامین سرمایه و ... از جمله عناوین

موجود در این فصل میباشد ، فصل سوم به بررسی طرح از دیدگاه اقتصادی پرداخته است ( طرح توجیهی یا BP ) ، عناوینی از قبیل نیروی انسانی مورد نیاز ، میزان سرمایه گذاری ، مواد اولیه مورد نیاز ، ماشین آلات مورد نیاز و ... از جمله عناوین موجود در این فصل میباشد ، در نهایت فصل چهارم به بیان نتیجه اجرای طرح می پردازد .

فصل اول
آناليزگزينه هاي پروژه و انتخاب اوليه پروژه

گزينه هاي فوق از لحاظ فاکتورهاي زير (با فرض توليد در کلاس جهاني) مورد تحليل قرارگرفت:
• دسترسي به مواد اوليه ارزان
• کمبود توليد داخلي در مقابل تقاضا يا عدم توليد
• نرخ بازده در بخش مورد نظر

• ميزان سرمايه گذاري مورد نياز
آناليزگزينه هاي سرمايه گذاري موجود بر اساس فاکتورهاي فوق از طريق مقايسه جفتي توسط نرم افزار
EXPert choice انجام گرفت و در نهايت گزينه روغن کشي از دانه هاي روغني بعنوان بهترين گزينه
انتخاب گرديد.
از آنجا که صنعت روغن نباتي يکي از صنايع مواد غذايي به کار مي رود در ادامه لازم ميدانم به امتيازات ويژه اين گروه از صنايع اشاره نمايم:
- سرمايه گذاري نسبتا پايين در مقايسه با بسياري از صنايع ديگر
- ارزبري کم
- ارزش افزوده بالا
- مصرف کم انرژي
- بازده سريع سرمايه گذاري
- نياز مستمر و روزانه مصرف کنندگان
- دارا بودن بازارهاي مصرف در داخل و خارج
گذشته از اينها، بايد توجه داشت که روغن نباتي يک کالاي استراتژيک مي باشد و بعد از غلات، بطور کلي چربيها،اصلي ترين ماده غذايي مورد نياز انسان هستند.
1-1 صنايع روغن كشي:
روغن کشي از دانه هاي روغني بوسيله چرخهاي عصاري در ايران، از قرن ها پيش مرسوم بوده و بيشتر مصرف داروئي داشته است. مصرف روغن نباتي به عنوان يک ماده غذائي به همراه ديگر محصولاتي نظير برنج وآرد، از سال 1325 معمول شده است.
مردم ايران با اکراه و از روي ناچاري به استفاده از روغن نباتي مبادرت مي نمودند و آن را فاقدمواردمورد نياز بدن دانسته، حتي مصرف آنرا مضر مي دانستند تا اينکه بتدريج با آگاهي از ترکيبات وخواص مواد تشکيل دهنده روغن نباتي، به مصرف آن روي آوردند و در بسياري از موارد آنرا بر استفاده از روغن نباتي ترجيح دادند.

روغن نباتي در حال حاضر به صورمختلفي چون: جامد،مايع ومارگارين مورد مصرف قرارمي گيرد که نوع جامد آن به علت قابليت طولاني تر، بالاتر بودن نقطه ذوب و همچنين بهبود در پلاستيسيته روغن هاي قنادي و مارگارين،که باعث بهتر شدن طعم وبوي روغن مي گردد مورد استفاده بيشتري دارددر مقابل،نوع مايع آن داراي ارزش غذايي بالاتر و فاقد کلسترول مي باشد.

مصرف اين فرآورده غذايي ساليانه رو به افزايش بود ه و مي بايد باتوجه به عوامل مختلفي چون رشد جمعيت، رشد مهاجرت ، تغيير سليقه،رددرآمدو... با برنامه ريزي صحيح براي توسعه کشت دانه هاي وصنايع روغن کشي وتصفيه ،اقدامات مقتضي را جهت نيل به خودکفايي به عمل آورد.

2-1 صنعت روغن کشي از دانه هاي گياهي:
اين صنعت به موازات کارخانجات تصفيه روغن از سا

ل 1317 آغاز به کار و در دهه 1330 اکثر کارخانجات روغن کشي موجود تاسيس شد.
لازم به ذکر است که اکثر اين کارخانجات به واحدهاي تصفيه روغن تعلق داشته ودر حقيقت تامين کننده قسمتي از مواد اوليه مورد نياز اين واحدها مي باشند.

