بخشی از مقاله
چکیده
یکی از عوامل مهم تخریب جنگلها وقوع آتش سوزی و توسعه آن در گستره جنگل است. هدف این مقاله تحلیل وضعیت آتش سوزی های رخداده در گستره های جنگلی شهرستان کهگیلویه و بویراحمد در یک دوره 11 ساله - 1375-1386 - است.
در این مطالعه برای بررسی وضعیت آتش سوزی های رخداده در عرصه های منابع طبیعی شهرستان کهگیلویه با تحلیل اسنادی از آمار آتش سوزی اداره منابع طبیعی شهر دهدشت استفاده گردید. در این راستا داده های آتش سوزی مربوط به 19 مورد آتش سوزی در دوره 11 ساله 1375 تا 1386 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. طبق نتایج بدست آمده علت وقوع این آتش سوزی ها، نشان از بی احتیاطی بومیان و استفاده کنندگان از منابع جنگلی به عنوان عمده ترین عامل وقوع حریق می دهد به همین گسترش آموزش ها و ترویج فرهنگ حفظ منابع جنگلی در این منطقه باید با جدیت بیشتری اعمال گردد.
مقدمه
آتش سوزی جنگل در اصل یک فرآیند فیزیکی با عناصر کلیدی منبع احتراق، شرایط آب و هوایی، سوخت و توپوگرافی منطقه است - لی و همکاران،. - 2008 یکی از عوامل مهم تخریب جنگلها وقوع آتش سوزی و توسعه آن در گستره جنگل است. آتش سالانه بین 6-40 میلیون هکتار از جنگلها را نابود می سازد، در نتیجه ساختار و ترکیب جنگل ها را دگرگون می کند و اثرات منفی بر سلامتی انسان، تولید خدمات و کالاها برای جوامع وابسته میگذارد
کاهش یا نابودی ارزش تجاری درختان جنگلی، از بین بردن نهال های جنگلی، آسیب به نیروی مولد جنگل، کاهش ارزش محافظتی جنگل، صدمه به خاک جنگل، آسیب به ارزش تفریحی و حسن منظر جنگل، آسیب به گیاهان با ارزش علوفه ای، آسیب به جانوران غیر اهلی جنگل و املاک و حیات انسانی از جمله خسارت های ناشی از آتش سوزی های جنگلی می باشد
در واقع خسارت های ناشی از آتش سوزی های جنگلی را می توان به دو دسته خسارت های فیزیکی و خسارت های اقتصادی-اجتماعی پیامد واقعه تقسیم نمود. خسارت های فیزیکی زیان ناشی از نابودی دارایی ها از جمله پوشش درختی و علفی و املاک موجود در اکوسیستم جنگلی و کلیه هزینه های فرونشانی حریق و احیاء اکوسیستم را شامل می گردد. علاوه بر هزینه های فیزیکی، هزینه های اقتصادی دیگری مانند هزینه های ناشی از نزدیک شدن به زمان خطر وقوع آتش سوزی و بسته شدن مناطق جنگلی به وقوع می پیوندد
این عامل تخریبی از نظر سیبیآ که به جنگل وارد می کند در مناطق مختلف با شرایط پوشش جنگلی و اقلیمی مختلف کاملاً متفاوت است. زیرا شدت آتش سوزی تابع نوع پوشش جنگلی و ویژگی های شاخصه های جوی منطقه ای است. آمار حوادث آتش سوزی جنگل بیانگر بروز بیش از پیش این پدیده مخرب در سراسر دنیا می باشد. بر اساس آمار فائو بین سال های 1998-2004 به طور متوسط هر سال 1594 هزار هکتار از جنگل های اروپا و در دوره زمانی 1999-2003 سالانه 5/5 میلیون هکتار از جنگل های آمریکای جنوبی در اثر آتش سوزی آسیب دیده است
