بخشی از مقاله
چکیده
امروزه صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و فراگیر، همه ارکان وجودی یک جامعه و سیستم جهانی را در برگرفته است. توریسم از بزرگترین صنایع دنیا و وابسته به بخش عمده ای از اقتصاد جهانی، پدیده ایست که از تحرک بالایی در تغییرات اقتصادی، اجتماعی و محیطی برخوردار است که با اثرگذاری بر بنیان های اقتصادی، اجتماعی و محیطی، اثرات و پیامدهای گوناگونی را در پی دارد که از جمله می توان به نقش این اثرات بر کیفیت زندگی ساکنان اشاره کرد. در این پژوهش ابتدا اثرات اقتصادی، فرهنگی اجتماعی و زیست محیطی گردشگری بررسی شده و به رابطه میان گردشگری و کیفیت زندگی جامعه پرداخته و راهکارهایی برای توسعه پایدار گردشگری ارائه می گردد تا ضمن منافع حاصل از آن بتوان تاثیرات منفی آن را به حداقل کاهش داد. روش مطالعه این مقاله به صورت مروری و کتابخانه ای می باشد.
واژه های کلیدی: گردشگری، اثرات اقتصادی گردشگری، اثرات فرهنگی- اجتماعی گردشگری، اثرات زیست محیطی گردشگری، کیفیت زندگی جامعه.
مقدمه
کشورها و مناطق در ملل مختلف برای افزایش درآمد ساکنان محلی، اشتغال و افزایش سطح استاندارد زندگی مردم به گردشگری تمایل پیدا کرده اند. اگرچه بطور کلی دولت ها معتقدند که توسعه گردشگری، مشاغل جدید، افزایش زیرساخت های اجتماعی و تجدید حیات اقتصادی را ایجاد خواهد کرد، در مقابل گردشگری به عنوان یک گزینه توسعه بیشترین انتقاد را به خاطر درآمد ها و منافع اندک آن، بی عدالتی در پخش منافع حاصله و هزینه های اجتماعی درک شده برای ساکنان محلی در پی داشته است.
توسعه گردشگری میتواند موجب اثرات مثبت یا منفی شود که این اثرات در سه دسته: .1 اثرات اقتصادی .2 اثرات اجتماعی- فرهنگی .3 اثرات زیست محیطی طبقه بندی میشوند در اثرات اقتصادی، باعث جذب بیشتر سرمایه گذار در بخش گردشگری، افزایش اشتغال مستقیم و غیر مستقیم، افزایش سطح عمومی قیمتها و افزایش استاندارد زندگی ساکنان محلی مهمترین مفاهیم بدست آمده در مطالعات گوناگون اند.
تغییرات در فرهنگ سنتی، افزایش وقوع جرم، ایجاد هویت اجتماعی ساکنان، افزایش داد و ستد زمین و اثراتی روی شیوه ی زندگی ساکنان عمده ترین موارد در اثرات اجتماعی فرهنگی اند حفاظت از منابع طبیعی بهبود تسهیلات عمومی، راه بندان های ترافیکی و تصادفات، سر وصدا و آلودگی ازموارد مهم اثرات زیست محیطی اند مطالعات وتحقیقات تجربی درکشف نگرش ساکنان واثرات گردشگری وجود دارند.
مدل باتلر راجع به ارتباط بین ساکنان و توسعه گردشگری بود و در سال 1980به عنوان یک اصل مسلم وجود ارتباط بین توسعه گردشگری و نگرش ساکنان به گردشگری پذیرفته شده است. او بیان کرد همانطور که تعداد گردشگران برای یک منطقه افزایش می-یابد، ساکنان در اول بطور قطع نگرش مثبتی به گردشگران دارند و با افزایش حظور گردشگران تا حدودی منافع بلند مدت حاصل از حظور آن ها نیز برایشان افزایش مییابد. در مقابل تغییر در نگرش آن ها میتواند از این حقیقت منتج شده باشد که همانطور که تعامل بین ساکنان و گردشگران افزایش مییابد، ساکنان ممکن است احساس کنند که زندگی روزمره شان توسط گردشگران مختل شده است.
