بخشی از مقاله
چکیده
اگر چه تعاریف متعدد و گاه متناقضی از مفهوم توسعه پایدار ذکر شده است، اما در هر حال این تعاریف دارای مفهوم هستند. شکل های ضعیف و قوی توسعه پایدار، قابل تشخیص بوده و معیارهای ابتدایی برای پایداری تنظیم گردیده است. این که اصول پایداری را تا چه اندازه می توان با دقت و به طور صحیح به مرحله اجرا در آورد، همچنان نامعلوم و نامشخص است، اما چارچوبی برای قوانین عمومی پایداری طرح ریزی شده و نیازمند آن است که با شرایط خاص اقتصادی و زیست محیطی تطبیق داده شود.
تحولات و تغییرات سریع و شتابان جامعه بین المللی، گذر از جامعه سنتی به جامعه اطلاعاتی و همچنین تغییر اقتصاد ملی به اقتصاد جهانی تحقق نظام های گوناگون اقتصادی بدون توجه به بنیان های اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی آن امکان پذیر نیست . به عبارت دیگر هر نظام اقتصادی در هر فرهنگ و جامعه ای یکنواخت عمل نمی کند و بر پایه های خاص خود استوار است و هر فرهنگی به میزان همخوانی با این بنیان ها با این نظام های اقتصادی سازگاری می یابد.، نیازمند راهکارهای مختلفی جهت فراهم کردن امکان رشد و توسعه اقتصادی در جامعه می باشد.
در سند حاضر هدف اصلی پرداختن به معقوله اقتصاد پایدار و ضابطه آن با فرهنگ بوده است که از ابعاد مختلف به آن اشاره نموده ایم این پژوهش سعی بر این دارد تا نقطه اشتراک اقتصاد و فرهنگ را ارزیابی ننماید و همبستگی این دو معقوله مهم را پیدا کند نتیجه گیری کلی پژوهش نشان می دهد شکل اصلی تمام فعالیت های نظام یک کشور از ماهیت فرهنگی آن، هویت و رنگ می گیرد. به عبارتی حفظ یک نظام گرچه به ظاهر، بستگی به پویایی و استقلال فعالیت های سیاسی و اقتصادی دارد.
- 1 مقدمه
تا چند دهه قبل عقیده اکثر صاحبن ظران بر این بود که توسعه مفهومی اقتصادی دارد. به عبارت دیگر توسعه فقط جنبه ا قتصادی داشت و کشورها در جهت دستیابی به توسعه، به تقویت اقتصاد خویش می پرداختند. اما این وضعیت با شکست کشورهایی تغییر یافت که فقط معیارهای اقتصادی را در برنامه ریزی خود در دستیابی به توسعه گنجانده بودند و موجب از دست رفتن مفهوم یک بعدی توسعه شد.
امروز محققان ، آینده پژوهان و سیاست گذاران بر این باورند که بعد از دوران جدال های نظامی - در گذشته تا دهه - 1970 و رقابت های اقتصادی - چند دهه اخیر تاکنون - ، آینده، صحنه نبرد و رقابت فرهنگ های مختلف است. هر ملتی که فرهنگ برتر داشته باشد پیروز میدان کارزار آینده است - چه در حوزه سیاست و چه اقتصاد - و این شاهد این مدعاست که توسعه فرهنگی، مقدم بر توسعه سیاسی و اقتصادی است.
به این ترتیب در آغاز قرن جدید، توسعه دیگر مفهومی فقط اقتصادی ندارد، بلکه نگاه ها بیش از همه به زمینه های فرهنگی- اجتماعی که توسعه در آن تحقق یافته و نیز شرایطی که به آن فرهنگ خاص مربوط می شود معطوف شده است و به طور کلی ، فرهنگ وهنر بنیان جامعه را پی ریزی می کند و هر جامعه ا ی هر قدر هم که نوپا باشد، دوام و بقای آن مبتنی بر اصول فرهنگی است که هویت جامعه و افراد آن را می سازد. بنابراین مهم ترین رکن هویت بخش در هر جامعه پیشینه و غنای فرهنگی آن است. . - ملکی، - 1388
مبانی نظری :
تعاریف توسعه پایدار
مفهوم توسعه پایدار - Sustained development - مفهومی است که در سال های اخیر در ادبیات جامعه شناسی مطرح شده است . در سمپوزیمی که در سال 1991 در لاهه برگزار شد ، در مورد مفهوم توسعه پایدار آمده است : اگر منظور از توسعه ، گسترش امکانات زندگی انسان هاست ، این امر نه تنها در مورد نسل حاضر بلکه برای نسل های آینده نیز باید مد نظر باشد. منظور از توسعه پایدار تنها حفاظت از محیط زیست نیست ، بلکه مفهوم جدیدی از رشد اقتصادی است . رشدی که عدالت و امکانات زندگی را برای تمام مردم جهان و نه تعداد اندکی افراد برگزیده است .