براساس آمار فائو - 2007 - بین سال های 1998 - 2002 به طور متوسط سالانه 6500 هکتار از جنگل های ایران در اثر آتش سوزی از بین رفته است. در جنگل های شمال ایران، آتش سوزی های متعددی به وقوع می پیوندد به طوری که بر اساس آمارهای موجود در یک دوره ده ساله - 1373-1382 - به طور متوسط 75 هکتار از جنگل های غرب استان مازندران و در یک دوره هفت ساله - - 1375-1381 به طور میانگین 163/5 هکتار از جنگل های کل استان مازندران در اثر آتش سوزی از بین می رود
با توجه به نیمه مرطوب و خشک بودن اقلیم در منطقه جنگلی زاگرس، وقوع آتش سوزی در جنگل ها بسیار شایع است. بین سال های 1380 تا 1386 طی 226 فقره آتش سوزی مساحتی حدود 7810 هکتار از جنگل های استان کهگیلویه و بویراحمد واقع در منطقه زاگرس در اثر آتش سوزی آسیب دیده است
بنابراین لازم است سیاست های مناسبی در جهت پیشگیری از وقوع و بالا بردن کارایی عملیات های فرونشانی حریق در این منطقه طراحی گردد. این سیاست ها با تشریح و تحلیل آتش سوزی های رخداده و تجزیه عوامل مختلف در چگونگی وقوع آنها میسر خواهد بود. در همین راستا در این مطالعه به تحلیل عوامل رخداد آتش سوزی در گستره جنگل های شهرستان کهگیلویه و بویر احمد پرداخته شد.
مواد و روش ها
شهرستان کهگیلویه یکی از شهرستان های استان کهگیلویه و بویراحمد است که در مختصات 30 35 الی 31 27 عرض شمالی و 49 53 الی 51 12 طول شرقی و در فاصله 200 کیلومتری شهر یاسوج - مرکز استان - واقع است. مساحت آن حدود 492831 هکتار می باشد. موقعیت این شهرستان در استان در شکل آمده است. این شهرستان از شمال به شهرستان های باغ ملک و ایذه - استان خوزستان - از جنوب به شهرستان گچساران، از غرب به شهرستان بهمئی و از شرق به شهرستان بویراحمد محدود می گردد. شهرستان کهگیلویه 298201 هکتار جنگل دارد.
جنگلهای استان کهگیلویه و بویراحمد به مساحت 997100 هکتار جزء جنگل های زاگرس جنوبی محسوب می شوند که حدود %8 از جنگل های کل کشور و %20 از جنگل های حوزه زاگرس را در بر دارند و به لحاظ مدیریتی ارزش حفاظتی و حمایتی دارند و فاقد استفاده تجاری هستند
در این مطالعه برای بررسی وضعیت آتش سوزی های رخداده در عرصه های منابع طبیعی شهرستان گهلیلویه با تحلیل اسنادی از آمار آتش سوزی اداره منابع طبیعی شهر دهدشت استفاده گردید. در این راستا داده های آتش سوزی مربوط به 19 مورد آتش سوزی در دوره 11 ساله 1375 تا 1386 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
شکل 1: نقشه موقعیت شهرستان کهگلیویه در استان کهگیلویه و بویراحمد
نتایج
با توجه به اینکه در موضوع آتش سوزی دو مرحله شرایط وقوع و وضعیت توسعه و شدت آتش سوزی مطرح است، این دو مرحله در محدوده مورد بررسی تشریح گردید. در جدول 1 شرایط وقوع و توسعه آتش سوزی در عرصه های منابع طبیعی شهرستان کهگلیویه ذکر شده است. در نمودار 1 تعداد آتش سوزی ها در دوره زمانی مورد بررسی آمده است. همانطور که از این نمودار قابل مشاهده است سال های 1377، 1381 و 1386 به ترتیب با 5، 4 و 3 بیشترین تعداد آتش سوزی در آنها اتفاق افتاد.
جدول:1 شرایط وقوع و توسعه آتش سوزی در عرصه های منابع طبیعی شهرستان کهگلیویه