تعدادی از محققان دیگر نیز برای آزمودن ارتباط بین توسعه گردشگری و نگرش ساکنان به گردشگری مدل باتلر را دنبال کرده اند دایدریچ و گارسیا بادس، که تحقیقات نشان داده اند ارتباط بین نگرش ساکنان و گردشگران از طریق تکرار فعالیت های اقتصادی و تعاملات ایجاد میشوند، وقتی بطور پیاپی تعامل و فعالیت اقتصادی در سطح بالا وجود دارد حمایت ساکنان از گردشگران تنزل پیدا میکند. بدین صورت که ساکنان تمایل دارند نگرش و ذهنیت ضعیفی نسبت به نوع تعامل بین خودشان و گردشگران داشته باشند.
گردشگری به عنوان شکل با اهمیتی از فعالیت های انسانی اثرات مهمی دارد .این اثرات در منطقه مقصد جایی که گردشگران با محیط محلی، اقتصاد، فرهنگ و جامعه تعامل دارند بسیار مشهود است .همچنین در این راستا است که بخش زیادی از فعالیت های برنامه ریزی گردشگری در رابطه اثرات گردشگری صورت می پذیرد اثرات توسعه گردشگری، فرایند پیچیده تغییر و مبادله بین گردشگران، سکونتگاه های میزبان و مقصدها را شامل می شود.
با توجه به تنوع و پیچیدگی فعالیت های گردشگری، اثرات ناشی از این فعالیت ها نیز ابعاد گسترده و به هم پیوسته ای دارند که باید در مطالعه ی اثرات گردشگری به آن ها توجه شود. نوع و میزان اثرات گردشگری در یک مقصد از عوامل متعددی متاثر می شود؛ از جمله مهمترین این عوامل ویژگی های جامعه میزبان و میهمان و ماهیت فعالیت های گردشگر در مقصد می باشند. طبق نظر برنز و هلدن زمانی که اختلاف زیادی بین فرهنگ جامعه ی میزبان و جامعه ی مبداء وجود داشته باشد، احتمال افزایش اثرات بسیار خواهد بود.
در همین زمینه، از جمله اثرهایی که توسعه گردشگری شهری به دنبال دارد، اثرهایی است که بر کیفیت زندگی شهروندان بر جای می گذارد .کیم اعتقاد دارد بین اثرات گردشگری و رضایت از قلمروهای مختلف زندگی رابطه وجود دارد و با افزایش سطح توسعه گردشگری کیفیت زندگی ساکنان محلی افزایش می یابد بهبود کیفیت زندگی شهری متأثر از عوامل و فعالیت های مختلفی است که در شهرها وجود دارد.
در همین زمینه، توسعه گردشگری به عنوان منبعی از ویژگی های در حال تغییر اقتصادی، اجتماعی، و محیطی به شمار می آید که پتانسیل آن را دارد تا در بهبود کیفیت زندگی مؤثر واقع شود .نقش گردشگری در ایجاد کیفیت زندگی مطلوب، از طریق استانداردهای بالای سطح زندگی، درآمدهای مالیاتی روز افزون، فرصت های شغلی بیشتر، تنوع اقتصادی، افزایش سطح امکانات فراغتی، توسعه زیرساخت ها و خدمات عمومی در جامعه، تبادل فرهنگی و افزایش سطح آگاهی های مردم و گردشگران شکل می گیرد.در این پژوهش سعی بر این است که اثرات گردشگری بر جامعه و ساکنان و همچنین کیفیت زندگی جامعه مورد بررسی قرار گیرد و به رابطه این دو با هم بپردازد. چرا که گردشگری در جامعه اثراتی به همراه دارد که از جمله آن تاثیر آن بر کیفیت زندگی جامعه می باشد.