3-1 صنعت تصفيه روغن نباتي:
اولين کارخانه تصفيه روغن به منظور مصارف غذايي در سال1317 توسط دولت در 3کيلومتري ورامين احداث ودرسال1325 به بهره برداري کامل رسيد. دومين کارخانه توسط بخش خصوصي تحت عنوان " گل" در سال 1322 به بهره برداري کامل رسيد . در ابتدا استقبال چنداني از محصولات اين کارخانجات به عمل نيامد چون عادات مصرف روغن نباتي هنوز به وجود نيامده بودبه تدريج به دليل کمبود و گراني روغن حيواني و از طرفي آشنايي بيشتر مردم با مصرف روغن نباتي ، اين فرآورده به عنوان کالايي ضروري به ليست مصارف غذايي خانوارها راه يافت .

4-1 تعداد وظرفيت کارخانجات روغن کشي و تصفيه روغن فعال:
در حال حاضر،44واحدهاي روغن کشي فعال در کشور به ظرفيت اسمي 100757 تن (فعال در روغن کشي از دانه هاي کلزا ،آفتابگردان و پنبه دانه و گلرنگ) و 23واحد روغن کشي در دست ساخت به ظرفيت اسمي322474 تن وجود دارد .و از طرف ديگر، مجموع ظرفيت اسمي واحدهاي تصفيه روغن در 19استان 927950 تن است.
لازم به ذکر است که در سال 81 ،يک ميليون و 160 هزار تن روغن نباتي در کشور توليد شده است.جزييات بيشتر در مورد اين واحدها ار ميتوانيد در پيوست ببينيد.

5-1 ميزان کشت دانه هاي روغني :
در سال زراعي80-79، در مجموع 247634 تن دانه روغني در کشور کشت شده که نسبت سال هاي گذشته رشد داشته و در سالهاي آينده بر اسا س برنامه ريزي هاي انجام شده توسط وزارت جهاد کشاورزي با جهشي در ميزان کشت آنها (بخصوص کلزا ،چون سرآمد دانه هاي روغني ديگر است.) روبرو خواهيم بود و اميد است که درآينده اي نزديک به خودکفايي برسيم .از اين رو لزوم ايجاد کارخانجات روغن کشي در کشور بهتر روشن مي شود.
جزييات بيشتر در مورد اين واحدها ار مي توانيد در پيوست ببينيد.

6-1 ميزان واردات دانه هاي روغني ،روغن خام :
نوع روغن خام ميزان واردات (تن) مبادي

سويا
809000
برزيل،آرژانتين،پاراگوئه،
هلند،امارات،آلمان

آفتابگردان وگلرنگ 59000 آرژانتين،اکراين،برزيل،
امارات
نخل 30000 امارات ،مالزي

قابل ذکر است که در سال81 بيش از 90000 تن روغن نباتي به کشورهاي نظير افغانستان و
آسياي ميانه صادر شده است.

7-1 مصرف روغن نباتي :
بنا بر عللي که در زير به آنها اشاره خواهد شد ميزان مصرف روغن نباتي روزبروز افزايش خواهد يافت: ازدياد جمعيت، افزايش درآمد ، و بالا رفتن ميزان شهرنشيني، عادت به مصرف و غيره در حال حاضر ،مصرف سرانه روغن نباتي در ايران حدود 8/16 کيلوگرم است که در سال 1346،اين ميزان 9/4 کيلوگرم بوده است. اين خود بيانگر افزايش چشمگير آن در سالهاي گذشته است.
البته مصرف سرانه روغن در کشور ما نسبت به کشورهاي اروپايي و آمريکايي بسيار پايين است مثلا
در آمريکا اين سرانه،50 کيلوگرم ودر اروپا ،40 کيلوگرم است.

8-1 مواد اوليه روغن نباتي :
مواد اوليه اي که در صنعت روغن کشي کشور مورد استفاده قرار مي گيرد عبارتند از :
پنبه دانه، تخم افتابگردان،سويا، کلزا ، گلرنگ و زيتون دانه هاي کشت شده پس از تامين بذر کشت سال بعد، قسمتي به عنوان خوراک دام وطيور بوسيله دامداران خريداري و مصرف مي شود وبقيه جهت روغن کشي به کارخانجات تحويل مي شود.البته مقداري نيز همان طور که در قسمت قبل بيان شده از طريقر واردات تامين ميشود.

