بخشی از مقاله
چکیده
نگاهی بر تاریخ تهاجمات به کشور ایران نشان میدهد، این سرزمین به دلیل برخورداری از مواضع مختلف، همواره مورد تعرض دشمن در جهت تضعیف اراده ملی، توان سیاسی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی و... برای دستیابی به اهداف سلطه جویانه بوده است.
یکی از حوزههایی که در سالهای اخیر و با هدف تضعیف وحدت و پایداری ملی مورد هجمه دشمن قرار گرفته، بخش اقتصاد کشور میباشد. اعمال تحریمهای تجاری، پولی و مالی و... از جمله این تعرضات است که آثار گزافی را بر کشور تحمیل کرده است. در این راستا پدافند غیرعامل با هدف افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیتهای ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن در ابعاد گوناگون پایهگذاری شده است که یکی از مهمترین ابعاد آن، حوزه اقتصاد میباشد.
در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی جایگاه پدافند غیرعامل در حوزه اقتصاد مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان میدهد مفهوم اقتصاد مقاومتی، با هدف کاهش آسیبپذیری حوزه اقتصاد در جریان شوکهای وارد شده، افزایش توان جذب شوکها و هچنین کاهش امکان نفوذ به این حوزه توسط دشمن، در واقع تجلی پدافند غیرعامل در بخش اقتصاد میباشد.
مقاومسازی و پدافند اقتصادی میبایست با توجه به شاخصهای مختلف اقتصاد مقاومتی شامل اقتصادی مولد، درونزا، عدالت بنیان، دانشبنیان، باثبات و پیشرو، از طریق اصلاح ساختار تولید ملی و تولید کالاهای استراتژیک، اصلاح ساختار تجاری کشور از دو بعد واردات و صادرات، تاکید بر نیروی انسانی و حمایت از نوآوری، اصلاح و بهبود شاخصهای کلان اقتصادی، مبارزه با مفاسد اقتصادی و... صورت پذیرد تا بتوان با ایجاد ثبات و پایداری در اقتصاد، از آسیب- های طبیعی و غیرطبیعی مصون ماند.
1. مقدمه
مطالعه تاریخ ملل و حکومتها نشان میدهد همواره گروهی سعی داشتهاند تا از طرق مختلف جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... بر سایر کشورها نفوذ کرده تا بر اهداف سلطهجویانه خود جامه عمل بپوشانند. اگرچه گسترش و افزایش قدرت نظامی کشورها توانسته بسیاری از امیال سلطهجویان را اغنا کند ولیکن همواره نفوذ مستقیم بر کشورهای متحد، منسجم و باپشتوانه، کاری بسیار دشوار بوده است، از اینرو عاملان سلطهگری راه خود را از طریق تضعیف ارکان اصلی کشورها پیش گرفتهاند، لذا هدف قراردادن اتحاد ملی و سست کردن پایههای نظام با استفاده از روشهای مختلف از جمله از بین بردن فرهنگ اصیل و اشاعه فرهنگ-های بیاساس، تضعیف پایهها و شاخصهای اقتصادی کشور، تضعیف جایگاه سیاسی، دستیابی به منابع اطلاعاتی و امنیتی، نفوذ به مراکز آموزشی و... مورد توجه دشمنان بوده است.
تجویز تحریمهای اقتصادی طی سالهای اخیر و وادار نمودن سایر کشورهای تحت سلطه به پیروی از تحریمها علیه کشور ایران، از جمله این موارد و دستاویزی برای اعمال زورگوییهای سلطهجویان بوده است. در این راستا مقام معظم رهبری - مدظله العالی - با مطرح نمودن مفهوم اقتصاد مقاومتی نسبت به ابلاغ سیاست-های کلی آن با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخصهای مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشمانداز بیستساله، رویکردی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درونزا، پیشرو و برونگرا، اقدام نمودهاند
در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی ضمن بررسی راههای نفوذ دشمن به کشور و پدافند مورد نیاز برای رویارویی با آن و همچنین تحلیل اهمیت حوزه اقتصاد و آفندهای اقتصادی، جایگاه پدافند غیرعامل در حوزه اقتصاد مورد بررسی قرار گرفته است.
