بخشی از مقاله
چکیده
محیط خانواده اولین و با دوام ترین عامل در تکوین شخصیت کودکان و نوجوانان و زمینه ساز رشد جسمانی، اخلاقی، اجتماعی، عقلانی و عاطفی آنان است. نهاد خانواده از جمله عمومی تري نهاد هاي اجتماعی است که معمولا در تمامی جوامع وجود دارد و مهمترین تکیه گاه ومحور زندگی اجتماعی می باشد. از این رو تشکیل خانواده در اسلام مورد تاکید قرار گرفته است. در دهه ي اخیر شاهد اثر ضعف در خانواده هاي ایرانی بوده ایم که البته این موضوع داخلی نیست و در تمام جوامع شاهد این موضوع هستیم که نهاد خانواده به صورت کمتر یا بیشتر مورد تزلزل قرار گرفته است. آنچه اهمیت دارد شناسایی عوامل تاثیر گذار بر خانواده و شناسایی راهکار هایی جهت جلوگیري از تزلزل خانواده است. در این مقاله سعی بر آن شده که در کنار مطالعه ي خانواده به مطالعه ي زنان نیز پرداخته شود چرا که تاثیر و اهمیت نقش زنان روز به روز در خانواده و جامعه افزایش می یابد. این مقاله با روشی علمی– ترویجی و با کمک ابزار کتابخانه اي سعی در ارائه راهکار هاي لازم براي رسیدن به خانواده متعادل می نماید و با بررسی عوامل مهم در ضعف خانواده ها چون رسانه ها در جلوگیري از تزلزل خانواده ها تلاش دارد تا قدمی برداشته شود جامعه را به جامعه ي سالم تري سوق دهد.
کلمات کلیدي: خانواده ، مطالعه زنان ، راهکار
مقدمه
مطالعه خانواده یکی از مهمترین حوزه هاي جامعه شناسی است و عملا در تمامی جوامع هر کس در زمینه اي خانوادگی پرورش میابد. در کنار مطالعات خانواده مطالعه ي زنان و نقش و اهمیت آنان در خانواده و تاثیري که درخانواده دارند اهمیت دارد. زنان در نوع ایدئولوژي خانواده نیز تاثیر گذارند. چرا که می توانند با تغییرنقش و اثر گذاري خود در جامعه در نوع ایدئولوژي که نسبت به خانواده وجود دارد تغییرایجاد کنند. تغییري که در نقش و اهمییت زنان ایجاد شده است حاصل جنبش هایی است که در نیمه ي قرن نوزدهم به وجود آمدند. اگر چه جنبش طرفداري از حقوق زنان پس از دهه1920رو به زوال گذاشت، در دهه ي1960سریعا دوباره اوج گرفت ودر بسیاري از حوزه هاي زندگی اجتماعی و فعالیت روشنفکرانه تاثیر داشته است.
بنابراین در کنار مطالعه ي خانواده در عصر حاضر به دلیل اهمیت روز افزون نقش زنان در جامعه نباید از مطالعه زنان غافل بود. با شناخت انواع خانواده و شناسایی خانواده متعادل به عنوان بهترین نوع خانواده و تلاش براي دستیابی به آن می توان سلامت جامعه را تضمین کرد. در این زمینه راهکار هایی وجود دارد که می توان از آن ها براي رسیدن به خانواده متعادل کمک گرفت. لازم به ذکر است که در دهه هاي اخیر شاهد تحولات سریع و گسترده اي در تمامی ابعاد زندگی اجتماعی از جمله خانواده بوده ایم. نهاد خانواده تحت تاثیر عوامل متعدد درونی و بیرونی این تغییرات را تجربه کرده است. عوامل گوناگونی بخصوص رسانه ها به عنوان یکی از عوامل تاثیر گذار بر تحولات خانواده نقش اساسی در دگرگونی روابط درونی بین اعضاء آن داشته اند.
آن چه می تواند نقش و اهمیت رسانه در بعد مثبت آن را افزایش دهد شناخت علمی و دقیق ویژگی ها و کارکرد هاي نوین خانواده است. وابستگی متقابل رسانه وخانواده نباید هرگز نادیده گرفته شود زیرا نقش رسانه در زندگی افراد در حال افزایش است. وصف قداست براي خانواده در قانون اساسی آمده است و این قانون قواي سه گانه را مکلف به حراست از خانواده می کند، یعنی باید شرایطی را ایجاد کند که تشکیل خانواده به سرعت انجام شود و حراست از آن تامین گردد و تداوم آن حمایت شود. با شناخت راهکار هاي لازم و عمل به آن ها براي جلوگیري از تزلزل خانواده ها می توان در این زمینه یاري گر بود.