نوع دانه
متوسط کشت در هکتار
درصد روغن دانه
روغن توليدي از هر هکتار به کيلو
پنبه دانه 2800 22 616
سويا 4000 18 720
آفتابگردان 3500 22 770
کلزا 3000 38 1140
کنجد 2500 48 1200
بادام زميني 4000 32 1280
گلرنگ 4000 35 1400
9-1 ارزيابي و تحليل اقتصادي:
با توجه به مباحث مطرح شده در مورد بالا بودن ميزان واردات روغن خام، ميزان تقاضا، ميزان کشت و کمبود ظرفيت واحدهاي روغن کشي موجود به نظر مي رسد که اقدام جهت احداث واحدهاي روغن کشي جديد متناسب با رشد کشت دانه هاي روغني در کشورحياتي به نظر مي رسد.
جدول زير ميزان توليد دانه هاي روغني و راندمان روغن در هر هکتار تحت شرايط مناسب را نشان دهد.

فصل دوم
فر آيند توليد

نمودار کلي فرآيند توليد

دانه نباتي

گنجاله

1-2 ذخيره و نگهداري اوليه دانه هاي روغني:
اصولا دانه هاي نباتي همانند موجودات زنده در طي دوران انبارداري تنفس مي کند که آنرا توسط عاملي بنام ضريب تنفسي مي سنجند.اکسيژن جذب شده/ دي اکسيد کربن دفع شده = ضريب تنفسي اين ضريب در دانه ها و شرايط مختلف متفاوت است. معمولا دانه هاي سالم روزانه به ازاي هريک کيلوگرم وزن خود،يک ميلي گازکربنيک متصاعد مي کنند که اين مقدار در دانه هاي نا سالم به 5 ميلي ليتر مي رسد و اين مقدار گاز بايد در طراحي انبارو تهويه آن مدنظر قرار گيرد. با کنترل

اتمسفر مي توان تنفس دانه را کاهش داد.مثلا از طريق افزايش فشار دي اکسيد کربن در فضاي انبار .
هر چه زمان نگهداري در انبار بيشتر باشد رنگ بيشتري در روغن هاي حاصل از دانه هاي مزبور توليد خواهد شد که اين امر به علت اکسيداسيون اسيد هاي چرب و غيره اتفاق مي افتد. ين تديد رنگ با نامساعد بودن شرايط انبار زيادتر خواهد شد.

2-2 عوامل موثر در نگهداري دانه هاي روغني:
الف – عوامل داخلي
1- رطوبت :
مقدار رطوبت مناسب براي دانه هاي روغني مختلف متفاوت است.براي کلزا اين مقداربين7 تا5/10 درصد مي باشد. اگر رطوبت از حد بحراني بالاتر باشد شاهد فساد دانه هاخواهيم بود. تعيين ميزان رطوبت بحراني به رطوبت نسبي هوا نيز بستگي دارد.مثلا در شمال کشور که رطوبت هوا بيشتر است رطوبت بحراني را کمتر در نظر مي گيريم.
رطوبت مهمترين عامل در تخريب دانه ها و کنجاله ها است چرا که ميکرو ارگانيسم هاو حشرات به يک حداقل رطوبت براي رشد خود نياز دارند. آنزيمها نيز در صورت پايين تربودن ميزان رطوبت از يک حد مشخص قادر به فعاليت نخواهند بود.

2- ميزان رسيدگي و آسيب ديدگي دانه ها
ب- عوامل خارجي
1- دما :
1-1- حرارت حاصل از تنفس دانه ها
تميز نبودن دانه ها باعث افزايش دما در انبار ها مي شود که اين خود باعث خرد شدندانه ها و حتي پودر شدن آنها مي شود. به هم زدان دانه ها به همراه هوا دادن ملايم باعث کاهش دما در عين افزايش نيافتن رطوبت دانه ها مي شود.افزايش درجه حرارت باعث افزايش اسيدهاي چرب شده که خودمستلزم مصرف زيادترمحلولهاي قليايي در زمان تصفيه است. حرارت بالا گاهي باعث آتش سوزي مي شود.

