بخشی از مقاله
چکیده
در حساب های ملی بیش تر منافع جنگل ها یا با قیمت پایینی ارزش گذاری می شوند و یا نادیده گرفته می شوند. این نوع ارزش گذاری منجر به تخصیص نابهینه منابع و اعمال مدیریت و برنامه ریزی های نادرست برای حفاظت از جنگل ها می شود.در استان کهگیلویه و بویراحمد جنگل ها سهم زیادی در عرصه طبیعی دارند. این تحقیق با هدف ارزش گذاری کارکرد تفرجگاهی پارک های جنگلی انجام شده است.
به این منظور شاخص تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان جهت حفاظت از پارک های جنگلی و عوامل مؤثر بر آن برآورد شده است. برای تعیین عوامل موثر برتمایل به پرداخت از مدل لاجیت استفاده شد. آمار و اطلاعات لازم از طریق مصاحبه حضوری و تکمیل پرسشنامه در سال 1390 جمع آوری گردیده است. بدین منظور 595 پرسشنامه از بازدیدکنندگان از پارک های جنگلی تکمیل شد.
نتایج نشان داد که میانگین تمایل به پرداخت هر خانوار بازدید کننده برای حفاظت از پارکهای جنگلی استان، معادل 119902 ریال در سال،و ارزش حفاظتی کل پارکهای جنگلی استان معادل 192میلیارد ریال در سال است. مهم ترین عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت میزان پیشنهاد، سطح درآمد خانوار و سطح آموزش بازدیدکنندگان است.
مقدمه
جنگلها نقش حیاتی در استمرار حیات و حفظ پایداری زیستبومها دارند. این منابع، خدمات زیستمحیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را برای جوامع انسانی فراهم می کنند. جنگل ها حدود 30 درصد سطح زمین را پوشانده اند، حدود 800 میلیون نفر در داخل و یا اطراف جنگل ها زندگی نموده و از منابع آن برای سوخت، غذا، دارو و کسب درآمد استفاده مینمایند. از این تعداد، حدود 70میلیون نفر افرادی هستند که زندگی آنها کاملاً به منابع جنگلی وابسته است.
در گذشته کارکرد جنگل ها بیشتر از جنبه تولید چوب و بهره برداری محصولات جانبی مطرح بود و به سایر کارکردهای آن کمتر توجه میشد. در چند سال اخیر بویژه پس از کنفرانس ریو در سال 1992، ضمن تأکید بر ابعاد و دیگر کارکردهای جنگل ها بر حفاظت از آنها تأکید شد، اما بررسیها نشان میدهد تخریب جنگل ها بویژه در کشورهای در حال توسعه نه تنها کاهش نیافت، بلکه شتاب مضاعفی نیز یافته است.
استان کهگیلویه و بویراحمد درجنوب غربی ایران واقع شده و بخشهای غربی آن در دامنه رشته کوه زاگرس قرار دارد. سطح جنگل های این استان بالغ بر997100 هکتار، معادل 8 درصد جنگلهای کشور است. محیطهای جنگلی در اقتصاد استان نقش مهمی ایفاء نموده و پارکهای جنگلی یکی از جاذبههای گردشگری آن محسوب میشوند و اقتصاد بخش زیادی از جمعیت استان، که در قسمتهای شمال و غرب آن زندگی میکنند، به مقدار زیادی به جنگل وابسته است. این استان به دلیل بارندگی زیاد و شرایط خاص توپوگرافی مستعد بروز سیلابهای مخرب است و جنگلها نقش مهمی در کنترل سیلاب و هدایت آن به منابع سطحی و زیر زمینی دارند.
تعداد پارکهای جنگلی استان که معمولاً مورد استفاده گردشگران است 19 پارک و به مساحت 1771 هکتار است. پارکهای جنگلی در همه جا و از جمله در استان کهگیلویه و بویراحمد جزء کالاهای عمومی هستند و کنترل چندانی بر بهره برداری از آنها وجود ندارد. بهره برداری بی رویه از جنگلها منجر به نابودی آنها در دراز مدت شده و اکوسیستم استان را به کلی تغییر خواهد داد.
برای پیش گیری از این وضعیت نیاز به سرمایه گذاری استولی. ظاهراً به دلیل ارزشگذاری پایین جنگل ها در حساب های ملی کشور، اعتبار کافی به دستگاههای دولتی برای محافظت از آنها تخصیص داده نمی شود. بههمین دلیل مشارکت بین مردم و دولت دراین زمینه ضروری است. برای نیل به این هدف باید توجیه لازم برای اختصاص بودجه مناسب ازسوی دستگاهای دولتی فراهم آید و معیارهائی نیز برای تعیین سهم مردم در حفاظت از جنگلها مشخص شود.
