مقاله رسانه و روابط شهروندی

بخشی از مقاله

چکیده :

تکنولوژی های ارتباطی از همان آغاز، موجب تغییرات بسیاری در زندگی اجتماعی انسان ها شده اند و با فرا رسیدن عصر فناوری های نوین ارتباطی و گسترش فراگیر آن که به دنبال خود مفاهیم جدیدی چون واقعیت مجازی و فضای سایبری را به همراه آورد،این تحولات در زندگی بشر در سطح گسترده ای ایجاد شدو به تعبیر مانوئل کاستلز - Manuel Castells - ، فناوری های نوین اطلاعات، نقاط دور عالم را در شبکه های جهانی به همدیگر پیوند می دهند؛ ارتباطات رایانه ای مجموعه ای از جوامع مجازی را به وجود می آورند که در نتیجه آن، همه ساختارها و فرآیندهای مادی و معنوی بشر دگرگون می شوند. در سال های اخیر، شبکه های اجتماعی مجازی با سرعتی بی نظیر گسترش یافته اند.

نظر به استقبال روزافزون افراد جامعه از امکاناتی که تحت عنوان شبکه های اجتماعی و رسانه های جدید برای برقراری تعاملات و مناسبات ارتباطی میان افراد انسانی در این جامعه فراهم شده، و نیز با توجه به اهمیت نقش خانواده به عنوان اولین و بنیادی ترین نهاد اجتماعی موجود در جامعه که ضامن سلامت و بقای آن تلقی می گردد، شناخت شبکه های اجتماعی مجازی و تأثیر این شبکه ها بر تعاملات زندگی در سطح روابط و مناسبات خانوادگی، به یک دغدغه مهم تبدیل شده است که نیازمند دقت نظر و موشکافی های عمیق جامعه شناختی می باشدزیرا این رشد روز افزون موجب تسهیل در برقراری تعاملات و مناسبات ارتباطی میان افراد انسانی شده، اما در عین حال می تواند عاملی تهدید کننده نیز باشد.

در این پژوهش براساس فرضیه های مورد بررسی به رابطه استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر بی اعتمادی نسبت به همسر ، میزان تعامل افراد با اعضای خانواده ،تغییر اوقات فراغت افراد، انزوای اجتماعی ونوع نگرش به ارتباطات نامتعارف میان افرادپرداخته شده با توجه به نظریه های نظریه وابستگی،کاشت، امپریالیسم فرهنگی، ساخت یابی آنتونی گیدنز و نظریه استحکام یا تأثیر محدودکه تأثیر پیام های ارتباطی بر نگرش و رفتار مخاطب را محدود عمدتاً در جهت تقویت و استحکام عقاید و باورهای قبلی می داند و نیز نظریه استفاده و رضایت مندی که کاربران بر اساس بافت اجتماعی خود، انگیزه ها و اهداف متفاوتی را در استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی دنبال می کنندو مدل نظری پژوهش طراحی شده و نتایج حاصله، فرضیه های تحقیق را تایید نموده است. .

کلید واژه ها : فضای مجازی ،مناسبات خانوادگی ،امپریالیسم فرهنگی ،بی اعتمادی ،شبکه های اجتماعی مجازی ،ارتباطات نامتعارف

مقدمه

با پیدایش وسایل ارتباطی نوین سمعی و بصری و با امکانات تازه ای که برای انتقال سریع اخبار و افکار و روش های زندگی در اختیار توده های وسیع انسانی در سراسر جهان قرار دادند، عصر تازه ای در ارتباطات پدید آوردند. با فرا رسیدن عصر فناوری های نوین ارتباطی و گسترش فراگیر آن که به دنبال خود مفاهیم جدیدی چون واقعیت مجازی و فضای سایبری را به همراه آورد، تغییر و تحولات زیادی در زندگی بشر ایجاد شد و ما را با جهان جدیدی مواجه ساخت؛ جهانی که در آن متفاوت می اندیشیم، می نویسیم، می خوانیم، ارتباط برقرار می کنیم و به طور کلی، جهانی که در آن متفاوت زندگی می کنیم.