دماي محيط

حرارت محيط نيز درجه حرارت انبار را تحت تاثير قرار مي دهد لذا بايد انبار را ايزولهکرد.همچنين با توجه به رطوبت محيط در شب هايي که هوا سردتر است بايد هوادهي نمود.

وجود مواد خارجي
موادي از قبيل خاک، برگ و ساقه ها مي توانند آلودگي ميکروبي را افزايش دهنهمينطور حشرات و جوندگان ،لذا تمييز نمودن دانه خيلي مهم است.عمل ذخيره سازي در سيلوهاي خاص تحت شرايط دما و رطوبت کنترل شده که در بالا ذکر گرديد انجام مي شود.

2-2 حمل و نقل دانه ها:

حمل و نقل دانه ها معمولا به کمک نقاله هاي مختلف انجام مي شود براي اين واحد،نقاله هاي تسمه اي يا تسمه /نوار نقاله (Belt Conveyor) در نظر گرفته شده است.
نقاله قادر است دانه ها را به طور افقي و حتي مايل با زاويه حداکثر 20درجه حمل نمايد.عرض نوار نقاله ها 30تا40 سانتي متر مي باشد.در قسمت زيرين ،سه غلتک طوري قرار گرفته اند که نوار به شکل مقعر درمي آيد.يک نوار نقاله با قدرتKW 4 براحتي 40متر مکعب دانه را طي يک ساعت در حدود 40متر جابجا مي کند. جنس آنها از لاستيک، پارچه هاي ضخيم و يا سيم هاي فولادي است.

3-2 پاک کردن دانه ها (Cleaning ):
جداسازي ناخالصيها از دانه ها قبل از انبار کردن از سه جنبه حائز اهميت است:
1- بعضي از فلزات و چوبها باعث خرابي دستگاه مي شوند.
2- وجود مواد سلولوزي باعث کاهش پروتئين در کنجاله مي گردد.
3- از آنجا که اين مواد اکثرا مرطوبند لذا سبب تخمير و توليد حرارت در زمان نگهداري دانه هاميشوداز طرف ديگرپرشدن فاصله بين دانه ها،عبورهوا رادچار اشکال مي کنندکه اين خود دماي دانه ها را افزايش مي دهد.
عمومي ترين نا خالصيهايي که در ارتباط با دانه ها مطرح است عبارتند از: خاک و برگ،ساقه ها ،ذرات شن ،خرده هاي آهن و دانه هاي بيگانه.براي الک کردن و جدا سازي فلزات از دستگاه بو جاري استفاده مي شود که شرح آن درزير مي آيد:
ابتدا توسط مگنت دواري ذرات باردار موجود در لابلاي دانه ها جذب شده سپس وا

ردالک مسطح لرزاني مي شوند در اينجا براي جداسازي دانه هاي چسبيده به هم يا به غربال از الک از قسمت هاي زيرين و در تماس با گلوله ها تعبيه شده اند استفاده مي شود.همچنين مکش از قسمت فوقاني و جريان باد از قسمت تحتاني سيستم بطور همزمان باعث مي شود که مواد سبک تروريز تر تواما جدا شوند. شکل منافذ نيز متاثراز شکل دانه هاي کلزا مي باشد.

4-2 خشک کردن دانه ها :
خشک کردن عبارتست از خارج نمودن آب از دانه ها در اثر حرارت ،در نتيجه اين فرآينداز فعاليت باکتريها و عمل آنزيمها ،مشروط بر اينکه ميزان رطوبت به پايين تر از نقطهبحراني نرسد جلوگيري به عمل مي آيد.در جريان خشک کردن در ضمن حذف رطوبت سطحي، رطوبت مرکزي به سطح منتقل مي شود که اين نقل و انتقالات رطوبتي تا زمانيکه رطوبت به حد مطلوب نرسيده باشد ادامه خواهد يافت.عمل خشک کردن دانه ها در انبارک خشک کننده(Batch-In-Bin) انجام مي شود.پر کردن انبارک ،خشک کردن وتخليه معمولا درطول يک روزانجام مي شود دراين انبارکهاي مجهز به

همزن،مي توان ارتفاع دانه ها را تاحدود3متر افزايش داد.مخلوط کردن دانه ها در آن به اين صورت است که يک هليس متحرک (ميله داراي مارپيچ مجهز به پره هاي حلزوني ) دانه ها را از پايين و طرفين خود به سمت بالا هدايت مي کند. بدين وسيله رطوبت در توده دانه يکنواخت مي شود.تصويري از اين ماشين را در صفحه بعد مشاهده مي کنيد.