در فرآیند توسعه پایدار سیاست های اقتصادی ،مالی ،تجاری ، انرژی ، کشاورزی ، صنعتی و ... به گونه ای طراحی می شود که توسعه اقتصادی ، اجتماعی و زیست محیطی را تداوم بخشد. بر این اساس دیگر نمی توان برای تامین مصارف جاری ، بدهی های اقتصادی که باز پرداخت آن بر عهده نسل های آینده است ، ایجاد کرد. در نهایت توسعه پایدار به معنی عدم تحمیل آسیب های اقتصادی ، اجتماعی و یا زیست محیطی به نسل های آینده است . - ازکیا و غفاری ، - 1384
اهداف توسعه پایدار
توسعه پایدار همواره در مباحث خود به موارد زیر تأکید داشته است:
- 2 بههم پیوستگی محیط زیست و توسعه اقتصادی بهعنوان اساس بحث توسعه پایدار - 3 اهمیت افراد در دستیابی به توسعه پایدار و توجه به مردم بهعنوان محور توسعه و تلاش در جهت برقراری زمینه-های مشارکت - 4 توجه به مردم و رفع نیازهای اولیه و اساسی آن-ها؛ از جمله مسکن مناسب، بهداشت و تکنولوژی مناسب برای همه - 5 توجه به توسعه درونی در چارچوب محدودیت-های منابع طبیعی - 6 کمک به فقرا و تهیدستان؛ چراکه راهی جز تخریب و آلودگی محیط زیست برای این گروه باقی نمانده است. - 7 تلاش برای دستیابی به عدالت اجتماعی و برابری "درون-نسلی" و "بین-نسلی" و سعی در برقراری عدالت اقتصادی
عوامل موثر در توسعه پایدار
مهمترین عوامل رسیدن به توسعه پایدار عبارتند از: - فراهانی فرد، - 103- 100: 1384
✓ نیاز به تغییر نهادهای موجود و ایجاد نهادهای جدید؛
✓ اولویتدادن به سرمایه انسانی بهویژه زنان و جوانان در جهت پایداری توسعه؛
✓ نقش رهبری در به دوشکشیدن و بالابردن تلاش توسعهای از بالا؛
✓ نقش سازمانهای مدنی اجتماعی برای پیشراندن توسعه از پایین به بالا؛
✓ اهمیت حقوق بشر و مفهوم و هدف گسترده آن؛
✓ آمیختن توسعه با ساختار اجتماعی و فرهنگی؛
✓ ارتباط درونی میان پایداری توسعه و اعتماد به نفس.
ویژگی های توسعه پایدار
الف - توسعهیافتگی ؛ نخستین ویژگی و بهتعبیری، لازمه توسعه پایدار ، تحقق خود توسعه است؛ تا از پایداری آن سخن رود.توسعه ، جریانچندبُعدی است که مستلزم تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی ، طرزتلقّی مردم ، نهادهایملّی ، تسریع رشد اقتصادی ، کاهش نابرابری و ریشهکن کردن فقر مطلق است.توسعه در اصل باید نشان دهد که مجموعه نظام اجتماعی، هماهنگ با نیازهایمتنوّع اساسی و خواستههای افراد و گروههای اجتماعی داخل نظام، از حالت نامطلوب، به یک زندگی بهتر - از نظر مادی و معنوی - ، سوق یابد. - تودارو، مایکل؛ - 23: 1369این هدف زمانی محقق میشود که منابع انسانی، فیزیکی و طبیعی در دسترس بهصورت کارآمد و در جهت رسیدن به این هدف تخصیص داده شوند.استفاده کارآمد از منابع طبیعی، بهمعنای این است که هیچگونه افراط و تفریطی در استفاده از آنان صورت نگیرد.رفتارهای بهرهوران، براساس عدل باشد و هیچ گونه انحصار و تکاثری در استفاده از آنان صورت نگیرد.
ب - سلامت محیط زیست ؛ گام دوم، فراهم ساختن محیط زیست سالم و جلوگیری از تخریب آن است؛ زیرا حتی در صورتیکه بتوانیم رشد اقتصادی را نیز محقق سازیم ، بدون داشتن چنین محیطی، اسباب آسایش انسان فراهم نخواهد شد ؛ بنابراین ؛ یکی دیگر از ویژگیهای توسعه پایدار ، توجه اکید به مسائل زیستمحیطی و رعایت شاخصهای آن است.این ویژگی ، در ادبیات توسعه پایدار بهاندازهای اهمیت دارد که کنار عدالت بین نسلی در بسیاری از منابع ، توسعه پایدار را نیز تعریف کرده است.
ج - انعطافپذیری ؛ در مسیر پایداری ، نارساییها و موانعی از جانب محیط و نیز استفاهکنندگان از آن پیش میآید.یکی از ویژگی های توسعه پایدار، ظرفیت جامعه در واکنش به اینگونه موانع طبیعی تحمیلی است و به تعبیری دیگر، انعطافپذیری یا قابلیت نظام برای ترمیم یا نگهداری سطح بهره وری در بی نظمیهای کوتاه یابلندمدّت است.بهصورت روشن ، این ویژگی نیز همانند ویژگی پیشین در جهت استمرار تعادل موجود در عناصر طبیعت بوده و انعطافپذیری، قابلیت نظام زیستمحیطی بهمنظور مقابله با عدم تعادلها یا برگرداندن وضعیت به حالت تعادل است