به تعبیر مانوئل کاستلز - Manuel Castells - افراددر شبکه های جهانی به همدیگر پیوند می دهندو جوامع مجازی را به وجود می آورند که در نتیجه آن، همه ساختارها و فرآیندهای مادی و معنوی بشر دگرگون می شوندو در این سال های اخیر، شبکه های اجتماعی مجازی با سرعتی بی نظیر گسترش یافته اندوبا جذابیت های خاصی را برای کاربران اینترنت و عمدتا نسل جوان، فراهم آورده که در مدت زمانی کوتاه به سرعت رشد کرده اند.جامعه ایران نیز همچون سایر جوامع جهان، از کاربرد و تاثیر پذیری این تحولات الکترونیکی بی نصیب نمانده وبا استقبال روزافزون افراد جامعه از تبعات مثبت و منفی حضور و فعالیت اعضای آن در سپهر روابط در دنیای مجازی، اثر پذیرفته است.

لذا با توجه به اهمیت نهاد خانواده و روابط دورن آن به عنوان اولین و بنیادی ترین نهاد اجتماعی موجود در جامعه که ضامن سلامت و بقای آن تلقی می گردد، شناخت شبکه های اجتماعی مجازی و تأثیر این شبکه ها بر تعاملات زندگی در سطح روابط و مناسبات خانوادگی، به یک دغدغه مهم تبدیل شده است که نیازمند دقت نظر و موشکافی های عمیق جامعه شناختی می باشد.چراکه در کنار تأثیر مثبتی که شبکه های اجتماعی بر کاهش دادن فاصله ها و رشد اطلاع رسانی داشته اند، از سوی دیگر مشاهده شده است که این شبکه ها، موجب کاهش ارتباط رو در رو و فیزیکی انسان ها شده اند،همسران ناراضی یا ناخشنود را وسوسه می کنند تا در جستجوی افراد دیگری برای برقراری ارتباط با آن ها برآیند که بالقوه زمینه خیانت به همسران فعلی افراد را فراهم می کند. بنابراین با توجه به تأثیراتی که این شبکه ها می توانند بر روی نهاد خانواده داشته باشند، لذا بررسی تأثیرات مخرب این شبکه ها بر روابط و مناسبات خانوادگی از اهمیت و ارزش خاصی برخوردار است.

فرضیه های پژوهش

1.بهره مندی از شیکه های اجتماعی با بی اعتمادی همسران به هم رابطه دارد.

2.بهره مندی از شیکه های اجتماعی با میزان روابط و مناسبای اعضای خانواده رابطه دارد.

3.استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر تغییر اوقات فراغت افراد تاثیر دارد.

4.استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر انزوای اجتماعی تاثیر دارد.

5.استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر نگرش به ارتباطات نامتعارف میان افراد تاثیر دارد.

فضای مجازی یا فضای سایبر - Cyberspace -

با ظهور و گسترش صنعت همزمان ارتباطات و در امتداد آن اینترنت به عنوان شبکه ارتباطی و اطلاعاتی جهانی، فضای جدیدی در عرصه زندگی به وجود آمد که می توان با عناوینی همچون فضای دوم و فضای مجازی از آن یاد کرد. این فضای دوم در حقیقت فضایی جدید برای زندگی انسان فراهم آورده است.فضای مجازی یا فضای سایبر در اصل از دو واژه سایبرنتیک و اسپیس گرفته شده است. معتمدنژاد کلمه سایبرنتیک را دارای ریشه یونانی و به معنای فرمانروایی و حکومت می داند. او معتقد است استفاده از این لفظ در معنای فناوری حاضر به جهت ویژگی های هدایت و کنترل آن است و به نحوی از این ابزار برای هدایت و فرماندهی استفاده می شود - الوانی و دیگران،. - 34:1393

واژه سایبر اسپیس یا فضای مجازی اولین بار در سال 1984 در رمان علمی-تخیلی ویلیام گیبسون - William Gibson - به نام نیورومنسر - Neuromancer - مطرح شد. این اصطلاح برای توصیف فضای خیالی به کار برده می شد، جایی که در آن واژه ها، روابط، داده ها، ثروت و قدرت از طریق ارتباطات و به واسطه کامپیوتر پدیدار می شدند - یزدخواستی و همکاران،. - 84:1391در فضای مجازی، سعی می شود تا اشیا و واقعیت های سه بعدی جهان واقعی را مشابه سازی کند اما ادعا می شود که فاقد مادیت فیزیکی هستند. فضای مجازی غیر عادی، غیر ملموس و فاقد مرز جغرافیایی و حوزه صلاحیت قضایی محلی است. از خصوصیات بارز این فضا، بی مکانی و بی زمانی است...جهانی - یا فضایی - که در آن انباشت جهانی از دانش، سرگرمی، شاخص ها، مقیاس ها، کنش ها و از همه پر اهمیت تر انباشتی از عاملان انسانی تغییر یافته و دگرگون شده، شکل یافته است - سلطانی فر و دیگران، . - 20:1390