5-2 نگهداري دانه هاي روغني در سيلو:
در واحد مورد نظر از سيلوهاي استوانه اي مرتفع استفاده شده است. در اين سيلوها از تکنيکهاي مدرن براي خروج هوا،کنترل درجه حرارت و رطوبت و هجوم آفات به آنها استفاده شده است. دانه ها توسط بالا بري که در کنار سيلو قرار گرفته به نوک آن فرستاده ميشود.اين سيلوها دو جداره اي بوده که جداره داخلي مشبک است. هواي مرطوب ما بين دو استوانه توسط مکش به خارج هدايت مي شود.البته اين لايه هوا خودبه صورت عايق عمل کرده استوانه داخلي را سرد نگه مي دارد. هواي مورد نياز دانه توسط کانال تغذيه هوا تامين مي شود.
در پايين اين سيلو ها براي کمک به خروجي طبيعي دانه ها از يک سيستم تغذيه و يک هليس استفاده مي شود. در مجموع استفاده از حداقل نيروي انساني و همچنين بيترين استفاده از فضا، از جمله مزاياي اين سيلوهاست.

6-2 پخت دانه ها:
پخت (StacK COO Ker) مورد استفاده براي اين منظورازروي دستگاه پرس مستقر و داراي چند طبقه است. ديگ دو جداره است. حرارت توسط بخار موجود درجداره وکف طبقات به فلسها منتقل مي شود. بالا بودن درجه حرارت در ديگ پخت باعث افت رطوبتي فلسها مي شود.

7-2 فشردن فلس ها با ماشين پرس مداوم حلزوني پله اي (Screw Press)
در اين ماشين حلزون در داخل استوانه مشبک مخروطي قرار دارد. بار ازسمت قطورتر وارد دستگاه شده و با چرخش حلزون به جلو رانده مي شود . با جلو رفتن بار از فضاي مابين حلزون و بدنه کاسته شده و بر فشار وارد بر دانه ها افزوده مي گردد و بدين ترتيب روغن از استوانه مشبک خارج مي شود.

مزاياي اين روش روغن کشي نسبت به استخراج با حلال را مي توان سادگي و عدم آتش سوزي سرمايه گذاري اندک و قيمت تمام شده پايين بيان نمود.

8-2 فيلتراسيون روغن
عمل فيلتراسيون در دستگاه فيلتر پرس (Press Fihter) انجام مي شود که ذرات کنجاله و جامدات مختلف ديگر را از روغن جدا مي کند.

9-2 نگهداري روغن
آنگاه روغن در سيلوهاي نهايي نگهداري مي شود.

مشخصات واحد روغن کشي
مواد اوليه اصلي

رديف
مواد اوليه اصلي
مشخصات فني مصرف ساليانه تامين

مقدار واحد
1 کلزا حاوي040/0(038/0قابل استخراج) 16800 تن 1
2 کيسه 50کيلوگري جهت بسته بندي کنجاله 100 هزار عدد 1
3 کمک فيلتر جهت تسهيل عمليات در فيلتر پرس 8000 کيلوگرم 2

رديف
توليدات
مشخصات فني ظرفيت اسمي
مقدار واحد

1

روغن خام اسيديته (حداکثر2/0درصد)
رطوبت (حداکثر5/0 درصد)
فسفاتيدها(حداکثر3/0 درصد)
واکس (حداکثر3/0 درصد) 6300

تن
2 کنجاله بصورت فشرده جهت مصارف خوراک ودام 1000 تن
1 ) تهيه درداخل ايران
2 ) تهيه از خارج