مسئله مقاله
مساله پژوهشی مقاله حاضر این است که چه راهکارهایی براي مقابله با آسیب هاي اجتماعی در جامعه با شناخت صحیح خانواده سالم و عوامل تاثیر گذار در تزلزل آن می توان ارایه داد ؟چه راهکار هایی براي توسعه و ترویج فرهنگ اسلامی– ایرانی در خانواده ها وجود دارد تا بتوان مردم جامعه را به سبک زندگی سالم سوق داد ؟ همچنین بررسی نقش زنان در خانواده براي رسیدن به این اهداف مد نظر می باشد.نویسندگان این مقاله سعی دارند با بررسی منابع مختلف راهکارهایی را ارائه دهند تا در صدد اثبات اهمیت روز افزون نقش زنان و خانواده در جامعه و جهان برآیند، عوامل موثر در تزلزل خانواده ها را براي جلوگیري از افزایش آسیب هاي اجتماعی نشان دهند و با معرفی بهترین نوع خانواده و به کارگیري مکتب والا قدر اسلام در این حوزه به توسعه و ترویج فرهنگ درست اسلامی- ایرانی در جامعه کمک کنند تا گامی در رسیدن جامعه به حیات طیبه به عنوان هدف نهایی برنامه نظام مند اسلام در مسیر پیشرفت فرهنگی جامعه برداشته شود.
تعریف اصطلاحات
تعریف مطالعه ي زنان
یک حوزه میان رشته هاي دانشگاهی در زمینه ي علوم انسانی و علوم اجتماعی است که به مسائل زنان ، فمینیسم، جنسیت، جنسگونگی و تبعیض هاي جنسی می پردازد. مطالعات زنان مسائلی از قبیل نظریه هاي فمینیستی، نظریه هاي فراهنجار، تاریخ جنبش زنان،ادبیات زنان، تاریخ اجتماعی مسائل مربوط به بهداشت و سلامت زنان و توسعه را در بر می گیرد.4در ایران از خرداد 1391خورشیدي رشته ي مطالعات زنان با تصویب شوراي عالی انقلاب فرهنگی به رشته ي مطالعات خانواده و حقوق زن در اسلام تغییر نام پیدا کرد.5
تعریف خانواده
در تعریف خانواده آمده: »پیوند بین دو جنس مخالف بر پایهي روابط پایاي جنسی که مستلزم انعقاد قراردادي اجتماعی است ومشروعیت روابط جسمانی را موجب میگردد« - ساروخانی. - 23 :1370 خانواده: گروهی از افراد است که با ارتباط خویشاوندي مستقیما پیوندیافته اند و اعضاي بزرگسالان آن مسئولیت مراقبت از کودکان را به عهده دارند. تعریف خانواده با توجه به ملاك نهادي ساختی: خانواده نهادي است که در درون اجتماع کل قرار داشته و ارگانیسمی است که ساختار آن بوسیله اجزاء تشکیل دهندة آن حفظ میشود. تعریف ساختی کارکردي خانواده: خانواده یکی از پاره نظامهاي مربوط به کل جامعه است که انجام برخی از وظایف را به عهده دارد.
در اکثر جوامع سنتی، خانواده گسترده وجود دارد. روانشناسان نیز به ارائه تعاریفی از خانواده پرداخته اند از جمله خانواده نظامی نیمه بسته است که نقش ارتباطی داخلی را ایفا می کند و داراي اعضایی است که وضعیت ها و مقامهاي مختلفی در خانواده و اجتماع احراز کرده و با توجه به محتوي نقش، وضعیتها، افکار و ارتباطات خویشاوندي و... ایفاي نقش می کند. در جهان بینی اسلام خانواده متشکل از گروهی از افراد است که داراي شخصیت مدنی، حقوقی، معنوي است که بر اساس نکاح - عقدي که ارتباط یا مشروعیت ارتباط زن و مرد را معین میسازد - پدید می آید.