شبکه های اجتماعی مجازی - - virtual social networks

شبکه های اجتماعی مجازی محصول فناوری های وب 2 هستند. وب 2 به آن دسته از فناوری هایی اطلاق می شود که امکان مشارکت کاربر در تولید محتوا و به اشتراک گذاری اطلاعات، شامل متن، عکس، فیلم، لینک، فایل و هرگونه داده دیگر را فراهم می آورند. فناوری های وب 2 امکان تعامل گسترده میان کاربران اینترنت و تبادل سریع و گسترده اطلاعات میان آن ها را فراهم می آورند و شبکه های اجتماعی مجازی، بخشی از فناوری های وب 2 هستند که درون آن ها، تعاملات کاربران و امکان ایجاد حلقه های دوستی، گروه های رأی دهی، ارتباطات افقی و سفارشی شدن صفحات وب فراهم می شود.

شبکه های اجتماعی در عین حال که فضاهایی برای پیدا کردن دوستان جدیدی هستند و یا دوستان قدیمی خود را در جریان تغییرات زندگی شان قرار می دهند، مکان هایی برای تبادل نظر هم هستند که در آن ها کاربران عقاید و نظرات خود را با هم به اشتراک می گذارند. این قابلیت که یک کاربر بتواند با امثال خود در کشورهای دیگر جهان ارتباط برقرار کند، باعث می شود این شبکه ها به مکانی تبدیل شوند که در آن ها ایده های جدید معرفی شده و مورد بحث قرار گیرند.شبکه های اجتماعی، به خصوص آن هایی که کاربردهای معمولی و غیرتجاری دارند، مکان هایی در دنیای مجازی هستند که مردم خود را به طور خلاصه معرفی می کنند و امکان برقراری ارتباط بین خود و هم فکرانشان را در زمینه های مختلف مورد علاقه فراهم می کنند - بصیریان جهرمی، . - 33:1392

شبکه های اجتماعی سایت هایی هستند که از یک سایت ساده مانند موتور جستجوگر با اضافه شدن امکاناتی مانند چت و ایمیل و امکاناتی دیگر، خاصیت اشتراک گذاری را به کاربران خود ارائه می دهند. شبکه های اجتماعی، محل گردهمایی صدها میلیون کاربر اینترنت است که بدون توجه به مرز، زبان، جنس و فرهنگ، به تعامل و تبادل اطلاعات می پردازند. در واقع شبکه های اجتماعی برای افزایش و تقویت تعاملات اجتماعی در فضای مجازی طراحی شده اند. به طور کلی از طریق اطلاعاتی که بر روی پروفایل افراد قرار می گیرد مانند عکس کاربر، اطلاعات شخصی وعلایق - که همه این ها اطلاعاتی را در خصوص هویت فرد فراهم می آورد - ، برقراری ارتباط تسهیل می گردد.

کاربران می توانند پروفایل های دیگران را ببینند و از طریق برنامه های کاربردی مختلف، با یکدیگر ارتباط برقرار کنند - معمار و همکاران، . - 158:1391شبکه های اجتماعی مجازی همچون شبکه های اجتماعی در جهان عینی و واقعی، اهداف، کارکردها و نقش های مختلفی از جملهکارکردهای آموزشی،تجاری، سیاسی، فرهنگی و ارتباطی داردکه هر کدام می تواند بنحوی مثبت یا منفی مورد بهره برداری قرار گیرد و به اعتقاد هانسن - - Hansen، اشنایدرمن - - Shneiderman و اسمیت - - 2011 - - Smith، در زمینه آسیب های روانی وارد بر مخاطبان شبکه های اجتماعی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. کاهش احساسات