بخشی از مقاله
چکیده
تشابهات بین زبانی در حوزههای دستوری و واژگان، یکی از مواردی است که به تسهیل کار مترجمان در انتقال مفهوم نهفته در متن و رعایت امانت کمک می کند. اما این تشابهات گاهی برای مترجمان دردسر ساز نیز می شوند و آن نیز زمانی است که یک تشابه تنها در سطح ظاهری وجود دارد و مفهوم نهفته در کلماتی که بین دو زبان مشترک هستند، متفاوت می باشد. به این موارد تشابه که در صورت عدم توجه مترجم می توانند از انتخاب معادل صحیح جلوگیری کنند، دوستان دروغین مترجمان گفته می شود.
کلید واژهها : ترجمه، معادل، معادلیابی، معنی.
مقدمه
ترجمه وسیله ای است در خدمت ادب جهانی، زایایی فرهنگی و هویت ملی و این سه عامل برجهت یا روش ترجمه نیز تأثیرگذار است. از مهم ترین عوامل دخیل در فرایند ترجمه میتوان به شیوه بیان نویسنده، اقتضائات زبان مقصد، ملاحظات مربوط به مخاطبان احتمالیِترجمه و هدف مترجم از ترجمه اشاره کرد و از این رو شاید بتوان روش های ترجمه را ازدیرباز تا کنون به دو دسته مقیّد به متنِ اصلی مقیّدو به زبانِ مقصد تقسیمکرد. متأسفانه پراکندگی روشهای ترجمه در داخل کشور و فردیت در کار مترجمانِ داخلیبسیار دیده می شودهمچنین. گاه گرایشِ افراطی مترجم به حفظ زبان نویسنده نیز درترجمه آثار و متون غیر ادبی مشهود است.
یکی از وظایف اصلی مترجمان، انتقال مفاهیم متن اولیه به صورت کامل می باشد. مترجم برای دستیابی به این هدف ابزار مختلفی در دست دارد، اما باید با مجموعه قوانین و روش هایی که برای معادل یابی دقیق مورد نیاز هستند نیز آشنایی کافی داشته باشد. یکی از موارد اصلی که باید برای معادل یابی درست مد نظر قرار داد، انتخاب صحیح اجزا و واحدهای ترجمه میباشد. از آنجائیکه یک کلمه میتواند دارای معانی مختلفی باشد، در هنگام ترجمه جمله باید از بین معانی زیاد کلمه یکی را انتخاب کرد. در هنگام انتخاب این معنی، لازم است که به مفهوم کلی جمله و همچنین به سبک و استیل و محتوای کلی متن قابل ترجمه توجه کرد.
ترجمه، یک نوع فعالیت در خصوص تفسیر مفهوم متن به یک زبان و ایجاد یک متن جدید و معادل به زبان دیگر است. برقراری روابط برابری بین متن اولیه و متن ترجمه شده، وظیفه مترجم میباشد، به عبارتی دیگر، هر دو متن حاوی یک خبر میباشند. برخی اوقات این اختلاف، به حداقل میرسد. در شرایط معین، مترجم میتواند عمداً ترجمه تحتالفظی انجام دهد. به عنوان نمونه، مترجمان آثار هنری و متون مذهبی، غالباً از متن اولیه پیروی میکنندبا. این وجود، معمولاً بین متن اصلی و متن ترجمه شده، اختلافاتی نیز وجود دارد. بیش از آن، در عمل مترجم باید موانعی را که بیشتر پروسه ترجمه را سخت میکنند، برطرف نماید. بدین ترتیب این پروسه به دانشهای عمیق در خصوص گرامر، معنا، نحو، اصطلاحات و دیگر ظرافتهای یک زبان خارجی و فرهنگ آن نیاز دارد.
با افزایش مناسبات و تعاملات جهانی و تقابل فرهنگ ها و زبان های مختلف با یکدیگر، ترجمه به عنوان یک پل واسطه بین زبان های مختلف هر روز از اهمیت بیشتری برخوردار می شود. با افزایش اهمیت ترجمه، محققان بیشتری به کار بر روی این زمینه از تعاملات بشری می پردازند و جنبه های نوینی از این علم در دست مطالعه و بررسی قرار می گیرد تا راهکاری برای رفع و یا کاهش مشکلات مترجمان پیدا شود.
یافتن معادل برای کلمات و اصطلاحات به عنوان واحدهای پایه ای و زیربنایی ترجمه، یکی از مشکلات اولیه و اساسی مترجمان می باشد. با نگاهی به فرهنگ های دو و چند زبانه، گاها به این مساله برخورد می کنیم که برای یک کلمه از زبان مبدا چندین معادل در زبان مقصد ارائه می شود و همین امر، انتخاب معادل دقیق و مناسب را برای مترجمان بسیار مشکل میکند. یکی از این مشکلات زمانی رخ میدهد که مترجم از این که دچار مشکل شده و یا از متن اصلی فاصله گرفته است، آگاه نمی باشد و همین امر باعث عدم رعایت امانت در ترجمه متن مورد نظر می شود. این مشکل بیشتر زمانی به چشم می آید که مترجمان به دوستان دروغین خود در متن برخورد میکنند.
دوستان دروغین مترجمان عبارتند از کلماتی که در زبان های مختلف شکل ظاهری یکسانی دارند، در حالی که در هنگام انتقال آنها از یک زبان و فرهنگ به زبان و فرهنگ دیگر، مفهوم نهفته در آنها تغییر کرده است.
شکل آوایی و معنای کلمات
مجموعه واژگانی بیشتر زبان های دنیا دربردارنده شمار زیادی از کلماتی می باشند که بین دو یا چند زبان مشترک و مشابه هستند. کلمات مشترک در برخی زبان ها به واسطه دلایل و عوامل تاریخی همچون شکل گیری آنها برپایه یک زبان مشترک و یا تعاملات کشورهایی که دارای زبان های مختلف هستند، ایجاد شده اند. به همین دلیل، بسیاری از زبان های اروپایی، در زمینه های نوین علمی و فرهنگی از کلمات و اصطلاحات مشابهی استفاده میکنند و همچنین، کلمات و اصطلاحات مربوط به زبان روسی در زبان رسمی بسیاری از کشورهای مشترک المنافع و اروپای شرقی به چشم می خورد.
کلمات مشترک در دو فرهنگ مختلف ممکن است از نظر ترکیب حروف و نوشتاری شبیه یکدیگر، امااز نظر نوع تلفظ متفاوت باشند. طبیعی است که کلمات پرکاربرد در سطح جهانی که به اصطلاح کلمات بین المللی نیز نامیده می شوند، با ورود به زبان های مختلف، از ویژگی های آنها تاثیر می پذیرند.