محصولات نهايي

ماشين آلات و تجهيزات اصلي

رديف ماشين آلات و تجهيزات مشخصات فني تعداد تامين
1 سيلو براي ذخيره سازي اوليه دانه ،داراي رطوبت سنج و دما سنج 2 1
2 تسمه نقاله انتقال دانه هاي روغني و کنجاله بطول10متر 3 1
3 الک بوجاري مجهز به مگنت،غربال و مکش هوا،موتور ،گير بکس 1 1
4 سيلو ازجنس کربن استيل،سقف محدب و انتهاي قيفي 1 1
5 برج پخت سيلندري شکل و ايستاده،دو جداره،40متر مکعبي 1 1
6 پرس مارپيچي،حلزوني،ظرفيت30تن درروز 1 2

7 مخزن ذخيره روغن،کربن استيل،يک متر مکعبي 2 1
8 تانک ته نشين کننده،ايستاده،داراي صافي ورودي،يک مترمکعبي 1 1
9 پمپ روغن سانتريفوژ،ازجنس فولاد زنگ نزن 2 1
10 فيلتر پرس از نوع قاب و صفحه ،کربن استيلو صفحات مشبک 1 2
11 مخزن براي ذخيره سازي روغن خام،کربن استيل 2 1
12 سيلو براي ذخيره سازي کنجاله،10متر مکعب 1 1
13 بسته بندي بسته بندي کنجاله در کيسه هاي 50کيلوگرمي پلي اتيلن 1 1

بخش هاي مختلف کارخانه

رديف بخش ها مشخصات تعداد كاركنان مساحت(متر مربع)
1 ذخيره اوليه دانه هاي ورودي به كارخانه 200

2 پيش توليد الك و خشك كردن و ذخيره سازي 4 100
3 ذخيره اصلي دانه هاي آماده براي روغن كشي 200
4 توليد پخت پرس و فيلتر كردن 5 200
5 پس توليد ذخيره روغن خام و بسته بندي 3 100
6 ذخيره نهايي روغن خام 150
7 انبار ذخيره كنجاله ها و كيسه ها و كمك فيلتر 200
8 مديريت توليد 1 15
9 نگهداري و تعميرات شامل انبار كوچك 2 40
10 آزمايشگاه كنترل كيفيت 1 15
11 امور فني و خدمات داخلي شامل انبار 4 100
12 رستوران به همراه آشپزخانه 2 80
13 پشتيباني شامل واحد انبار داري 2 30
14 امور مالي و حسابداري 1 30
15 مديريت مجتمع دفتر مديريت واتاق منشي 2 30

تعداد کارکنان
مديريت کارشناس تکنسين کارگر ماهر کارگرساده کل کارکنان
1 2 6 14 18 41

زمين و ساختمانها (متر مربع)

ساختمان اداري
سالن توليد
انبار
تاسيسات،خدمات و متفرقه
زمين(سيلوها،فضاي سبزو راه هاو....)
کل زمين
150 600 300 350 1300 2700

توان(Kw)
فرآيند توليد 440
تاسيسات و تعميرات 35
ساختمانها 26
محوطه 6
ساير 75
جمع 582
کل انرژي مورد نياز
بر آورد توان برق مورد نياز

بر آورد انرژي مورد نياز

توان برق
(کيلو وات) آب روزانه
(متر مکعب)
582 220/6

بر آورد انرژي مصرفي

برق
(کيلو وات ساعت) آب
(متر مکعب)
1668100 1555

فصل سوم
طرح استقرار

1-3 مقدمه
در طرح استقرار براي يک سيستم عملياتي همواره بهينه سازي تخصيص فضا به عناصر مختلف کارخانه مي باشيم.مخصوص سعي براين است که امکانات وسايل وتجهيزات در کارخانه بنحوي مستقر شوندتا بتوانيم تقاضاي پيش بيني شده را از لحاظ کميت،کيفيت وزمان مقرربا کمترين هزينه تامين نماييم. همچنين بايد سعي شود زمينه براي ا

فزايش بهره وري و ارضاءنيازهاي رواني و اجتماعي افراد ايجاد گردد. طرح استقرار قسمت عمده ساختار تعامل بين افراد در محل کار را ايجاد مي کند.

