بخشی از مقاله
چکیده
جنگلهای زاگرس از جمله مناطق مهم و با ارزش منابع طبيعی کشور ایران است. اهميت این جنگلها به دليل نقش آنها در کنترل آبهای سطحی و ذخيره آبهای زیرزمينی، حفاظت خاک و خدمات اجتماعی- اقتصادی میباشد. بنابراین آشکارسازی، پيشبينی، مدلسازی و مراقبت چنين تغييراتی در یک اکوسيستم از اهميت به سزایی برخوردار است. در این تحقيق از تصاویر ماهوارهای لندست سال 1789 و 2113 استفاده شد.
طبقهبندی تصاویر با الگوریتم حداکثر احتمال انجام شد و جهت پيشبينی تغييرات پوشش جنگلی برای سال 2137 از مدل Geomod استفاده گردید. نتایج نشان داد که ميزان تغييرات مساحت جنگلها در 22 سال گذشته و 22 سال آینده تفاوت معنیدار و قابل مالحظهای با هم ندارد.
از طرفی در 22 سال گذشته - 1789- 2113 - با کاهش 8378 /26 هکتار از مساحت جنگل و در 22 سال آینده - 2113-2137 - با کاهش 7738/92 هکتار از مساحت جنگل، به ترتيب جنگل 6738 و 8862 نفر از بين رفته است و آب نفوذی به ميزان 6179821 تا 12971281 مترمکعب در 22 سال گذشته و 6727321 تا 17899661مترمکعب در 22 سال آینده از دسترس جنگل خارج شده است و همچنين در 22 سال گذشته آب مورد نياز 111761822 انسان از بين رفت و در 22 سال آینده آب مورد نياز 132812222 انسان نيز از بين خواهد رفت.
مقدمه
جنگل یکی از منابع مهم و با ارزش منابع طبيعی است که نقش کليدی در جهان برای تعادل زیست محيطی برقرار میکند . همچنين پوشش جنگلی به دليل نقشی که در حفاظت آب و خاک، تعدیل آب و هوا، حفظ محيط زیست و فعاليتهای انسانی دارد، حائز اهميت است - جغرافيای طبيعی استان - . سرعت تغيير اکوسيستمها در سالهای اخير چنان شتابزده صورت گرفته که امکان سازگاری موجودات زنده با تغييرات محيطی به سختی صورت میگيرد و این عارضه ناشی از عدم توجه به تغييرات کاربری اراضی، بهرهبرداری از منابع طبيعی، عدم استفاده منطقی از سرزمين و همچنين بیتوجهی به مقياس زمان در بهرهبرداری از منابع اساسی محيطی بوده است
تغييرات کاربری و پوشش اراضی در اثر تغييرات طبيعی و انسانی تا حد زیادی منجر به جنگلزدایی، کاهش تنوع زیستی، عدم تغذیه آبهای زیرزمينی، سيالب و خاکشویی، خلرج شدن آب از دسترس انسان، کمبود آب در فصل کشاورزی، گرم شدن کره زمين و دیگر گازهای گلخانهای بين سطح زمين و اتمسفر میشود - سلرز1 و همکاران، . - 1772 این تغييرات تأثير منفی بر محيط زیست دارد و باعث نگرانی دولت و جامعه علمی شده است
با توجه به اهميت مدیریت جنگلهای زاگرس الزم است که اطالعات کمی و کيفی بههنگام و دقيقی از این عرصهها تهيه و ميزان تغييرات آن در طول دورههای زمانی مختلف مشخص گردد. کشف تغييرات3 پدیدهها و پوشش کاربری زمين برای درک روابط و فعل و انفعالهای بين آنها و انسان به منظور تصميمگيری بهتر برای مدیریت و استفاده بهتر از منابع با اهميت میباشد
همچنين مدلسازی تغييرات اراضی و پوشش جنگلی، اطالعات ارزشمندی برای ادراک بهتر فرایند تغيير، تعيين عوامل مؤثر بر آنها و پيشبينی مناطق در معرض تغيير فراهم میکند - زارع گاریزی و همکاران،. - 1371 که نقش اساسی در تصميمگيریها دارد
مدلهای پيشبينی کاربری اراضی و پوشش زمين در کشوری مثل ایران که بهرهبرداری از زمين با سرعت در حال تغيير است، یک نياز ضروری است - رمضانی و جعفری،. - 1373 با توجه به توسعه فيزیکی قابل توجه بخش مرکزی شهرستان بویراحمد بویژه شهر یاسوج در حوضه رودخانه بشار هدف از انجام این تحقيق پيشبينی تغييرات پوشش جنگلی برای دوره آتی با کاربرد Geomod و تأثير این تغييرات بر ذخيره و نگهداری آب در این منطقه میباشد.