2. پدافند و ابعاد مختلف آن
بشر در طول حیات خود، برای حفظ بقاء و تامین نیازها، همواره جنگهای بسیاری پیشرو داشته است، از این رو استفاده از ابزارها و روشهای گوناگون جهت دفع تجاوزات، از جمله الزامات اساسی زندگی انسانها بهشمار میرودکه با گذشت زمان این ابزارها و روشها دستخوش تحولات بسیاری شده است. تغییر راههای دفاعی، از بهکارگیری ابزارهای جنگی دستساز و بسیار ساده تا استفاده از فناوریهای نانو در طول تاریخ ادامه داشته، به گونهای که امروزه مبالغ هنگفتی برای شناسایی، پیشگیری و شکست راههای نفوذ دشمن و حفظ امنیت ملی صرف میشود.
دفاع یا پدافند به مجموعه اقداماتی گفته میشود که انسان برای دفاع از سرزمین، اعتقادات و... خود در برابر خطراتی که او را تهدید میکند انجام میدهد
دفاع یک موضوع کلی و یکپارچه است که شامل دو بخش عمده دفاع - پدافند - عامل و پدافند غیرعامل میشود. پدافند عامل شامل تمامی طرحریزیها و اقدامات پدافندی است که مستلزم بهکارگیری سلاح و تجهیزات جنگی میباشد. پدافند غیرعامل مجموعه اقدامهای غیر مسلحانهای است که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیتهای ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن میشود
در واقع فعالیتهایی که مستلزم به کارگیری جنگ افزار و تسلیحات نبوده و با اجرای آن میتوان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و میزان خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد را پدافند غیرعامل گویند
چنانچه گفته شد برخلاف پدافند عامل که جنگی مسلحانه محسوب میشود و در مقابل حملات نظامی صورت میگیرد، دفاع غیرعامل تمامی ابعاد غیرمسلحانه حفاظت از پایداری ملی و پیشگیری از نفوذ دشمن را پوشش میدهد. در این راستا، با توجه به مراکز ثقل مهم هر کشور که قابلیت نفوذ و تجاوز دارد، پدافند غیر عامل نیز در حوزههای مختلف کاربرد پیدا میکند، لذا با توجه به راههای مختلف نفوذ و تجاوز، روشهای گوناگون مقابله و پیشگیری در قالب پدافند غیرعامل شکل میگیرند.
در حالتی کلی میتوان راههای نفوذ دشمن را به دو دسته مستقیم - حملات نظامی - و غیر مستقیم - تجاوزات غیرنظامی - تقسیم نمود. چنانچه تجاوز از طریق حملات نظامی صورت پذیرد مسلما اولین راه مقابله با آن استفاده از تجیهزات نظامی میباشد، لذا پدافند عامل برای مقابله با تجاوزات مسلحانه مورد استفاده قرار میگیرد؛ ولیکن در حالتی که دشمنان قصد نفوذ و تجاوز از طریق ابزار غیر مسلحانه را داشته باشند، ابعاد حیاتی اقتصاد، سیاست، فرهنگ، اطلاعات، مراکز آموزشی و... به صورت غیرمستقیم مورد هدف قرار خواهند گرفت. در این حالت پدافند غیرعامل ضمن شناسایی نقاط آسیبپذیر و ایمن ساختن راههای نفوذ به آن، به مقابله با تجاوزات غیر مسلحانه میپردازد. شکل زیر نمایی کلی از راههای نفوذ دشمن و روشهای مقابله با آن را به تصویر میکشد:
شکل - : - 1 راههای نفوذ دشمن و ابعاد دفاعی آن