2-3 اهداف استقرار
ما مساله استقرارداخلي در جهت اهداف زير محقق مي شود:
1- تسهيل فرآيند توليد از طريق روشهاي زير:
الف- استقرار تجهيزات در محلي که بهترين استفاده ازآن به عمل آيد.
ب- کاهش تجمع بيهوده مواد و نيروي انساني از طريق تعيين صحيح ايستگاههاي کار
ج - دسترسي سريعتر به ابزار تعمير و نگهداري

2- به حداقل رساندن زمان فرايند عمليات از طريق موارد زير:
الف- طراحي خطوط توليدي مناسب براي گردش سريع مواد و کالا
ب- وسايل مناسب براي حمل و نقل کالا
3 – حداکثر استفاده از فضايموجود

4- حداکثر استفاده از نيروي انساني با فراهم نمودن محيط کار مناسب و ايمن از آنجا که ارائه کردن يک راه حل بخصوص براي طرح استقرار بسيار پر هزينه است و تغيير دادن آن به سختي امکان پذير است. لذا طرح هاي پيشنهادي بايد از انعطاف کافي بر خوردار باشند تا سيستم توليدي بتواند سريعا خود را با شرايط جديد وفق دهد.

3-3 طرح چيدمان واحدهاي مختلف :
با توجه به آنچه در جدول در مورد مساحتهاي واحد هاي مختلف کارخانه آمده است و نيز جدول در مورد رابطه بين بخش ها با استفاده از نرم افزارALDEP طرح تقريبا بهينه اي استقرار بخشها طراحي نموديم که در صفحات بعد نيز خواهد آمد.

رديف
بخش ها مساحت
(متر مربع) رديف بخش ها مساحت (متر مربع)
1 ذخيره اوليه 200 6 خيره نهايي 150
2 پيش توليد 100 7 انبار 200
3 ذخيره اصلي 200 8 مديريت توليد 15
4 توليد 200 9 نگهداري و تعميرات 40
5 پيش توليد 100 10 آزمايشگاه کنترل کيفيت 15

جدول1- مساحت بخش هاي توليدي و کمک توليدي
جدول2- جدول رابطه بين بخش هاي توليدي

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
E E E O O U U I A 1
A A A U U O I A 2
E E E I I O A 3
A A A U U A 4
E E E A A 5
E E E O 6
E E E 7
E E 8
E 9

1 ذخيره اوليه 11 حراست 21 آشپزخانه
2 الک بوجاري 12 پله 22 نمازخانه

3 خشک کن 13 اتاق استراحت 23 توقفگاه
4 ذخيره اصلي 14 رختکن 24 زمين ورزشي(واليبال)
5 ديگ پخت وپرس مارپيچي 15 توالت 25 مديريت مجتمع
6 ته نشين کننده 16 حمام 26 پشتيباني
7 فيلتر پرس 17 دستشويي 27 امور مالي و حسابداري
8 ذخيره کنجاله و بسته بندي 18 دفتر امور فني و داخلي 28

منشي
9 ذخيره روغن خام 19 انبار ابزار 29 اتاق جلسات
10 انبار 20 غذاخوري 30 مديريت توليد
31 آزمايشگاه 32 تعميرات و نگهداري

لازم به ذکر است که در طراحي چيدمان فوق فقط براي قسمتهاي توليدي و کمک توليدي از نرم افزار کمک گرفته شده و اين نيز بدليل بودن نرم افزارهاي موجود از لحاظ در نظر گرفتن بعضي مسايل و لزوم جدا بودن قسمتهاي اداري وخدمات کارمندي از ديگر قسمتها و غيره بوده است.

همانطور که گفته شد قسمتهاي اداري بايد دور از سرو صدا باشد و خدمات کارمندي از قبيل رختکن ، رستوران ، نمازخانه و غيره نيز بهتر است از قسمت توليد جدا باشد تاکارکنان ارامش بيشتري داشته باشند. حراست نيز به پارکينگ د ر نظر گرفته شده است. و در کل چيدمان کلي طوري طراحي شده که کارکنان به بخشهاي مورد نظرشان سريع و راحت دسترسي داشته باشند البته از چيدمان کارخانه هايي که تا به حال بازديد به عمل آمده نيز استفاده شده است و حاصل آن چيزي است که در فوق مشاهده مي فرماييد.

