بخشی از مقاله
چکیده مقاله :
اجرای پروژه های ذخیره نزولات آسمانی از قبیل ایجاد کنتور فارو در عرصه هایی که پوشش گیاهی درمراتع بحدی کاهش یافته باشد که هیچ گونه نقشی در جلوگیری از رواناب سطحی نداشته ولی پایه های گونه های گیاهی مناسب و خوشخوراک در عرصه وجود دارد و کوبیدگی سطح خاک در اثر تردد بیش از حد دام موجب عدم نفوذپذیری آب به درون خاک شده است جهت کنترل و مهار هرزآبها و سیلابهای حاصل از نزولات آسمانی با هدف ذخیره سازی آب باران - مدیریت آب باران - در سامانه های سطوح آب گیر باران از جمله مراتع که جزء سامانه های بزرگ سطوح آب گیر باران محسوب میشود حائز اهمیت است .
در مراتع برآباد و حسن آباد – علی آباد قریشی شهرستان خواف جهت دستیابی به مبحث مهم مدیریت آب باران پروژه ذخیره نزولات آسمانی توام با بذر پاشی به سبک احداث کنتور فارو که نحوه اجرای آن احداث شیار با تراکتور بر روی خطوط تراز با طول 40-60متر و عمق 30 سانتی متر و عرض شیار 25-30 سانتی متر فاصله بین فاروئها 1-1/ 5 متر وفاصله انقطاع1تا 0/5متر میباشد اجرا گردید . در اجرای پروژه عملیات مساحی با استفاده از دستگاه جی پی اس وتلفیق نرم افزاری با نرم افزارهای گوگل ارت – مپ سورس – جی پی اس تراک میکر – اتوکد و فن سنجش از دور انجام گردید. با بررسی نتایج حاصله از تحلیلها و اجرای پروژه های ذخیره نزولات بخصوص کنتور فارو به نظر میرسد اجرای این پروژه ها با توجه به عدم نیاز به فناوری پیچیده و هزینه های سنگین در مدیریت آب باران نقش مثبت داشته و باعث ذخیره آب و اصلاح و احیاء مراتع میگردد .
واژه های کلیدی : سامانه های سطوح آبگیر باران , مدیریت آب باران , ذخیره نزولات آسمانی , کنتور فارو , خطوط تراز
مقدمه :
کشور ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و ناهمواریهایی بسیار پراکنده و شرایط اقلیمی و وضعیت ریزش های جوی، از مناطق خشک ونیمه خشک جهان به شمار می رود. میزان بارندگی درایران یک سوم متوسط بارندگی کره زمین است ولی همین مقدار بارندگی نیز پراکنش زمانی و مکانی مناسبی ندارد. به طوری که یک سوم بارندگی در بیش از نیمی از کشور - در کویر مرکزی - و یک سوم دیگر در سطحی حدود 10 درصد از مساحت کل کشور و یک سوم بقیه در سایر نقاط نازل می شود. بدین لحاظ محدودیت آب واهمیت آن از دیرباز مورد توجه ایرانیان قرار داشته است. در بسیاری از مناطق کشور که در تقسیم بندی اقلیمی جزء مناطق خشک محسوب می شود، تامین آب مورد نیاز بخشهای مختلف تنها از منابع آب زیرزمینی امکان پذیر است. از این رو، این منابع ازمهمترین عوامل توسعه اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از مناطق کشور به شمار می روند.
جلو گیری از تخریب و نابودی منابع آب زیرزمینی در صورتی امکان پذیر خواهد بود که برنامه ریزی اصولی و صحیح در بهره برداری ونگهداری از آنها تدوین و اجرا گردد. در این راستا، استفاده بهینه از آبهای سطحی و سیلابها برای تغذیه آبخوانها و تامین آب مورد نیاز برای بخشهای کشاورزی شرب و صنعت همواره از عامل بسیار مؤثر ومهم تلقی می گردد . [ 1 ] به طوری که پیشرفتهای حاصل شده ما در زمینه ذخیره و استفاده بهینه از سیلابهای فصلی و آبهای جاری دایمی به اشکال مختلف مانند سدهای بزرگ و مخزنی و کاریزها، نشانه خوبی از این مدعا است. با توجه به تجارب چند ساله اخیر پروژه های ذخیره نزولات - کنتور فارو - با هدف بهره برداری از نزولات آسمانی بخصوص آب باران و روانابها که به طور عمده به صورت ناگهانی جریان می یابند ، یک روش مناسب بهره برداری از آب باران با هدف ذخیره سازی آب باران در سامانه های سطوح آب گیر باران همانند مراتع که جزء سامانه های بزرگ سطوح آب گیر باران است محسوب میشود.
ذخیره نزولات آسمانی : [ 2 ]
به کلیه عملیاتی که در عرصه های مرتعی با ایجاد جویهای کوچک در روی خطوط تراز - کنتور فارو - ،ایجاد چاله چوله - پیتینگ - ،پخش آب،ایجاد بانکت،تراس بندی،ریپر زدن،توزیع برف و... جهت کنترل و مهار هرزآبها و سیلابهای حاصل از نزولات آسمانی با هدف ذخیره سازی آب باران در مراتع انجام گیرد ذخیره نزولات آسمانی گویند.این پروژه به عنوان یکی از روش های اصلاح مرتع از ابتدا - قبل از سال 57 تاکنون - پایان برنامهچهارم - به میزان2,295105 هکتار در عرصه مراتع کشور انجام پذیرفته است.هدف از اجرای پروژه فوق را میتوان جلوگیری از فرسایش خاک،افزایش نفوذپذیری و رطوبت خاک، مدیریت آب باران , تغذیه سفره آبهای زیرزمینی ودر نهایت افزایش تولید علوفه و اصلاح مراتع ذکر نمود.عبارت است از ایجاد جوی های کوچک و کم عمق بر روی خطوط تراز در سطح مراتع که به منظور مدیریت آب باران , نفوذ آب در خاک،جلوگیری از جریان سطحی آن،افزایش پوشش گیاهی و تولید علوفه انجام می گیرد.