یکی از بهترین معیارها برای تعیین میزان مشارکت مالی مردم، آگاهی از میزان تمایل به پرداخت استفادهکنندگان از جنگل است. کسانی که از جنگل ها به طور مشخص استفاده می کنند، دوگروه هستند،گروه اول شامل بهرهبرداران صنعتی یا ساکنین حاشیه جنگلها هستند که از منابع موجود - چوب، میوههای جنگلی، زیراشکوب ودیگر محصولات - استفاده میکنند، ارزش اقتصادی محصولاتی نظیر چوب و سایر محصولات جنگلی بر اساس ارزش بازاری آنها قابل تعیین است، لذا سهم این گروه را میتوان با وضع قانون و مقررات خاص برآورد و تدوین کرد. گروه دوم گردشگرانی هستند که از جنگل به عنوان تفرجگاه استفاده کرده و از نظرتعداد بسیار بیشتر از گروه اول هستند.
متحمل شدن هزینه برای بازدید و تفریح درپارکهای جنگلی نشان می دهد که این افراد برای خدمات ناشی از جنگل ارزش قائل بوده و حاضر به پرداخت بهای مناسب برای کسب حداکثر مطلوبیت از پارک جنگلی هستند. بنابراین جنگلها علاوه بر ارزش محصولات تولیدی، دارای ارزش زیست محیطی وتفرجگاهی نیز هستند.
روشهای مختلفی از جمله روش رجحان اظهار شده برای اندازهگیری ارزشهای زیستمحیطی استفاده میگردد. در روش رجحان اظهار شده، اندازه گیری بر اساس چگونگی رفتار افراد در موقعیتهای فرضی انجام میشود. باتوجه به وسعت و اهمیت جنگلها دراستان کهگیلویه و بویر احمد، این مطالعه به تعیین ارزش حفاظتی پارکهای جنگلی استان کهگیلویه و بویراحمد بر اساس این فرض که مردم راضی به پرداخت مبلغی جهت حفاظت از این پارک ها و استفاده از آنها هستند، پرداخته است.
در این روش یک بازار فرضی جهت بررسی منافع غیر مصرفی و مصرفی غیر مستقیم ایجاد شده و با استفاده از روشCV رجحان عمومی و تمایل به پرداخت افراد اندازهگیری شده است. زمینه طرح موضوع این تصور است که مردم قادرند بخش وسیعی از معیارهای محیطی را به معیار پولی انتقال دهند و این نشان دهنده ارزشی است که آنها برای منابع محیطی قائلاند.
در زمینه ارزش اقتصادی جنگلها و میزان تمایل بهپرداخت از سوی مردم مطالعات زیادی در داخل و خارج کشور انجام شده ذاست.
امیرنژاد - - 1384 میزان تمایل به پرداخت خانوارها برای حفاظت از جنگل های شمال را 12848ریال درماه برآورد کرد. وی ارزش حفاظتی سالانه هر هکتار از این جنگلها را حدود یک میلیون تومان برآورد کرد، بر همین اساس ارزش حفاظتی برای کل جنگلهای شمال معادل 1915/2 میلیاردریال بدست آمد. متغیرهای میزان پیشنهاد، درآمد، میزان تحصیلات و سن درسطوح پایینتر از ده درصد بر پذیرش مبلغ پیشنهادی برای حفاظت ازجنگلهای شمال موثر بود. در صورتی که متغیرهای جنسیت، اندازه خانوار، تمایلات زیست محیطی و عضویت در سازمان های زیستمحیطی فاقد اثرگذاری بودند.
نخعی و همکاران - - 1389 با استفاده ازروش ارزش گذاری مشروط و استفاده از مدل لاجیت ارزش حفاظتی هر هکتار از پارک جنگلی نور در شمال ایران را 230 میلیون ریال در سال برآورد کردند. در این مطالعه برای جمعآوری داده های مورد نیاز از پرسشنامه دوبخشی دو بعدی استفاده شده است.
- Lehtonen, et al. 2003 - میزان تمایل به پرداخت - WTP1 - مردم فنلاند برای حفاظت از جنگلهای جنوب این کشور را با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط - CVM2 - برآورد نمودند. میانگین WTP سالانه در ارزشگذاری مشروط در وضعیت شرایط فعلی جنگل - سناریوی اول - برابر 8/5 دلار و در وضعیت حفاظت از جنگل - سناریوی دوم - برابر 30/2 دلار برای هر خانوار برآورد گردید. 73/8 درصد پاسخ گویان علاقمند به افزایش حفاظت بوده و حاضر به پرداخت مبلغی جهت حفاظت از جنگلها می باشند، 15/8 درصد از افزایش حفاظت حمایت کرده اما برای آن پولی پرداخت نمی کنند، 5/5 درصد بی تفاوت و 4/9 درصد خواستار کاهش حفاظت از جنگل ها بودند.
- Turpie, 2003 - ارزش وجودی تنوع زیستی در زیستگاه فین باس آفریقای جنوبی را با استفاده از CVM مورد بررسی قرار داده است. براساس نتایج حاصله، ارزش وجودی تنوع زیستی منطقه مورد بررسی سالانه 3/3 میلیون دلار می باشد.