فصل چهارم
انتخاب مکان کارخانه

1-4 مقدمه
انتخاب مکان توليداز اهميت بالايي برخوردار است و به دلايل زير اين مسئله از تصميمات دورانديشانه مديريت رده بالا محسوب ميشود.
• انتخاب مکان توليد چهارچوب نسبتا دائمي محدوديتهاي عملياتي را معين ميکند (قانون،نيروي کار ،جامعه وغيره) که تغيير ان ممکن است مشکل وپرهزينه باشد.
• انتخاب مکان توليداثر قابل توجهي بر رقابت يا بقاءسازمان با ايجاد حداقل محدوديت در هزينه توليد و توزيع در بازارهاي مطلوب دارد. لذا انتخاب بايد طوري صورت گيرد که ه

زينه توليد وتوزيع کالا براي مشتريان بالقوه را به حداقل رساند.
براي يک موسسه جديد در مرحله طراحي سيستم،انتخاب مکان يک تصميم گيري اجتناب ناپذير است.در اينجا ازادي عمل انتخاب جا براي ساختن تسهيلات جديد اجاره ويا خريد تسهيلات موجود وجود دارد.

2-4 عوامل مهم در انتخاب مکان
عوامل مورد توجه در مساله مکان توليد ممکن است به ورودي هاي کليدي توليد تکنولوژي فرايند ويا محيط بستگي داشته باشد.

مواد اوليه :
نزديکي به منابع مواد اوليه در مواردي که فرايند کاهش وزن زيادي به همراه داردوهمچنين صنايعي که از فرايندهاي تکنيکي استفاده ميکنداهميت پيدا ميکند.

منابع انساني:
بسته به نوع نيازمنديهاي کارخانه به نيروي انساني ،انتخاب مناطق با دستمزد کم ويا دسترسي به نيروي متخصص داراي اهميت است.

2- تکنولوژي فرايند :
راي برخي از موسسات استفاده از تکنولوژي ممکن است مکانهاي معني رابراي استقراربطور محدود مشخص نمايند که هزينه تهيهبعضي از ورودي هاي اصلي را برايشان کاهش دهدمثلا اب براي کارخانه کاغذ سازي

3- عوامل محيطي :
قابليت اعتماد ودسترسي به سيستم هاي پشتيباني :
شامل اب،نيروي برق،تامين حرارت ،جاده هاي مناسب ارتباطات سريع وغيره.

شرايط فرهنگي اجتماعي:
اين شرايط مي تواندبسياري از شرايطهاي امکان سنجي واقتصادي را منتفي کندمثلا طرز تلقي مردم از صنعت جديد ويا کيفيت،در دسترس بودن وقابليت اعتماد کارکنان جديد وسنتهاورسومات

ملاحظات قانوني وسياسي:
اين ملاحضات محدوديتها وفرصتهاي چشمگيري رابه وجود مي اورند.مثلاوجودقوانين محکم مربوط به استانداردهاي الودگي ،قوانين منطقه اي، واردات وماليات

4- بازار مصرف:
نزديکي به بازار مصرف نيز از اهميت ويژه اي در انتخاب مکان کارخانه برخوردار است.

3-4 انتخاب مکان کارخانه

قبل از انتخاب مکان احداث کارخانه بايددر مورد شيوه تهيه مواد اوليه اصلي يعني دانه هاي روغني تصميم گيري شود.انتخاب منبع تهيه دانه هاي روغني کلزا:
اگر قيمت هرتن کلزا را برمبناي قيمت CIF وبه ازاي خريد حداقل 1000تن در هر بار سفارش 300دلاردر نظر بگيريم وباتوجه به اينکه درحال حاضر به خاطر نياز شديدکشور به دانه هاي روغني عوارض گمرکي از ان اخذ نمي شوداگر 10درصد قيمت ان را به هزينه هاي ثبت سفارش سود

بازرگاني و حمل ونقل منظور نماييم قيمت هرتن دانه کلزا در محل کارخانه حدودا265000 رالا به دست مي آيد که در مقايسه با کلزا کشت داخل حدود (2000000تا 22000000 رال براي هر تن) گرانتر است.
از طرف ديگر ،مدت زمان سفر دانه ها از يک کشور خارجي تا محل کارخانه باعث کاهش کيفيت دانه هاي روغني و نيز خراب شدن مقداري از انها مي شود.از نکات فوق بر مي آيد که منبع داخلي بهتر از منبع خارجي است.