تعریف راهکار
در معناي لغوي در فرهنگ هاي لغات فارسی به معناي شیوه ي انجام کار، تکنیک6، راه چاره7 آمده است
طبقه بندي خانواده و معرفی بهترین نوع خانواده
علماي تعلیم و تربیت ، روانشناسی و جامعه شناسی به دلایلی طبقه بندي هاي مختلفی را ذکر کرده اند از جمله:
-1 طبقه بندي ازنظر ساختار خانواده شامل : خانواده هسته اي، خانواده گسترده، گسسته – ناقص،
-2 از نظر شاخص هاي توصیفی رفتار و منش شامل: خانواده گرم، خانواده سرد، خانواده خود کامه، خانواده بی بند و بار،
-3 از نظر روابط درون گروهی شامل: روابط معیوب،روابط غیر اخلاقی و روابط جرم آور
-4 از نظر روابط برون گروهی شامل : خانواده سازگار، خانواده ناسازگار،
–5 طبقه بندي بر اساس نحوه ي هماهنگی در تربیت فرزندان شامل: خانواده هاي یک قطبی - هماهنگ - ، خانواده هاي دو قطبی - ناهماهنگ - ،
– 6 طبقه بندي خانواده یک قطبی از نظر ارتباط با کودکان شامل: خانواده شیفته یا منفعل، خانواده پرخاشگر - طرد کننده - ، خانواده ایزوله - بی تفاوت - ، خانواده اکتیو یا فعال - نرمال - ،
–7 طبقه بندي بر اساس رفتار پدران با فرزندان شامل: پدر هاي منفعل، پدر هاي خونگرم و پر هیجان، پدر هاي غایب، پدر هاي ظالم ، پدر هاي در گذشته، پدر هاي بی تفاوت و اهمال کار،
–8 طبقع بندي بر اساس رفتار مادران با فرزندان شامل: مادران متعادل و گرم،مادران مضطرب و نگران، مادران با حمایت فوق العاده، مادران عصبی، مادران تبعیض گرو ظالم، مادران غایب، کادران انفعالی، مادران غافل،
-9طبقه بندي بر اساس تعداد فرزندان شامل: خانواده تک فرزندي یا منحصر به فرد، خانواده کثیرالاولاد، خانواده با ابعاد متوسط،
–10 طبقه بندي بر اساس سطح در آمد شامل: خانواده باز، خانواده بسته،
-11 طبقه بندي از نظر مذهبی و اجراي احکام دینی: خانواده مذهبی و متعهد به اجراي احکام دینی، خانواده بی تفاوت، خانواده لائیک،
-12 طبقه بندي از لحاظ طرز برخورد افراد با هم شامل: دیکتاتوري، آزادي مطلق اعضاي خانواده، دموکرات،
–13 طبقه بندي از حیث کیفیت روابط درونی و میزان استحکام روابط افراد شامل: خانواده متزلزل، خانواده متعادل، خانوادهمتکامل
دقت نظر در تقسیم بندي فوق نشان می دهد که انواع خانواده از زوایاي مختلف مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که خانواده متعادل مطلوب ترین و مناسب ترین نوع خانواده از دیدگاه هاي مختلف خانواده متعادل است به بحث در این زمینه می پردازیم. مفهوم تعادل و تعریف خانواده متعادل: تعادل از ریشه ي عدل گرفته شده است و عدل در لغت به چند معنی گرفته شده است– داد کردن و داد دادن– نهادن هرچیزي سر جاي خودش– حد متوسط میان افراط و تفریط – داد گري و انصاف – اندازه و حد اعتدال در هر چیز کلمه ي متعادل نیز اسم مفعول باب تفاعل است و در لغت به معنی هم وزن، همسنگ، تراز شده آمده است. از معانی فوق می توان چنین نتیجه گرفت که خانواده متعادل نیز خانواده اي است که بر اساس ضوابط معقول و مشروع تشکیل گردیده نظمی مبتنی بر حقوق و تعاملی بر اساس صمیمیت و اخلاص و روابطی اندیشیده و هدفدار در آن بر قرار است و اندازه و توازن و اعتدال در آن حاکم است و روشی عاقلانه و انسانی در اداره این خانواده به کار گرفته شده می شود.
ویژگی هاي زن و تاثیر آن در تشکیل خانواده
از نظر جسمی: زن کوچک اندام تر نسبت به مرد کوتاه اندام تر است، صدایش نازکتر و لطیف تر است. رشد بدنی زن از مرد سریع تر است حتی گفته می شود جنین دختر از جنین پسر زود تر رشد می کند. در مقابل بسیاري از بیماري ها مقاومت زن بیشتر است. زن زود تراز