مواد و روش ها
منطقه مورد مطالعه با مساحتی حدود 126111 هکتار، در بخش مرکزی شهرستان بویر احمد با مرکزیت شهر یاسوج در محدوده جغرافيایی 31 29 28 تا 31 66 88 عرض شمالی و 81 28 12 تا 81 69 18 طول شرقی میباشد. رودخانه بشار از سرشاخههای رود کارون به حساب میآید. متوسط بارندگی ساالنه منطقه بر اساس آمار ایستگاه سينوپتيک یاسوج در یک دوره آماری 11 ساله بين سالهای83 تا 73، 967/9 ميلیمتر گزارش شده است، در این دوره آماری متوسط دمای سردترین ماه سال - دی ماه - 7/3 درجه سانتیگراد، متوسط دمای گرمترین ماه سال - تير ماه - 22/2 درجه سانتیگراد و متوسط ساالنه آن 18/1 درجه سانتیگراد محاسبه شده است .
بر اساس طبقهبندی اقليمی به روش آمبرژه، منطقه مورد مطالعه با توجه به ارتفاع آن دارای اقليم مرطوب سرد میباشد . بر اساس دادههای مدل رقومی ارتفاع، ارتفاع منطقه مورد مطالعه بين 1222 متر تا 3223 متر تغيير میکند. موقعيت جغرافيایی منطقه مورد مطالعه در ایران، استان کهگيلویه و بویر احمد و بخش مرکزی شهرستان بویر احمد در شکل - 1 - نشان داده است.
دادههای مورد استفاده
جهت بررسی تغييرات پوشش جنگلی در منطقه مورد مطالعه، از تصاویر سنجنده TM1 و OLI-TIRS2 به ترتيب مربوط به سال 1789 و 2113 و برای پيشبينی شرایط آینده تغييرات پوشش جنگلی - 2137 - به روش Geomod استفاده گردید. به عالوه، از مدل رقومی ارتفاع منطقه - DEM - با قدرت تفکيک 31 متر جهت تهيه نقشه های شيب، جهت، طبقات ارتفاعی و شبکه آبراهههای منطقه استفاده گردید.
البته قبل از انجام طبقهبندی نظارت شده تصاویر به روش الگوریتم حداکثر احتمال - مرادی و پاکده، - 827 : 2113، تصحيحات الزم شامل تصحيحات رادیومتریک و اتمسفری - آرخی و همکاران، - 1371، انجام یکسانسازی هيستوگرام تصویر سال 1789 بر مبنای تصویر سال 2113 - پرما و شتایی، - 1387، و انجام تصحيح هندسی بر روی تصاویر دو سال مذکور برای رسيدن به تصاویری از منطقه با دقت مطلوب انجام پذیرفت. بعد از پيشبينی تغييرات پوشش جنگلی، با توجه به اینکه ميزان آب نفوذی بر حسب نوع جنگل 811 تا 2111 متر مکعب در سال در هکتار است. ميزان آب نفوذی که در 22 سال گذشته از دسترس جنگل خارج شده است و ميزان آب نفوذی که در 22 سال آینده از دسترس جنگل خارج میشود با توجه به رابطه - 1 - و - 2 - محاسبه شد.
