بخشی از مقاله
چکیده:
بررسی میزان رواتاب وحجم آندر حوضه آبخیز جهت مدیریت آب و کنترل سیلاب وزمین لغزش داراي اهمیت می باشد.جهت پیش بینی شبکه آبراهه در حوضه آبریز سراب زاینده رود و همچنین دقت سنجی مدل هاي پیش بینی از روش هاي مختلف موجود در سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. دو روش پیش بینی متکی بر مدل رقومی ارتفاعی - - DEM و مدل رقومی اصلاح شده - - Agree DEM در این تحقیق به کار برده شده است. نتایج نشان می دهند که نفشه تجمعی آبراهه بر ساس مدل رقومی اربفاع اصلاح نشده و مدل رقومی اصلاح شده تفاوتی را نمایش نمی دهد.روش هاي پیش بینی آبراهه در سطح حوضه انطباق قابل قبولی را با واقعیت نشان می دهد. به دلیل اینکه مدل ها بیشتر بر داده هاي رقومی ارتفاعی وابسته هستند، نقش دیگر عوامل محیطی در تعیین مسیر جریان هاي سطحی در نظر گرفته نشده و به همین دلیل در مناط ق کوهستانی که نقش نیروي هیدرولیک آب تعیین کننده تر است، انطباق مدل با واقعیت بیشتر است.
کلید واژه: مدل رقومی ارتفاعی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، شبکه آبراهه، حوضه سراب
مقدمه:
تغییرات اقلیمی جهان گستر اخیر و تغییرات رفتاري عناصر اقلیمی-هیدرولوژیکی در سطح حوضه ها نیاز مدلسازي و پیش بینی دقیق رفتار آب در سطح زمین را افزونی بخشیده است. این مساله نه تنها از جنبه مخاطرات طبیعی مانند سیل و لغزش که ناشی از نیروي آب است اهمیت دارد، بلکه از جنبه مدیریت آب و برنامه هاي پخش سیلاب و کنترل آب در حوضه هاي به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشکی نظیر کشور ایران اهمیت بالایی می یابد. مطالعات نشان میدهند که تاثیر بر روي جریان هاي آبراهه اي به نسبت ویژگی هاي محلی و حوضه اي متنوع خواهد بود از این رو مطالعات محلی حوضه هاي آبریز جهت شناسایی حساسیت ها و برنامه ریزیهاي کاهش دهنده تاثیر تغییرات از اهمیت بالایی برخوردار است - . - Pike et al, 2009
توپوگرافی نقش مهمی در توزیع جریان آبدرسطح زمینایفا میکندلذا ارزیابی کمی این فرآیند با شکل توپوگرافی منطقه ارتباط نزدیکی دارد. در واقع نیروي هیدرولیک جریان آبدر ابتدا از نیروي جاذبه اي که از اختلاف ارتفاع حاصل می شود، نشات می گیرد. توپوگرافی و تغییرات ارتفاعی هرمنطقه را میتوان بوسیله مجموعه اي از مقادیر ارتفاعی مدلسازي نمود. در مطالعات جدید پایه اصلی تحلیل هاي مورفولوژیکی و هیدرولوژیکی در سطح حوضه ها یک مدل رقومی ارﺗﻔﺎﻋﯽ - DEM1 - است و در سال هاي اخیر در مطالعات هیدرولوژیکی به طور گسترده اي از این مدل استفاده شده است - Jeffrey et al, 1999: Wilson and . - Gallant, 2000:Venkatesh, 2012
به طور کلی بیشتر فرآیند هاي حوضه مانند توزیع بارندگی، دما، شدت جریان و ... به طور مستقیم با ارتفاع در ارتباط است که این با استف اده از مدل DEM قابل تحلیل و پیش بینی است - . - 3URGDQRYL HW DO' 2009 در این میان تحلیل جریان هاي سطحی در قالب الگو هاي زهکشی از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین راستا در این تحقیق از مدل ارتفاعی جهت تحلیل جریان آبراهه و پیش بینی جریان در سطح زمین استفاده شده است و با بررسی دقت پیش بینی آبراهه اي که بر مبناي مدل رقومی ارتفاعی است پتانسیل این روش ها را در برآورد مسیر آبراهه ها به ویژه در مناطق سیل خیزي که جریان دائمی وجود ندارد و جریان ها اتفاقی رخ می دهد مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
دقت سنجی پیش بینی هاي آبراهه ها به ویژه براي کنترل مسیر و برنامه ریزي هاي مربوط به مدیریت آب اهمیت دارد. کلانتري و همکاران - - 1388 از مدل هاي تحلیلی جی اي اسی جهت برآورد خصوصیات حوضه و ظهور چشمه هاي حوضه آبریز دشت ایذه استفاده کرده است. همچنین فیضی و زارع - - 1389 با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی حوضه کبوترکوه گناباد الگوي زهکشی منطقه را براورد کرده و میزان دقت آن را سنجیده است. نادریان فر و همکاران - - 1389 از ابزار موجود در محیط جی اي اس جهت تحلیل نوسانات آب هاي زیرزمینی در نیشاپور استفاده کرده اند. حسین زاده و طرقی - - 1389 به این نتیجه میر سند که الگوریتم هاي موجود در سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد استفاده جهت تولید آبراهه در بیشتر مناطق داراي خطا هستند و این ابزار براي تحلیل رودخانه ها داراي خطا هستند.
موقعیت منطقه مورد مطالعه:
حوضه آبریز سراب زاینده رود از زیر حوضه هاي حوضه آبریز زاینده رود است که در محدوده سیاسی استان اصفهان قرار گرفته است. مساحت این حوضه 295150 کیلومتر مربع است. واحد هاي هیدرولوژیک دامنه، چهل خانه، بوئین، شاه آباد و چادگان در این حوضه قرار گرفته اند - جهاد کشاورزي اصفهان، . - 1393 بیشتر مساحت حوضه در ارتفاعات زاگرس قرار گرفته و خط هم بارش بیشتر از 500 میلیمتر از بیشتر ارتفاعات منطقه می گذرد. شکل - 1 - موقعیت منطقه مورد مطالعه را نشان می دهد.
