بخشی از مقاله
چکیده
واقع شدن ایران در منطقه خشک و نیمه خشک جهان، در کنار افزایش نیاز داخلی به محصولات کشاورزی، اهمیت تامین آب مطمئن برای کشاورزی در کشور را دو چندان ساخته است .در همین راستا طی دهه های اخیر گام های بلندی برای اجرای طرح های توسعه آبیاری در کشور برداشته شده است. طرح های آبیاری و زهکشی از جمله عملیات هایی هستند که شرایط طبیعی و زیست محیطی را تحت تاثیر قرار می دهند پس باید یک تعادل مناسب بین طرح های آبیاری و زیست محیطی ایجاد نمود، زیرا با نادیده گرفتن اثرات زیست محیطی، طرح های آبیاری و زهکشی باعث بروز مشکلات وسیعی خواهند شد.
-1 مقدمه
قرار گرفتن ایران در زمره کشور های خشک و نیمه خشک موجب شده است تا آب به عنوان مهمترین عامل محدود کننده بخش کشاورزی به شمار آید. علاوه بر آن بالاترین مصرف آب و اتلاف آب در بخش کشاورزی صورت می پذیرند. بانک جهانی در گزارش سال 2007 خود با تاکید بر اینکه کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین در ایران 3/6 برابر استاندارد ها و شاخص های جهان است. اعلام کرد که کشاورزی عامل 91 درصد کاهش سالانه منابع آب می باشد. علاوه بر تلاش جهت شناسایی پتانسیل های بهره برداری و استحصال منابع جدید آبی باید در استفاده حداکثر و بهینه از هر واحد آب تمهیدات و راهکارهای مناسب را بکار برد. که می توان گفت طرح های شبکه های آبیاری و زهکشی از مهمترین اقدامات برای مقابله با اتلاف آب و افزایش راندمان مصرف آن است.
ساخت سد های مخزنی و انحرافی، تونل های انحراف و انتقال، کانال های انتقال و توزیع، سازه های توزیع و ... همگی از جمله راهکار هایی است که به دلیل استفاده بهتر و کاراتر از منابع محدود آبی در کشور صورت پذیرفته است. رشد بی رویه جمعیت در سال های اخیر و ضرورت پاسخ گویی به نیاز های متعدد جامعه طراحی و ساخت سیستم های پیشرفته تهیه، تأمین و توزیع آب را به تدریج در اولویت قرار داده و سرمایه گذاری های قابل توجهی در زمینه ساخت سد های مخزنی و انحرافی و شبکه های آبیاری و زهکشی به عمل آمده است. در همین راستا طراحی و ساخت شبکه های متعدد و گسترده آبیاری و زهکشی بدواً در استان خوزستان و پس از آن در استان های گیلان، اصفهان، تهران و در نهایت در هر جا که دشت حاصل خیز و منبع تأمین آب مناسب وجود داشت، آغاز گردید.
طرح های آبیاری و زهکشی از جمله عملیاتهایی هستند که شرایط طبیعی و زیست محیطی را تحت تاثیر قرار می دهند پس باید یک تعادل مناسب بین طرح های آبیاری و زیست محیطی ایجاد نمود، زیرا با نادیده گرفتن اثرات زیست محیطی، طرح های آبیاری و زهکشی باعث بروز مشکلاتی از جمله تخریب محیط زیست، بالا آمدن سطح آب زیرزمینی و ایجاد اراضی ماندابی می شود، و این امر در طول زمان به دلیل افت شدید سطح سفره آب زیرزمینی، افزایش آلودگی به علت نفوذ زه آب و آبهای شور، تولیدات کشاورزی را کاهش می دهد - کمیته ملی آبیاری و زهکشی، . - 1377
-2 شناسایی مخاطرات زیست محیطی
در این پژوهش جهت شناسایی پیامدها و مخاطرات موجود در منطقه از روش دلفی، بررسی ویژگی های فنی-مکانی طرح، اطلاعات پایه مربوط به منطقه با بررسی وضعیت موجود محیط زیست تحت تاثیر شبکه آبیاری و زهکشی - محیط زیست فیزیکوشیمیایی،محیط زیست بیولوژیکی، آلودگی های محیط زیست - و در نتیجه بازدیدهای میدانی استفاده می گردد.
-3 معرفی پروژه مورد مطالعه
طرح شبکه آبیاری و زهکشی دشت شمال شرق اهواز در ساحل شرقی رودخانه کارون و شمال شرق شهر اهواز، مرکز استان خوزستان در جنوب غربی ایران در محدوده ای بین48 0 30 / تا 49 0 15 / طول جغرافیایی و عرض جغرافیایی31 0 07 / تا 45 / 310 قرار دارد. به طوری که منتهی الیه جنوبی آن شهر اهواز و منتهی الیه شمالی آن رودخانه گرگر می باشد. مساحت محدوده مطالعاتی 20000 هکتار می باشد که در ارتفاع 10 تا 20 متر از سطح دریا واقع شده است.
این محدوده از شرق به اراضی مسطح و در قسمتی نیز به تپه ماهورها محدود گردیده است. جاده اصلی اهواز - شوشتر از حاشیه غربی آن می گذرد و جاده اصلی مسجد سلیمان نیز از میانه راه جدا شده و به طرف شمال شرق از منطقه خارج می گردد. فاصله دو شهر اهواز و شوشتر از مرکز ثقل محدوده مطالعاتی به ترتیب 48 و 40 کیلومتر است که این دو شهر نزدیک ترین شهرها به این محدوده می باشد - مهاب قدس،. - 83 شکل - - 1 شمای کلی منطقه و موقعیت محدوده مورد مطالعه را نسبت به منطقه شهری اهواز نشان می دهد.
